Update 16/11/2022
Landbouw kan via verschillende manieren veiliger gemaakt worden: sensibilisatie, opleidingen, campagnes, inspecties, enz.
Hieronder wordt nader ingegaan op:
- de brochure over veiligheid van landbouwtractoren van de Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg (FOD WASO)
- de webpagina’s over arbeidsveiligheid van de Boerenbond
- de campagne ‘Landbouw zonder kleerscheuren’ van het Instituut voor Landbouw- en Visserijonderzoek (ILVO) en PreventAgri
- de campagne ‘Altijd Alert’ van Stigas, de Nederlandse preventiedienst voor de agrarische en groene sectoren
- Britse en Ierse publicaties.
In de rubriek meer info vindt u nog meer informatie over landbouwrisico’s. Een eerder gepubliceerd artikel op deze website van het Belgisch kenniscentrum over welzijn op het werk BeSWIC geeft u ook een algemeen overzicht over de risico’s in de land- en tuinbouw en de hovenierssector.
Die aandacht voor veiligheid is wel nodig. In 2012 komt de land- en tuinbouw spijtig genoeg naar voren als vierde grootste risicogroep voor arbeidsongevallen. In Vlaanderen alleen werden zo’n 20 dodelijke arbeidsongevallen en 300 ongevallen met blijvend letsel geteld.
In 2013 waren er 16 dodelijk ongevallen in de Vlaamse land- en tuinbouw. Begin februari 2014 werd hierover uitvoerig bericht in de Vlaamse pers en beroepsmedia. Berichten hierover in:
- De Standaard: Arbeidsongevallen pijnpunt
- Het Nieuwsblad: Land- en tuinbouw is gevaarlijkste sector
- het Vlaams infocentrum land- en tuinbouw (VILT): Aantal dodelijke ongevallen in land- en tuinbouw daalt
- De Loonwerker: Land- en tuinbouw is gevaarlijkste sector
Na 2014 kwam het aspect arbeidsongevallen ook ad hoc aan bod in de beroepsmedia zoals blijkt uit dit bericht van landbouwleven: Landbouw is niet zonder gevaar met jaarlijks 370 ongevallen.
Brochure over veiligheid van landbouwtractoren
Inleiding
De FOD WASO heeft die brochure uitgegeven in de reeks die gewijd is aan de preventie in de land- en tuinbouwsector en kadert in het Preventagri project. Ze is gebaseerd op het eindwerk van Hugues Lorent in 2002 voor het behalen van het certificaat van preventieadviseur niveau 1, evenwel geactualiseerd tot de huidige stand van zaken.
U kunt de publicatie raadplegen of bestellen via de website van FOD WASO: Veiligheid van landbouwtractoren : risico’s en preventiemaatregelen
Risico’s en preventiemaatregelen
Naast enkele algemene bepalingen rond types tractoren, de bestuurderspost en ongevallen somt de brochure specifieke risico’s en preventiemaatregelen die o.a. betrekking hebben op:
- Wegverkeer
- Omkantelen
- Verplettering
- Vallen tijdens het op- en afstappen
- Geluid en trillingen
- Banden
- Aftakas
- Onderhoud en controles
Webpagina’s van de Boerenbond
De Boerenbond heeft een aantal webpagina’s uitgewerkt rond preventie, veiligheid en verkeer. Die hebben zowel betrekking op alle als op specifieke sectoren van de landbouw. Raadpleeg volgende pagina’s:
- Verkeersveiligheid:
- Arbeidsveiligheid en - gezondheid
- Mentaal welzijn
- Veiligheid in en rondom ULO-cellen
Campagne ‘Landbouw zonder kleerscheuren’ van ILVO-PreventAgri
Op 19 februari 2013 heeft het ILVO een campagne ‘Landbouw zonder kleerscheuren’ gelanceerd. Communicatie en de specifieke website hierover is niet meer beschikbaar.
Ilvo heeft ondertussen wel alles wat betreft welzijn gebundeld in een specifieke webpagina arbeidsveiligheid.
Voor die campagne heeft ILVO-PreventAgri:
- een brochure uitgegeven: Landbouw zonder kleerscheuren (PDF)
- een filmpje op YouTube gezet: ILVO landbouw zonder kleerscheuren
De campagne werd bij de stakeholders in de landbouw verder bekend gemaakt op de werktuigdagen. Meer info daarover op de website van:
Ze kreeg op 5 november 2013 ook de hoogste politieke steun van Vlaams Minister president Peeters tijdens een ronde tafel. Meer info op de website van:
- VILT: Peeters organiseert ronde tafel over arbeidsveiligheid
- De politieke partij CD&V: 1ste Ronde Tafel rond Arbeidsveiligheid in de Vlaamse land- en tuinbouw
Er was hierover ook een parlementaire vraag van 7 januari 2015 aan de Vlaams Minister van Omgeving, Natuur en Landbouw.
In Wallonië is het PreventAgri initiatief een dienst van de ‘Mission Wallonne des Secteurs Verts’: Preventagri - Santé et sécurité dans les secteurs verts. De risicoanalyse en bedrijfsbezoek wordt gratis uitgevoerd: visite en exploitation
Campagne ‘Altijd Alert’ van Stigas
De Nederlandse preventiedienst Stigas heeft in het kader van zijn ‘Altijd Alert’ campagne, 5 filmpjes over typische risicovelden in de landbouwwereld op YouTube geplaatst:
Nog veel meer filmpjes rond landbouw, zoals ook die in het kader van de campagne ‘Werken aan morgen’, kunt u bekijken via het YouTube kanaal StigasNL.
Rond de campagne zelf is geen informatie meer beschikbaar op de website van Stigas, maar je kan wel de diverse Arbocatalogi consulteren.
In 2015 heeft de inspectie SZW 512 inspecties uitgevoerd in de agrarische en groene sector. De resultaten kan je lezen in dit verslag.
Britse en Ierse publicaties
De website van de ‘Health and Safety Executive’ (HSE), het Britse agentschap voor veiligheid en gezondheid op het werk, biedt u een resem van gratis publicaties over diverse domeinen van de landbouw. Naast algemene brochures gaan de publicaties over o.a. kinderen, heffen en behandelen, dieren, bestrijdingsmiddelen, voertuigen, machines, werken op hoogte en allerlei onderwerpen, zoals ziekten: Agriculture
Op dezelfde website vind men tevens info over de “Farm Safety and Health Awareness Days”
Ook op de website van NFU, vindt u diverse informatie.
Op de website van de ‘Health and Safety Authority’ (HSA), het Ierse agentschap voor veiligheid en gezondheid op het werk, krijgt u publicaties over voertuigen, machines, vallen, dieren, kinderen, landbouwers ouder dan 65 jaar en andere onderwerpen: Agriculture and Forestry
Meer info
Risico’s in de agrarische sector
- Transport:
- Brochure van de KBC Bankverzekeringsholding: Voertuigen in de land- en tuinbouw: bent u veilig op (de) weg (PDF)
- Verkeersongevallen met landbouwvoertuigen - Een analyse voor de periode 1987-2010 (PDF)
- Op de website van de Nederlandse Onderzoeksraad Voor Veiligheid: Verkeersongevallen met (land)bouwvoertuigen
- Brochure van het Algemeen Boerensyndicaat (ABS), de federatie van de technologische industrie Agoria, de Boerenbond, de Belgische federatie van de toeleveranciers van machines, gebouwen en uitrustingen voor de landbouw en voor de groenvoorzieningen Fedagrim, de Fédération Wallonne de l’Agriculture (FWA) en de Nationale Centrale Landbouw-Service, de beroepsvereniging van de toeleveranciers van de landbouwsector, gevalideerd door Centrex wegverkeer, het kennis- en expertisecentrum van de geïntegreerde politie, en de Federale Overheidsdienst Mobiliteit en Vervoer: Signalisatie op landbouwvoertuigen - Een praktische handleiding (PDF)
- Engelse informatiebrochures over de risico’s door het gebruik van landbouwvoertuigen
- Gevaarlijke stoffen:
- Helpdesk biociden
- fytoweb
- Belplant, voorheen Phytofar gegeten
- Emissies
- Risico’s m.b.t. de ademhaling
- Studiedag van de Vlaamse overheid, Departement Landbouw en Visserij, Afdeling Duurzame Landbouwontwikkeling in samenwerking met ILVO: Studiedag Fijn stof en gassen in vleesvarkensstallen: binnenluchtkwaliteit en emissies - 26 april 2013 (PDF)
- Stikstofbedwelming en brandwonden bij manipulaties van stikstof bij kunstmatige inseminatie van dieren: Rundvee-inseminatie en vruchtbaarheidsproblemen bij koeien - De gevaren voor de mens bij het uitvoeren van artificiële inseminaties
- Op 19 juni 2013 waren er 3 doden in Nederland door intoxicatie van waterstofsulfide. Meer info daarover op de website van de Nederlandse Onderzoeksraad Voor Veiligheid: Dodelijk ongeval in mestsilo te Makkinga
- Publicatie over graanstof van HSE: Grain dust (PDF)
- Het ‘National Institute for Occupational Safety and Health’ (NIOSH), het Amerikaanse Nationaal Instituut voor Veiligheid en Gezondheid op het Werk, vraagt om assistentie bij het voorkomen van het ‘organic dust toxic syndrome’ (ODTS), een acute respiratoire ziekte bij landarbeiders die vervuilde organische stof inademen: Request for Assistance in Preventing Organic Dust Toxic Syndrome (PDF)
- Agricultural Health and Safety Network (Canada): Video: "Breathe Easy: Respiratory Hazards on the Farm"
- Artikel uit Proeftuinnieuws: Ethyleen of NOx in de serre? Schep tijdig een luchtje
- AIRq: Luchtkwaliteit in de kas voor mens, dier en gewas
- Campagne “Pak stof aan”
- Op de website van worksafebc: Mushroom farm composting & growing
- Berichten op deze website van het Belgisch kenniscentrum over welzijn op het werk BeSWIC over:
- vrijzetting van waterstofsulfide in een put: Waterstofsulfide: een dodelijk gevaar
- ultra low oxygen in koelruimten van de fruitsector: Risico’s van koelkamers in de fruitsector
- National Agricultural Safety Database (NASD): Manure pits/Farm Ponds/Wells
- Risico’s m.b.t. de ademhaling
- Materieel om met deze stoffen om te gaan (op de website van VILT):
- Slimmere spuittoestellen om gewasbeschermingsmiddelen te reduceren
- Fytolicentie aanvragen kan vanaf 1 september
- Op de website van PreventAgri Wallonie de webpagina biocides
- Omgaan met dieren:
- Nieuwsbericht van VTM over een ongeval met een stier op 14 september 2013: Man in levensgevaar na aanval door stier
- Informatiefiche over de veilige behandeling van vee van het Canadese ‘Institute of Agricultural Rural and Evironmental Health’ (in het Frans): Manipulation sécuritaire du bétail (PDF)
- Publicatie van Stigas: Veilig omgaan met stieren
- Brochure van FOD WASO: Veiligheid in de paardensector
- Eindwerk Gerrit Schulting 2012: Arbeidsrisico’s fokstier in de melkveehouderij
- Op de website van PreventAgri Wallonie de webpagina « Articles Sécurité - Trucs et astuces / BOVINS »
- Machines, tractoren en 'all terrain vehicle’ (ATV):
- Op de website van Ecopedia: Tractor, éénassige trekker en andere machines
- Op de website van de HSE:
- Farm Vehicles
- Stap-voor-stap handleiding: Using tractors safely (PDF)
- Op de website van de ‘Mutualité sociale agricole’ (MSA) : Machines et renversement de tracteur
- Op de website van het ministère de l’Agriculture, de l’Agroalimentaire et de la Forêt, het ministerie van landbouw, voedsel en bosbouw van Frankrijk
- Gids uitgegeven in het kader van de ‘Safe farms’ campagne van de Canadese provincie Manitoba: All Terrain Vehicle (ATV) Safety For Agricultural Workers (PDF)
- Engelse informatiebrochure van NFU over de risico’s door het gebruik van machines in de landbouw: Safety Focus on: Farm machinery (PDF)
- Rapporten van de “Kommission Arbeitsschutz und Normung” (KAN), de Duitse commissie voor arbeidsveiligheid en –gezondheid en normering, over de veiligheid van:
- landbouwmachines: Sicherheit von Landmaschinen - Safety of agricultural machinery - La sécurité des machines agricoles (PDF)
- bosbouwmachines: Safety of forestry machinery (PDF)
- Normen over tractoren van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO):
- Veiligheidscartoons over tractoren op de website “Yesterday’s Tractors” over oldtimer tractoren: Safety
- Musculoskeletale aandoeningen (MSA) en ergonomie:
- Brochure van FOD WASO: Goede veiligheidspraktijken in de landbouwsector
- Beswic-bericht: Aandoeningen aan het bewegingsapparaat en veilig en gezond werken in de landbouw: de uitdaging van biomechanische risicobeoordeling
- Europees project ‘Goede methoden in de landbouw: participatie van sociale partners bij de preventie van musculoskeletale aandoeningen’: Musculoskeletal problems in Agriculture
- Informatieblad van de HSE: Operator seat restraints for tractors and mobile work equipment in agriculture and forestry (PDF)
- Kinderen:
- Publicatie van de HSA: Code of Practice on Preventing Accidents to Children and Young Persons in Agriculture (PDF)
- Publicaties en webpagina van de HSE:
- Engelse informatiebrochure van NFU over de risico’s met kinderen op de boerderij: Safety focus on: Children on farm (PDF)
- Australië: Farm safety - children
- Teagasc: child safety
- Agrikids: farm safety
- Strobalen:
- Brochure van de HSE: Safe working with bales in agriculture (PDF)
- Richtlijnen van de Nieuw-Zeelandse dienst voor arbeidsveiligheid- en gezondheid van het departement van arbeid: Guidelines for the safe handling, transportation and stacking of large hay bales (PDF)
- NASD: Grain Handling/Harvesting/Storage
- Verstikking en bedolven in graan
- OSHA hazard alert: Dangers of Engulfment and Suffocation in Grain Bins
- The National Institute for Occupational Safety and Health (NIOSH): Safe Grain and Silage Handling: Storage
- Milling and grain : Ensevelissement par les grains
- Op de website van CNESST : André a été enseveli en moins de 10 secondes : éliminez les dangers liés aux silos à grain
- Australische County Fire Authority: Hay fire safety
- Elektrische risico’s:
- Engelse informatiebrochures van Lantra over elektrische risico’s in de landbouw:
- Op de website van de HSE: Electricity
- Op de website van het ministère de l’Agriculture, de l’Agroalimentaire et de la Forêt, het ministerie van landbouw, voedsel en bosbouw van Frankrijk: Électrificateurs de clôtures
- Artikel op deze website van het Belgisch kenniscentrum over welzijn op het werk BeSWIC over de gevaren van hoogspanningslijnen met ook enkele voorbeelden in de landbouwsector: Kom niet te dicht bij hoogspanningsleidingen
- Brandrisico’s:
- het rapport van de Nederlandse Hogeschool Van Hall-Larenstein over stalbranden: Brand in veestallen (PDF)
- het rapport op de website van de Nederlandse Onderzoeksraad: stalbranden
- op de website van het Nederlands Instituut Fysieke Veiligheid (NIFV), voorheen het IFV de webpagina brandveiligheid veestallen
- op de website van de Nederlandse dierenbescherming de webpagina stalbranden
- op de website van varkensloket de webpagina Preventietips om stalbrand te voorkomen
- op de website van Preventagri (Vlaanderen) de webpagina brandveilig (ver)bouwen
- richtlijnen in het Engels van de Confederation of Fire Protection Associations in Europe (CFPA-E) over:
- brandveiligheid in landbouwgebouwen: CFPA-E Guideline No 17:2008 – Fire safety in farm buildings (PDF)
- zelfontbranding: European Guideline CFPA-E No 31:2013 F – Protection against self-ignition and explosions in handling and storage of silage and fodder in farms (PDF)
- brochure van FOD WASO in het kader van het Preventagri project: Preventie van brand en land- en tuinbouw (PDF)
- technisch rapport van de U.S. Fire Administration, de Amerikaanse administratie voor brandpreventie en -bestrijding: Special Report:The Hazards Associated with Agricultural Silo Fires (PDF)
- artikel uit de Encyclopedia of Life Support Systems (EOLSS): Agricultural-related fires and explosions (PDF)
- Onderhoudsrisico’s:
- Factsheet 99 van het Europees Agentschap voor veiligheid en gezondheid op het werk: Veilig onderhoud in de landbouw
- Nieuwsbericht op deze website van het Belgisch kenniscentrum over welzijn op het werk BeSWIC:
- Dit bericht vermeldt ook enkele risico’s van ontploffende banden in landbouwsituaties: Ontploffingsgevaar bij monteren, demonteren en oppompen van banden
- Vallen, uitglijden en struikelen:
- Engelse informatiebrochures van NFU over het valrisico: Safety focus on: Falls, slips and trips
- NASD: Back Safety/Lifting/Slips/Trips/Falls
- Oudere landbouwers:
Risico’s in bepaalde agrarische sectoren en zeevisserij
- Arbocatalogussen (Nederland):
- Vereniging van Groothandelaren in Bloemkwekerijproducten (VGB): Arbocatalogus groothandel bloemen en planten (PDF)
- Handel groeit (Groente- en fruitgroothandel): Arbocatalogus
- Arbocatalogus agrarische en groene sectoren (akkerbouw en vollegrondteelt, bloembollenteelt en bloembollenhandel, boomteelt en vaste plantenteelt, bos en natuur, fruitteelt, glastuinbouw, hoveniers en groenvoorziening, mechanisch loonwerk, melkvee-, graasdieren-, paarden-, pluimvee- en varkenshouderij)
- Fruitsector:
- Folder van de externe dienst voor preventie en bescherming op het werk CLB Externe Preventie: Welzijn binnen de fruitsector (PDF)
- Bosbouw:
- HSE: Tree work information
- NASD: Logging safety
- Catalogus over de gevaren in de bosbouw (in het Duits):
- Risico’s zeevisserij: De folder “Clean Ship, No Shit! Houd het veilig: blijf nuchter” is niet meer beschikbaar. Dit was het gevolg van o.a. de sensibilisatiecampagne van de CAO van 3 mei 2018 rond een preventief alcohol- en drugsbeleid. Wel is er een app beschikbaar.
- Documenten van de Nederlandse arbeidsinspectie van de sector land- en tuinbouw en visverwerkende industrie zijn maar beschikbaar vanaf 2018.
Belgische en Europese organisaties rond landbouwmachines
- Belgische Federatie van de toeleveranciers van machines, gebouwen en uitrustingen voor de landbouw en voor de groenvoorzieningen: Fedagrim
- Europese Confederatie van aannemers van landbouwwerken, plattelandsontwikkeling en bosbouwondernemers: CEETTAR
- Europese Vereniging van de machinebouw industrie: CECIMO
Belgische en buitenlandse beurzen rond landbouw en landbouwmachines
- Tweejaarlijkse internationale vakbeurs voor land- en tuinbouwmaterialen en –machines, tuinbouw en mechanisatie, veevoeding, veeteelt, stallenbouw en uitrusting: Agro-Expo
- Internationale beurs voor akkerbouw, veeteelt, tuin en groene zones: Agribex
- Werktuigendagen voor Land- en Tuinbouw
- De Beurs van Libramont
- De grootste vakbeurs voor landbouwmachines en-werktuigen ter wereld: Agritechnica
Buitenlandse websites over veiligheid en gezondheid in de landbouw
- Verenigd Koninkrijk:
- Frankrijk:
- Ministère de l’Agriculture : Santé et sécurité au travail
- Mutualité sociale agricole
- Ierland:
- HSA: Agriculture
- Agriculture and Food Development Authority (Teagasc): Health & Safety
- Ierse getuigenis in het Europees parlement: Safety and Health in Agriculture “Farming - a hazardous occupation – how to improve health & safety?” (PDF)
- Duitsland
- Agrarheute: arbeitssicherheit
- Sozialversicherung für Landwirtschaft, Forsten und Gartenbau (SVLFG): Arbeitssicherheit & Gesundheit
- Zwitserland: Beratungsstelle für Unfallverhütung in der Landwirtschaft (BUL)
- Canada
- Canadian Agricultural Safety Association (CASA) - Association canadienne de sécurité agricole (ACSA)
- Farmsafety
- Canadian Federation of Agriculture (CFA): Promoting Safety on Farms | CFA-FCA
- Provincie Brits-Columbia:
- Worksafebc: agriculture
- Opleidingsinstituut voor sierteelt en landbouw gebaseerde activiteiten: HortEducationBC (HEBC)
- Agricultural Health and Safety Network: All Fact Sheets
- Verenigde Staten: National Agricultural Safety Database (NASD)
Ongevallen
- Op de website van Fedris zijn er geen aparte sectorfiches (meer) voor de landbouw, bosbouw en visserij (nace 01, 02 en 03). Ze kunnen wel op vraag verkregen worden. Voor de Vlaamse landbouw zijn er deze cijfers.
- In het buitenland:
- HSE: Fatal injuries in farming, forestry and horticulture (Dodelijke verwondingen in de landbouw, bosbouw en tuinbouw)
- HSA; getuigenissen over ongevallen: Survivor stories
- Nieuwsbericht van Proplanta, het Duits informatiecentrum voor de landbouw: Forscher analysieren Beinahe-Unfälle in der Landwirtschaft (Onderzoekers analyseren bijna-ongevallen in de landbouw)
- Frankrijk: Accidents du travail agricoles