Straling

Bij straling moet er een onderscheid worden gemaakt tussen ioniserende en niet-ioniserende straling.

Niet-ioniserende straling heeft te weinig energie om atomen te ioniseren.

Ioniserende straling heeft deze energie wel. Daardoor worden atomen elektrisch geladen en treedt ionisatie op. Ioniserende straling kan bij sterke dosissen schade aanbrengen aan het DNA van de mens en is daarom potentieel zeer gevaarlijk. Bij hoge dosissen kunnen ook acute verwondingen optreden.

Niet-ioniserende straling

Er zijn verschillende soorten niet-ioniserende straling: ultraviolette straling, infraroodstraling, laserstraling, ... Sommige straling is zichtbaar, andere straling niet. En ten slotte heb je natuurlijke en kunstmatige bronnen van straling.

Niet-ioniserende straling kan gevaarlijk zijn. De gezondheidseffecten hangen af van de aard van de straling, de stralingsenergie, de intensiteit en de tijdsduur van de bestraling.

Op de werkplaats binnen of buiten kan men niet-ioniserende straling vinden in o.a.:

  • zonlicht (vooral ultraviolette straling);
  • lampen: TL-buizen, gloeilampen, gasontladingslampen, ...
  • las- en snijactiviteiten;
  • werken met lasers.

Let op! Niet alle vormen van niet-ioniserende straling worden gedekt door titel 6 betreffende de kunstmatige optische straling van boek V van de codex over het welzijn op het werk.

Ook electromagnetische velden (EM-velden) vallen onder de noemer van niet-ioniserende straling. Elektromagnetische velden zijn statische elektrische, statische magnetische en tijdsafhankelijke elektrische, magnetische en elektromagnetische velden met frequenties tot 300 GHz. Grote veldsterkten van elektromagnetische velden kunnen directe biofysische effecten veroorzaken in het menselijk organisme.

EM-velden kunnen veroorzaakt worden door hoogspanningslijnen, mobiele telefoons, elektrische apparaten, WiFi en radio en televisie eronder.

Over schadelijke gezondheidseffecten van de EM-velden bestaat onduidelijkheid.

Het wettelijk kader wordt geregeld door titel 7 betreffende elektromagnetische velden van boek V van de codex over het welzijn op het werk.

Het belangrijkste collectieve beschermingsmiddel tegen niet-ioniserende straling is afscherming. Dat kan op verschillende manieren:

  • het glas in de ramen van een gebouw beschermt tegen ultraviolette zonnestraling;
  • absorberende schermen, zoals metaalplaten die voor antennes worden geplaatst;
  • reflecterende schermen, bv. aluminium schermen voor industriële ovens;
  • afgeschermde ramen, bv. bij werken met lasers;
  • omkasting van een laserinstallatie.

Vaak worden die collectieve beschermingsmiddelen (CBM) met andere preventiemaatregelen gecombineerd: afstand houden van de stralingsbron, de blootstellingstijd beperken, ...

De Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg stelt op haar website een aantal publicaties ter beschikking:

  • voor GSM, in de rubriek Thema's > Welzijn op het werk > Omgevingsfactoren en fysische agentia > Elektromagnetische velden > Publicaties;
  • voor KOS, in de module Publicaties > Kunstmatige optische straling.

Ioniserende straling

Er wordt een onderscheid gemaakt tussen elektromagnetische straling (gammastraling en röntgenstraling) en deeltjesstraling (alfastraling, bètastraling en neutronenstraling).

In de werkomgeving komt ioniserende straling o.a. in de volgende context voor:

  • medische toepassingen, zoals beeldvorming of het behandelen van kanker;
  • het opwekken van energie, bv. in kerncentrales;
  • ioniserende brandmelders (verboden);
  • meettoestellen;
  • natuurlijke grondstoffen en radon.

Als er bestraling en besmetting met ioniserende straling mogelijk is, dan dringen strikte preventiemaatregelen zich op.

Die beschermingsmaatregelen zijn eigenlijk dezelfde als die tegen blootstelling aan niet-ioniserende straling, namelijk voldoende afstand houden, de blootstellingsduur beperken en de stralingsbron afschermen.

Specifiek voor ioniserende straling is dat er met vergunningen moet worden gewerkt; het Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle (FANC) speelt hierbij een belangrijke rol. Bovendien moeten werknemers meestal met behulp van dosimeters hun blootstelling meten.

Op het vlak van CBM die beschermen tegen ioniserende straling, kunnen volgende toepassingen vermeld worden:

  • Afschermingen: het gebruikte materiaal en de dikte van de afschermingen hangen af van de blootstelling aan de straling. In de radiologie worden bijvoorbeeld loodschermen en loodramen gebruikt om X-stralen op te vangen en te absorberen.
  • CBM die bij het behandelen van gevaarlijke stoffen worden gebruikt: trekkasten, handschoenkasten en ventilatie.

De bescherming van de werknemers tegen de risico's voortkomende uit ioniserende straling is in België gereglementeerd in titel 5 van boek V van de codex over het welzijn op het werk.

Beschermingsmiddelen - Externe documentatie

Technisch en Wetenschappelijk Centrum voor de Belgische Textielnijverheid (Centexbel - België)

Centexbel is het Technisch en Wetenschappelijk Centrum voor de Belgische Textielnijverheid. Centexbel staat bedrijven uit de textielindustrie, dus ook producenten van persoonlijke beschermingsmiddelen(PBM), bij met het testen en de certificatie van hun producten. Het centrum doet bovendien aan onderzoek en ontwikkeling.

Brochures en publicaties over PBM en textieleigenschappen zijn beschikbaar in het Nederlands, Frans en Engels op de website van Centexbel.

Constructiv (België)

Het voormalige Nationaal Actiecomité voor Veiligheid en hygiëne in het Bouwbedrijf (NAVB) werd omgevormd tot ‘Constructiv’ en is het preventie-instituut van de bouwsector. Constructiv heeft als doelstelling om welzijn in de bouw te bevorderen.

Rapporten over veiligheid en gezondheid, zoals een dossier over persoonlijke beschermingsmiddelen in de bouwsector, zijn beschikbaar in het Nederlands en het Frans op de website van Constructiv.

Het Europees comité voor Normalisatie (CEN - EU)

CEN is het Europese Comité voor Normalisatie (Comité Européen de Normalisation), waar ook het Belgisch Bureau voor Normalisatie (NBN) deel van uitmaakt.
CEN publiceert maandelijks een lijst met de meest recente normen. Een zoekmotor waarmee men Europese normen kan opzoeken, is eveneens beschikbaar op de website van CEN (in het Engels).

Europese commissie (EU)

Op de website van de Europese Commissie staat er een lijst van de Europese normen voor PBM. Op deze website zijn bovendien andere nuttige documenten terug te vinden, zoals een praktijkgids voor werken op hoogte.

Meer informatie in het Engels op de website van de Europese commissie, in de rubriek European Commission > Growth > The European Single Market > European Standards.

European Safety Federation (ESF - Europa)

De “European Safety Federation” (ESF) is het Europees overkoepelend orgaan van nationale verenigingen van PBM-leveranciers. De federatie vervult dezelfde rol als het Belgische Febelsafe, maar dan op Europees vlak.

Meer informatie in het Engels op de website van de ESF.

Belgische Federatie van leveranciers van PBM (Febelsafe - België)

Febelsafe is de Belgische Federatie van leveranciers van PBM. De leden van Febelsafe kunnen bedrijven bijstaan in de selectie, het gebruik en onderhoud van PBM. Febelsafe engageert zich ook voor veiligheid en welzijn in het algemeen. Zo organiseert de beroepsfederatie lezingen, seminaries en beurzen over beschermingsmiddelen en veiligheid.

Meer informatie in het Nederlands en het Frans op de website van Febelsafe.

Het Britse arbeidsveiligheidsagentschap (HSE – Verenigd Koninkrijk)

Het Britse arbeidsveiligheidsagentschap “Health and Safety Executive” (HSE) stelt tal van brochures en infomateriaal over PBM ter beschikking. De website van HSE bevat voorbeelden van risicoanalyses, case studies, brochures, folders, ...

Meer informatie in het Engels op de website van HSE.

Belgisch Bureau voor Normalisatie (NBN – Belgique)

NBN is het Belgische Bureau voor Normalisatie. Via de website kunnen normen worden opgezocht en besteld. Het NBN heeft ook een bibliotheek waar normen gratis kunnen worden geraadpleegd.

Meer informatie in het Nederlands, het Engels en het Frans op de website van het NBN.

Suva (Zwitserland)

Suva is een Zwitserse ongevallenverzekeraar die regelmatig rapporten publiceert over beschermingsmiddelen. Suva stelt bovendien gratis e-learning modules ter beschikking, bv. over werken op bouwplaatsen.

Meer informatie in het Frans, het Duits, het Engels en het Italiaans op de website van Suva.

Collectieve beschermingsmiddelen (CBM) - Regelgeving

Titel 1 van boek IX van de codex over het welzijn op het werk regelt het gebruik van collectieve beschermingsmiddelen (CBM) en heeft betrekking op de werkgevers, de hiërarchische lijn en de werknemers. Bijlage IX.1-2 is in het bijzonder interessant en licht de activiteiten en omstandigheden toe waarvoor CBM ter beschikking moeten worden gesteld.

Meer informatie daarover en de reglementaire tekst staan op de website van de Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg (FOD Werkgelegenheid), in de rubriek Thema's > Welzijn op het werk > Collectieve en individuele bescherming > Collectieve beschermingsmiddelen.

Ook in de wetgeving omtrent arbeidsmiddelen zijn er bepalingen over CBM terug te vinden (vaak wordt gesproken van beschermingsmaatregelen i.p.v. beschermingsmiddelen).

Het gaat dan over deze titels van boek IV van de codex (gecoördineerde teksten op de website van de FOD Werkgelegenheid):

Collectieve beschermingsmiddelen leunen bovendien vaak dicht aan bij machines; als ze er al geen deel van uitmaken, dan zullen ze toch vaak dienen om mensen van machines af te schermen. Daarom is ook het koninklijk besluit van 12 augustus 2008 betreffende het op de markt brengen van machines relevant. Zo zijn er bijvoorbeeld CBM die voldoen aan de definitie van een veiligheidscomponent uit bijlage V van dat KB.

In de praktijk

  • Checklist voor de veiligheid en het welzijn van de werknemer-fietsgebruiker

    In februari 2024 publiceerden de Secretariaten van de Centrale Raad voor het Bedrijfsleven (CRB) en de Nationale Arbeidsraad (NAR) een checklist voor de werknemer-fietsgebruiker. De publicatie doet een aantal verplichting met betrekking tot het gebruik van de fiets op en op weg naar het werk uit de...
  • Alcohol en drugs

    Brochure “Alcohol de baas” van VAD om alcohol- en ander druggebruik binnen de sociale economie bespreekbaar te maken

    Met de nieuwe brochure “Alcohol de baas” wil het Vlaams expertisecentrum Alcohol en andere Drugs (VAD) leidinggevenden in de sociale economie helpen om het thema alcohol en drugs bespreekbaar te maken. De brochure bevat realistische situaties die leidinggevende inspiratie kunnen bieden bij het...
  • Psychosociale risico’s (PSR) / Geweld, pesterijen en ongewenst seksueel gedrag op het werk

    Europees project UniSAFE "Stop gendergerelateerd geweld in de academische wereld”

    Het Europese project UniSAFE "Ending gender-based violence in academia" heeft een reeks tools klaar om aan de slag te gaan bij het aanpakken van ongewenst gedrag in de academische wereld...
  • Belgisch focal point EU-OSHA

    Oproep tot het inzenden van nominaties voor de Awards voor goede praktijken van EU-OSHA

    De Awards voor goede praktijken voor een gezonde werkplek, georganiseerd door het Europees Agentschap voor veiligheid en gezondheid op het werk (EU-OSHA) en zijn nationale focal points, zijn een erkenning voor organisaties die een uitstekende en innovatieve bijdrage hebben geleverd aan veiligheid...
  • OIRA / Risicoanalyse

    OiRA in België: ontdek de nieuwe functies

    Op 10 november 2023 organiseerde het Belgisch Focal Point van het Europees Agentschap voor Veiligheid en Gezondheid op het Werk (EU-OSHA) een colloquium rond het 10-jarig bestaan in België van OiRA, de tool voor een online interactieve risicoanalyse.

Nieuws en evenementen

11.01.2024

Op de blog: Safer Works, het veiligheidsprogramma van Infrabel

Het Safer Works of Safer-W-programma van Infrabel omvat een tiental projecten die de veiligheid van de werknemers die op het spoor werken, moet...
05.07.2023

De nieuwe machineverordening is een feit

Op 29 juni 2023 werd de verordening 2023/1230 betreffende machines van 14 juni 2023 gepubliceerd in het Publicatieblad van de Europese Unie (EU). De...
26.06.2023

Inspectiecampagne Arbeidsinspectie – Toezicht op het welzijn op het werk: vallen van hoogte blijft het belangrijkste risico voor de veiligheid op bouwplaatsen

Op dinsdag 6 juni 2023 voerde de Arbeidsinspectie - Toezicht op het Welzijn op het Werk van de Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en...
08.05.2023

Industriële radiografie: strengere eisen met betrekking tot het gebruik van radioactieve bronnen en X-stralentoestellen

Op 3 april 2023 werd in het Belgisch Staatsblad het koninklijk besluit (KB) van 17 februari 2023 betreffende de industriële radiografie gepubliceerd...

Studiedag over ergonomie en collaboratieve robots (COBOTS)

27.03.2018 13:03 to 31.05.2018 00:05
Op 22 maart 2018 organiseerde de “Belgian Ergonomics Society” (BES) in samenwerking met de Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en...
afbeelding-vierkant_nl_goed.jpg
24.11.2016

Doe mee aan de fotowedstrijd #20jaarwelzijnophetwerk!

Naar aanleiding van de 20ste verjaardag organiseert de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg een fotowedstrijd op sociale media...