• Waarom deze fiche?
• Gezondheidsschade van mechanische trillingen
• Is er in uw bedrijf een probleem?
• Welke maatregelen kunt u nemen?
• Checklist om na te gaan of u in overeenstemming bent met de wetgeving over trillingen

Waarom deze fiche?

Deze toelichting is interessant voor u als u werkgever bent van een bedrijf waar uw werknemers aan trillingen worden blootgesteld.

Het gaat om toestellen die trillingen overgedragen op:

• handen en armen: slagboren, slijpmachines, vlakschuurmachines, breekhamers, bosmaaiers, kettingzagen, ...;
• het zitvlak of de voeten: heftrucks, tractoren, graafmachines, ...

Titel 3 betreffende trillingen van boek V van de codex over het welzijn op het werk verplicht u als werkgever om de blootstelling van de werknemers te evalueren. Tevens moet u nagaan welke preventiemaatregelen u kunt nemen om uw werknemers te beschermen tegen gezondheidsproblemen veroorzaakt door deze trillingen.

Als de blootstelling laag is, zal het risico op gezondheidsproblemen laag zijn en hoeft u enkel simpele en goedkope maatregelen te nemen. Als de blootstelling aanzienlijk is, moet er een actieplan worden opgemaakt om de blootstelling en de er mee samenhangende gezondheidsrisico’s te beperken.

Uit onderzoek blijkt dat de kosten van de preventiemaatregelen meestal lager zijn dan de kosten van de opgelopen gezondheidsschade. Het is dus niet alleen goed voor uw werknemers dat deze maatregelen worden genomen. Op lange termijn profiteert ook het bedrijf hier van.

Gezondheidsschade van mechanische trillingen

Regelmatig gebruik van trillende toestellen kan permanente gezondheidsschade aan handen en armen berokkenen: aan bloedvaten, zenuwen, botten en pezen van de hand en de pols. De kans hierop is het grootst bij personen voor wie het gebruik van deze toestellen een groot deel van hun taak uitmaakt. Bij occasionele blootstelling is de kans op schade zeer klein.

De eerste tekenen van schade zijn:

• tintelingen of ongevoeligheid (“doofheid”) in de vingers;
• verlies van tast: het niet goed kunnen voelen van kleine voorwerpen;
• krachtverlies in de handen;
• vingers die, als gevolg van een vasculair probleem, plots wit worden en nadien rood met daarbij stekende pijn.

Bij sommige personen krijgen die symptomen al na enkele maanden blootstelling, bij anderen pas na tientallen jaren. De klachten zullen bij een verdere blootstelling toenemen en zijn meestal onomkeerbaar.

De gevolgen van dat hand-armvibratiesyndroom zijn voor uw werknemer dat hij:

• regelmatig met werken moet stoppen;
• niet meer tegen koude en vochtige werkomstandigheden kan, omdat daardoor aanvallen worden uitgelokt;
• geen fijn werk meer kan doen;
• minder grijpkracht heeft, waardoor hij fouten maakt en zo ongevallen veroorzaakt;
• ziekteverlof moet nemen;
• ook buiten het werk pijn blijft ondervinden, met een verstoorde slaap tot gevolg.

Regelmatige blootstelling aan lichaamstrillingen veroorzaakt schade aan de rug. De rug verslijt veel sneller dan normaal. Daarom hebben werknemers die gedurende verscheidene jaren aan lichaamstrillingen waren blootgesteld, vaker lage rugpijn, rug artrose, lumbago en ischias.

Deze gezondheidsproblemen geven aanleiding tot het trager uitvoeren van het werk en regelmatige ziekteperiodes. Wanneer de schade aan de rug aanzienlijk is, kan een operatie nodig zijn, wat tot langdurige afwezigheid kan leiden. In het slechtste geval kan de werknemer zijn werk niet meer verderzetten.

In België zijn er meer dan 30.000 werknemers bij wie het Fonds voor de Beroepsziekten een beroepsziekte door trillingen heeft vastgesteld en die hiervoor een uitkering krijgen.

Is er in uw bedrijf een probleem?

Of er een probleem is hangt af van:

• de duur dat werknemers effectief aan trillingen zijn blootgesteld;
• de trillingsoverdracht van de gebruikte toestellen en machines.

Sommige toestellen die men met de hand bedient, zoals bikhamers, stampers en rotsboren, veroorzaken zeer veel trillingen. Bij andere toestellen is de trillingsoverdracht lager. Doorgaans veroorzaken oude en niet goed onderhouden toestellen veel meer trillingen dan nieuwe toestellen. Men zal voor elk toestel moeten nagaan hoeveel trillingen het voortbrengt.

Voor lichaamstrillingen bij voertuigen, zoals bij heftrucks of vrachtwagens, is vooral de ondergrond waarop men rijdt en de trillingsdempende eigenschappen van de zetel bepalend voor de grootte van de blootstelling. Ook de banden, de vering en de wegligging spelen hierbij een belangrijke rol.

Aangezien de schade afhankelijk is van de hoeveelheid trillingen die men op een werkdag krijgt, zal de effectieve blootstellingsduur een grote rol spelen. Een vuistregel: er kan een risico zijn vanaf een dagelijkse blootstellingsduur van 15 minuten voor hand-arm trillingen afkomstig van hamerende toestellen en 60 minuten voor trillingen afkomstig van draaiende toestellen.

Naast de trillingen van trillende machines of voertuigen zullen ook de werkomstandigheden een rol spelen in het ontstaan van trillingsziektes. De aandoeningen zullen sneller optreden als werknemers ook zware lasten moeten optillen, zware karren duwen of trekken of in oncomfortabele en onaangepaste omstandigheden moeten werken.

Welke maatregelen kunt u nemen?

Het zal afhangen van de risicobeoordeling welke maatregelen u best kunt nemen.

Andere werkmethoden

In sommige gevallen is het mogelijk om alternatieve werkmethoden toe te passen om de blootstelling te verminderen (mechanisatie, automatisatie).

Voorzien in geschikte arbeidsmiddelen

Zorg voor geschikte en doeltreffende arbeidsmiddelen. Door arbeidsmiddelen met een ontoereikend vermogen aan te schaffen duurt het werk veel langer en worden de werknemers langer aan trillingen blootgesteld. Sommige fabrikanten leveren accessoires die speciaal ontworpen zijn om de blootstelling aan trillingen te verminderen.

Aankoopbeleid

Het is van essentieel belang dat u bij de aankoop van toestellen en machines rekening houdt met de trillingsemissies en de werkvereisten.

Inrichting van de werkplek

Verbeter de inrichting van de werkpost om de belasting van de handen en de armen van de werknemers door slechte houdingen te beperken. Gebruik ophangsystemen om de grijpkracht te beperken.

Onderhoud van de toestellen

Regelmatig onderhoud en vervanging van onderdelen zorgt voor een vermindering van de trillingsemissie. Gebruik geen versleten of beschadigde toestellen.

Werkschema

Beperk de blootstellingsduur van de werknemers. Vermijd lange continue blootstellingen. Roteer de werknemers. Voorzie trillingvrije perioden.

Informatie en training van de werknemers

Informeer uw werknemers over de gezondheidsrisico’s van hun blootstelling aan trillingen. Breng hen op de hoogte van de eerste tekenen van gezondheidsschade van trillingen en hoe ze die aan de arbeidsarts moeten melden. Geef hen een opleiding over de maatregelen om de blootstelling te beperken.

Gezondheidstoezicht door de arbeidsarts

Het gezondheidstoezicht door de arbeidsarts moet er voor zorgen dat de gezondheidsschade zo vroeg mogelijk wordt opgespoord, zodat u snel kan ingrijpen en de werknemer geen blijvende letsels en handicap zou oplopen. Ook kunnen hierdoor meer gevoelige personen worden opgespoord.

Checklist om na te gaan of u in overeenstemming bent met de wetgeving over trillingen

Controleer of uw bedrijf in overeenstemming is met de regelgeving over trillingen via de Checklist wetgeving trillingen (PDF, 18 KB)