Actieplan grensoverschrijdend gedrag in de mediasector

Update 03/01/2024

Om bedrijven in de mediasector op een gestructureerde manier te helpen bij het voorkomen en aanpakken van grensoverschrijdend gedrag, lanceerde de mediasector op 7 maart 2022 een actieplan tegen grensoverschrijdend gedrag, met de steun van de Vlaamse Minister van Media. De nadruk van dit actieplan ligt heel duidelijk op preventie, waarbij er ingezet wordt op het delen en centraliseren van informatie en het versterken van professionals.

Dit artikel geeft meer duidelijkheid over:

Het actieplan

Probleemschets

De mediasector is afhankelijk van een groot freelance en tijdelijk personeelsbestand binnen een informeel werkklimaat. Werkplekken op de set, in de studio of op een redactie zijn specifieke werkomgevingen met vaak wisselend personeel. Werknemers die ongewenst gedrag meemaken, zijn bang hun job te verliezen als ze zich uitspreken.

Het gebrek aan of de niet-kennis van de kanalen om deze vertrouwelijke bezorgdheid aan te kaarten, bovenop het feit dat veel werknemers bekende(re) mensen zijn en het feit dat er soms een sterke competitiviteit heerst, creëert een cultuur van stilzwijgen.

Historiek

De mediasector kwam de afgelopen jaren geregeld in opspraak met geruchtmakende gevallen van grensoverschrijdend gedrag in binnen- en buitenland. De zaken die daarbij de pers haalden, zijn echter slechts het topje van de ijsberg.

Het rapport van de onderzoeksgroep CuDOS, dat in 2018 werd gepubliceerd, toont aan dat 71% van de vrouwen in de media- en cultuursector aangaf ooit grensoverschrijdend gedrag te hebben meegemaakt. Het rapport is beschikbaar op de website van de Vlaamse Vereniging van Journalisten: Rapport: Grensoverschrijdend gedrag in de cultuur en mediasector finaal (PDF, 1,57 MB).

Dit rapport, samen met de #metoo-campagne, was het startschot voor een eerste (formeel) actieplan van toenmalig Vlaams Minister van media Sven Gatz, waarbinnen onder andere werd ingezet op de opleiding van vertrouwenspersonen en opleidingen voor leidinggevenden. Het meldpunt 1712 werd versterkt en vanaf 2019 is er de uitwerking van de ombudsfunctie. Lees hierover volgend bericht op deze BeSWIC website: Grensoverschrijdend gedrag in de cultuur- en mediasector.

Op 5 juni 2019 bereikten een 40-tal mediabedrijven, vakbonden, middenveldorganisaties, universiteiten en hogescholen een akkoord over een Sociaal Charter voor de gehele mediasector. Dit charter bouwt verder op het charter van 2013 van de audiovisuele media en verzamelt de engagementen van alle partners op sociale thema’s zoals stages, grensoverschrijdend gedrag, intellectuele eigendom en correcte vergoedingen in de geschreven pers, de audiovisuele sector en de online nieuwsmedia.

Het gaat hier niet om een Collectieve Arbeidsovereenkomst (CAO), maar vormt wel een leidraad voor een leefbare werkomgeving in de sector. Meer informatie hierover in dit bericht op de website van Mediarte: Nieuw Sociaal Charter voor de hele Vlaamse mediasector.

Voor de podiumkunsten is de stand van zaken medio 2019 over sectorale acties rond grensoverschrijdend gedrag te vinden in dit artikel op de website podiumkunsten.be: grensoverschrijdend gedrag op het werk.

Ook vermeldenswaardig is Engagement, een door kunstenaars geleide beweging die als doel heeft om seksueel grensoverschrijdend gedrag, seksisme en machtsmisbruik in het Belgische kunstenveld aan te pakken.

In 2019 kreeg de Vlaamse Ombudsdienst een zeer specifieke opdracht voor alvast drie jaar, die werd aangeknoopt bij de Genderkamer. De genderkamer fungeert sinds 2015 als Vlaams gelijkekansenorgaan voor gender en geslacht en verspreidt onder andere ‘best practices’ en staat ook in nauw contact met het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen en Unia. Op 15 maart 2023 is de Genderkamer onderdeel geworden van het nieuwe Vlaams Mensenrechteninstituut (VMRI). Lees het bericht hierover: Genderkamer wordt onderdeel van het Vlaams Mensenrechteninstituut.

Op 23 maart 2021 organiseerde Mediarte een webinar over deze ombudswerking in de Vlaamse mediasector. Meer informatie over het webinar en de jaarverslagen van de Genderkamer op de website van Mediarte: Comfortabel worden met oncomfortabele gesprekken.

Op 27 mei 2021 organiseerde Mediarte een webinar over hoe je als omstaander kan reageren op grensoverschrijdend gedrag. Meer informatie hierover op de website van Mediarte: Hoe reageer je als omstaander op grensoverschrijdend gedrag?.

In het najaar van 2021 lanceerde de Genderkamer een campagne die grensoverschrijdend gedrag opnieuw onder de aandacht brengt. In de trailer van de fictieve film “NonExistent” leggen de regisseur en de hoofdrolspelers uit waarom ze de film niet konden draaien: het slachtoffer had zijn/haar verhaal niet verteld. Meer info hierover op de website van Mediarte: Campagne grensoverschrijdend gedrag.

Het nieuwe actieplan

Op 7 maart 2022 werd een nieuw actieplan voorgesteld met steun van de mediaspelers en de Vlaams Minister van Media, Benjamin Dalle. De klemtoon ligt op preventie.

Een speciale rol is er ook voor de omstanders, onder het motto “wegkijken kan niet meer”. Samen met Sensoa zullen er tools en handvaten worden gemaakt om omstanders echt te activeren. Ook wordt het vlaggensysteem van Sensoa vertaald naar de brede mediasector. 

Het actieplan heeft volgende doelstellingen met de daaraan gekoppelde acties.

  • Doelstelling 1: sectorale aanpak grensoverschrijdend gedrag
    • Actie 1.1: opvolgen sociaal charter voor de media
    • Actie 1.2: Opzetten structureel overleg
    • Actie 1.3: Monitoren van welzijn en grensoverschrijdend gedrag
  • Doelstelling 2: Preventie & informatiedeling
    • Actie 2.1: Uitwerken van een welzijnsbeleid
    • Actie 2.2: Breder bekend maken van bestaande tools
    • Actie 2.3: Omstanders sensibiliseren
  • Doelstelling 3: Versterken van de professionals in de mediasector
    • Actie 3.1: Inzetten op vertrouwenspersonen
    • Actie 3.2: Inzetten op intimiteitscoördinatie
    • Actie 3.3: Opzetten van een dialoog met onderwijsinstellingen
  • Doelstelling 4: Respectvolle verslaggeving in de media
    • Actie 4.1: Opstellen handleiding voor respectvolle verslaggeving

Meer info over dit actieplan in volgende nieuwsberichten op de websites van diverse betrokkenen:

Opvolging in de toekomst

Het actieplan zal ten laatste tegen 1 maart 2023 door Mediarte opgevolgd worden. Daarnaast zal Mediarte in het voorjaar 2022 opnieuw de mediasensor-enquête uitvoeren. Na metingen in 2016 en 2019 zal in 2022 voor de derde keer de werkbeleving en de psychosociale risico’s in kaart gebracht worden, waarbij dit jaar een extra focus ligt op grensoverschrijdend gedrag. Meer info hierover op de website van Mediarte: mediasensor 2022 - Meting naar mentaal welzijn en grensoverschrijdend gedrag.

Andere berichten over ongewenst seksueel gedrag

Ook in andere sectoren komt ongewenst gedrag voor. Zo werden in volgend bericht op deze BeSWIC website voorbeelden gegeven over de juridische beroepen, maar ook andere sectoren kwamen aan bod: Wereldwijde studie over psychosociale risico’s binnen de juridische beroepen.

Ook in dit Prebesbericht worden voorbeelden gegeven uit de sport: Voice wil preventiemateriaal ontwikkelen voor grensoverschrijdend gedrag in de sport.

In 2021 en 2022 waren er diverse berichten van grensoverschrijdend gedrag van docenten op de Belgische universiteiten. Op 16 maart 2022 was er in "Pano" op de VRT een uitzending over machtsmisbruik aan UGent en KU Leuven waarbij 10-tallen doctoraatsstudenten getuigen. Lees hierover meer op de website van de VRT: "Dagelijkse tirannie": tientallen doctoraatsstudenten getuigen in "Pano" over machtsmisbruik aan UGent en KU Leuven. Ondertussen heeft de Vlaamse Interuniversitaire Raad (Vlir) op 30 maart 2022 een persbericht gelanceerd over “Engagement voor een aangescherpt beleid inzake grensoverschrijdend gedrag”.

In 2020 publiceerde de Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen (SERV) een rapport over grensoverschrijdend gedrag, dat beschikbaar is op de website van de Stichting Innovatie & Arbeid: Grensoverschrijdend gedrag op het werk: Analyse bij werknemers en zelfstandige ondernemers op basis van de Vlaamse werkbaarheidsmonitor 2016-2019.

In 2020 was het de 10de verjaardag van de multisectorale richtsnoeren voor de aanpak van geweld en ongewenst gedrag op de werkvloer van enkele Europese sectorale sociale partners. Lees het communiqué hierover in het Engels op de website van de ‘European Public Service Union (EPSU)’: Joint Statement on the 10th anniversary of the Multi-sectoral guidelines to tackle third-party violence and harassment related to work.

In de loop van 2021-2023 is er een Europees project over de rol van de sociale partners in het vermijden van deze psychosociale risico’s. Tussentijdse documenten en webinars kunnen worden geraadpleegd op de projectpagina op de website van EPSU: Multi-sectoral project on “the role of social partners in preventing third-party violence and harassment at work.

Volgend bericht op deze BeSWIC website uit 2019 bespreekt het verdrag en de aanbeveling tegen geweld en intimidatie op de werkvloer, die de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO) heeft aangenomen: De IAO heeft een verdrag en een aanbeveling aangenomen tegen geweld en intimidatie op de werkvloer.

Volgend bericht op deze BeSWIC website meldde de oprichting van het Vlaams Mensenrechteninstituut (VMRI): Vlaams Meldpunt Grensoverschrijdend Gedrag.

Naast psychosociale risico’s kan men in de media als artiest en kunstenaar ook nog aan andere risico’s worden blootgesteld. Meer informatie hierover in volgend bericht op deze BeSWIC website: Arbeidsomstandigheden van artiesten en kunstenaars.

Parlementaire vragen

In de periode 2017-2018 waren er in het Vlaamse Parlement diverse hoorzittingen rond grensoverschrijdend gedrag. Meer informatie hierover is beschikbaar op de website van het Vlaams Parlement: Hieruit vloeide enkele rapporten over verschillende sectoren voort:

Ongewenst seksueel gedrag maakte 1% (of 190 in absolute cijfers) uit van de psychosociale dossiers van de leden van Co-Prev in de periode 2017-2020. Lees hierover volgend bericht op de website van Co-prev: Cijfergegevens psychosociaal welzijn op het werk.

Deze cijfers stonden ook vermeld in volgend bericht op deze BeSWIC website: NMBS, MIVB, De Lijn en TEC willen samen agressie tegen personeel aanpakken.

Meer info

op deze BeSWIC website: