Het Europees vakbondsinstituut (ETUI) heeft editie 19 van zijn HesaMag tijdschrift gewijd aan het thema van de arbeidsomstandigheden achter de tralies.
Drie groepen komen aan bod:
- de gevangenen die al of niet gevangenisarbeid verrichten;
- penitentiaire beambten die in rechtstreeks contact komen met gevangenen binnen in de gevangenis;
- ander gevangenispersoneel en personen van de “buitenwereld” die in contact komen met gevangenen vanuit een gezondheidsperspectief of vanuit sociale, opvoedkundige of andere rollen.
Uitgangspunt van ETUI is dat goede arbeidsomstandigheden voor het gevangenispersoneel een positief effect hebben op de gevangenen en vice versa.
In de Europese Unie zijn er ongeveer 630.000 gevangenen en een zelfde grootte orde aan gevangenispersoneel.
Lees er meer over op de website van ETUI:
- in het Frans, in de rubriek Thèmes > Santé et sécurité – Conditions de travail > HesaMag: Numéro actuel: Travailler derrière les barreaux;
- in het Engels, in de rubriek Topics > Health & Safety - working conditions > HesaMag: Current issue: Working behind bars.
Op 8 juli 2019 was er een fotovernissage van Sadak Souici om dit nummer onder de aandacht te brengen. Meer info daarover is beschikbaar op de website van ETUI:
- in het Frans, in de rubriek Evénements > Travailler derrière les barreaux: Présentation de HesaMag#19 et vernissage de l’expo photo du photographe Sadak Souici;
- in het Engels, in de rubriek Events > Working behind bars: Launch of HesaMag#19 and Vernissage Photo Exhibition by Sadak Souici.
Het merendeel van de foto’s, genomen in de gevangenis van Melun in Frankrijk, zijn ook opgenomen in dit artikel:
- in het Frans: L’incertain chemin vers la réinsertion (PDF, 1,83 MB);
- in het Engels: An uncertain road to reintegration (PDF, 1,84 MB).
Risico’s
Gevangenen die gevangenisarbeid verrichten, kunnen voor dezelfde activiteiten dezelfde risico’s lopen als de reguliere arbeid in de buitenwereld. Gedetineerden die, hetzij in het raam van artikel 30bis van het Strafwetboek, hetzij vrijwillig arbeid verrichten, zijn personen die, anders dan krachtens een arbeidsovereenkomst, arbeid verrichten onder het gezag van een ander persoon en worden dus gelijkgesteld met werknemers waarop de wet betreffende het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk van toepassing is (volgens art. 2, §1, tweede lid, 1° a) van die zogenaamde welzijnswet).
De penitentiaire beambten staan bloot aan diverse risico’s: niet enkel risico’s die te maken hebben met het bewaken van de gevangenen, zoals agressie en andere psychosociale risico’s, maar ook veel meer andere risicovelden, zoals biologische risico’s (o.a. besmettelijke ziekten).
Daarnaast bevolken diverse nationaliteiten de gevangenissen met verschillende taal- en cultuurproblemen als gevolg. In dit kader is het initiatief “Picture it in prison” waarbij met beelden wordt gewerkt, het vermelden waard. Lees hierover volgende berichtgeving in het Engels op de website van:
- de ‘International Corrections & Prisons Association’: Foreign National Prisoners Picture Dictionary Picture it in Prison – Recent Updates;
- Cartoon Movement: Picture it in Prison;
- EuroPris: Foreign National Prisoners – Picture Dictionary “Picture it in Prison”.
Berichtgeving in Belgische en internationale literatuur
Over de Belgische gevangenissen, op de website van:
- de Orde der artsen: Gezondheidszorg in penitentiaire inrichtingen;
- het KCE: Het Federaal Kenniscentrum voor de gezondheidszorg (KCE) doet voorstellen tot verbetering van de gezondheidszorg in de gevangenis;
- de Vrijdaggroep: Onze gevangenissen, een gevaar voor elk van ons;
- de Centrale toezichtsraad voor het gevangeniswezen van het Federaal parlement:
- Europese gevangenisregels en rechtspositie van de gedetineerde in België,
- studiedag van 17 november 2017 van de commissies van toezicht: De relatie van de penitentiaire beambte met de gedetineerde,
- tijdens deze studiedag werd het document ‘Zeg maar Henk tegen de chef’ (PDF, 775 KB) gepresenteerd, waarbij de ervaringen van de Belgische gevangenen in Tilburg worden vermeld;
- Knack: Onderzoek naar wantoestanden in gevangenis Merksplas;
- RTL info (in het Frans): Marc, Philippe et Olivier, gardiens de prison, décrivent les conditions de travail dans les centres pénitentiaires;
- Parlement francophone bruxellois (in het Frans): Vivre et travailler en prison: à l’écoute des personnes concernées. (PDF, 1,04 MB).
Op de website van de FOD Justitie is er onder de rubriek ‘Thema’s en dossiers’ een pagina over gevangenissen.
Daarnaast verschijnen er in de internationale literatuur bepaalde bijdragen en publicaties, soms internationaal vergelijkend en soms beschrijvend over het eigen nationaal systeem:
- op de website van het Europees Parlement:
- in het Frans, op de website van:
- Sud Ouest: Prison : les conditions de travail des surveillants se dégradent, moins de droits pour les détenus,
- Le Journal du Dimanche: Un surveillant de prison raconte : "C'est la première fois de ma vie que je vais au travail et que j'ai peur",
- Penal Reform International (PRI): Monitoring de la détention : Outil pratique - Fiche d’information - Conditions de travail du personnel - Lutter contre les facteurs de risque afin de prévenir la torture et les mauvais traitements (PDF, 424 KB),
- GREF Bretagne (GIP Relation Emploi-Formation): Prison. Le CGLPL examine les conditions de travail du personnel pénitentiaire,
- Ministère de la Justice (Frankrijk): Cahiers d’études pénitentiaires et criminologiques - Surveillant pénitentiaire: un métier en tension (PDF, 294 KB),
- Réseau Canopé: Les surveillants de prison : marges du travail, travail sur les marges,
- Érudit: Prison et santé mentale. La jurisprudence de la Cour européenne des droits de l’homme;
- in het Engels, op de website van:
- ResearchGate: Behind Bars: An Assessment of the Effects of Job Satisfaction, Job-Related Stress, and Anxiety on Jail Employees Inclinations to Quit,
- Howard League for Penal Reform: Business behind bars - Making real work in prison work (PDF, 645 KB),
- National Institute of Justice: Correctional Officer Safety and Wellness — What We Learned from the Research Literature,
- AFSCME Council 57: Prison Faces Fines After Members Speak Up About Workplace Safety,
- Journal of Occupational and Environmental Medicine: The Occupational Health of Prison Inmates - An Ignored Population and an Opportunity,
- National Institute for Occupational Safety and Health (NIOSH): Correctional health care workers,
- de Wereldgezondheidsorganisatie: Chapter 22. Staff health and well-being in prisons: leadership and training,
- Winston Churchill Memorial Trust: Surviving in prison work: prison staff wellness programmes (PDF, 1,31 MB),
- United Nations Office on Drugs and Crime: Handbook for prison leaders (PDF, 3,02 MB),
- het Europees Parlement: Prison conditions in the Member States: selected European standards and best practices (PDF, 469 KB),
- Het Europees Hof voor de Rechten van de Mens: Prisoners’ health-related rights (PDF, 465 KB).
Ook internationale vakorganisaties voeren soms projecten en wetenschappelijk onderzoek uit; meer info daarover in het Engels op de website van:
- Lirias: Quality employment and quality public services- Prison Services (PDF, 583 KB)
- European Federation of Public Service Unions (EPSU):
De Raad van Europa heeft diverse aanbevelingen; de belangrijkste zijn beschikbaar in het Engels op de Refworld website van de “United Nations High Commissioner for Refugees” (UNHCR):
- de Europese gevangeniscode van 2006: Recommendation Rec(2006)2 of the Committee of Ministers to Member States on the European Prison Rules;
- de ethische code voor gevangenispersoneel van 2012: Recommendation CM/Rec(2012)5 of the Committee of Ministers to member States on the European Code of Ethics for Prison Staff.
De Raad van Europa heeft ook een grote hoeveelheid aan publicaties; ze zijn beschikbaar op hun portaalsite: Criminal law cooperation - Publications.
Er is ook algemene informatie beschikbaar in het Tijdschrift voor Mensenrechten (TvMR) en het Tijdschrift voor Strafbeleid & Gevangeniswezen (FATIK). U kan die downloaden op de website van de Liga voor Mensenrechten: Online tijdschriften.
Wetgeving in België
De wettelijke basis voor detentie is de basiswet van 12 januari 2005 betreffende het gevangeniswezen en de rechtspositie van gedetineerden en tot regeling van de samenstelling, de bevoegdheden en de werking van de Penitentiaire Gezondheidsraad.
Het toezicht op die wetgeving wordt uitgevoerd door de Centrale Toezichtsraad voor het Gevangeniswezen (CTRG).
Soms zijn er ook eindwerken die het gevangeniswezen behandelen, zoals deze die beschikbaar zijn op de website van de Universiteit van Gent:
- De implementatie van de Basiswet Gevangeniswezen in de Belgische gevangenis (PDF, 12,7 MB)
- Arbeid achter gesloten deuren: naar een volwaardig sociaal statuut? (PDF, 2,67 MB)
- Penitentiaire tewerkstelling en vrije arbeid in vergelijkend perspectief (PDF, 1,07 MB)
Recent verscheen het koninklijk besluit 26 juni 2019 betreffende de vergoeding van de gedetineerden die het slachtoffer zijn van een penitentiair arbeidsongeval.
“Cellmade” is het label van de Regie van de Gevangenisarbeid, een autonome dienst binnen de Federale Overheidsdienst Justitie. Cellmade staat al sinds 1931 in voor de tewerkstelling en de opleiding van gedetineerden in de Belgische strafinrichtingen. Verspreid over heel België zijn er meer dan 30 penitentiaire werkplaatsen. Meer info op de website van Cellmade.
Zoals hierboven vermeld worden gevangenisarbeiders gelijkgesteld met werknemers die vallen onder de welzijnswet. Voor de werknemers in gevangenissen is uiteraard de welzijnswet van toepassing.
European Trade Union Institute (ETUI)
Het Europees vakbondsinstituut is een onafhankelijke onderzoeksinstelling en opleidingscentrum van het Europese vakverbond confederatie. Het doet onderzoek naar Europese standaardisatie en arbeidsomstandigheden. Het publiceert boeken, rapporten, richtlijnen en geeft ook het HESAmagazine uit met themanummers rond arbeidsomstandigheden van minder gekende sectoren.
Rond andere themanummers zijn er op deze BeSWIC website deze blogberichten gepubliceerd: