Beheersing van het gebruik van gevaarlijke stoffen overeenkomstig de wettelijke eisen inzake veiligheid en gezondheid op het werk

De Europese Unie (EU) heeft een reeks wettelijke bepalingen opgesteld om werknemers te beschermen tegen de schadelijke gevolgen van gevaarlijke stoffen. Maar hoe werkt dit in de praktijk? En hoe weten we zeker dat alles in het werk wordt gesteld om werknemers te beschermen?

Welke chemische agentia of gevaarlijke stoffen zijn er op de werkvloer?

De wetgeving van de EU over veiligheid en gezondheid op het werk heeft als doel alle gevaarlijke stoffen op de werkvloer op te nemen. De werkgevers moeten alle chemische agentia en gevaarlijke stoffen op de werkvloer nagaan en registreren. Het kan gaan om:

  • chemische stoffen of producten aangekocht bij leveranciers: voor deze stoffen moet de leverancier de veiligheidsinformatiebladen verstrekken;
  • gevaarlijke stoffen die geproduceerd worden tijdens de werkprocessen, zoals uitlaatgassen van dieselmotoren, lasrook en kwartsmeel;
  • stoffen met een natuurlijke oorsprong, zoals ruwe olie, graanstof of meelstof.

Een overzicht van chemische producten en stoffen op de werkvloer

De chemische stoffen en producten vallen onder de verordening voor de indeling, etikettering en verpakking (CLP) en de verordening voor de registratie, evaluatie en autorisatie van chemische stoffen, alsook de beperkingen op deze stoffen (REACH). Een databank met de geëtiketteerde en ingedeelde chemische stoffen is beschikbaar op de website van het Europees Agentschap voor chemische stoffen (ECHA): Inventaris van indelingen en etiketteringen.

Overheidsinstellingen of beroepsorganisaties hebben specifieke informatie en raadgevingen over mogelijke risico's van opgewekte stoffen en stoffen van natuurlijke oorsprong.

Wetgeving over het gebruik van gevaarlijke stoffen op de werkvloer

De werkgever is wettelijk verplicht om het gebruik van chemische producten en andere gevaarlijke stoffen op het werk te beheersen en de werknemers te beschermen. Een van de prioriteiten is op de hoogte te zijn van de wettelijke eisen.

De meest specifieke en belangrijkste Europese richtlijnen over gevaarlijke stoffen op de werkplaats zijn:

  • de richtlijn 98/24/EG betreffende de chemische agentia;
  • de richtlijn 2004/37/EG betreffende de carcinogene of mutagene agentia.

De basisvereisten voor een onderneming in verband met veiligheid en gezondheid op het werk zijn vastgelegd in de kaderrichtlijn veiligheid en gezondheid op het werk. Deze richtlijnen werden omgezet in de nationale wetgeving voor alle lidstaten van de EU.

Omvatten deze regels alle gevaarlijke stoffen?

Er bestaan bepaalde specifieke richtlijnen over veiligheid en gezondheid op het werk die bijvoorbeeld de blootstelling aan asbest op de werkplek reglementeren of die de blootstellingsgrenzen voor bepaalde stoffen vastleggen. Andere richtlijnen hebben als doel specifieke groepen van werknemers, zoals jonge werknemers, zwangere vrouwen of vrouwen die borstvoeding geven, tegen bepaalde stoffen te beschermen.

Meer informatie over de Europese wetgeving is beschikbaar op de website van het Europees Agentschap voor veiligheid en gezondheid op het werk (EU-OSHA): Europese richtlijnen inzake veiligheid en gezondheid op het werk.

Een beknopte informatiefiche biedt een algemeen zicht op het wettelijk kader dat van toepassing is op de gevaarlijke stoffen: Informatieblad: Wetgevingskader inzake gevaarlijke stoffen op de arbeidsplaats.

Maatregelen opgelegd door de wetgeving inzake veiligheid en gezondheid op het werk

De kaderrichtlijn definieert de organisatorische basisvereisten in verband met veiligheid en gezondheid op het werk voor de ondernemingen:

  • delegatie van verantwoordelijkheden in verband met veiligheid en gezondheid op het werk;
  • aanstelling van afgevaardigden voor veiligheid en gezondheid en/of uitbesteding van preventiediensten;
  • raadpleging en vorming op het gebied van veiligheid en gezondheid op het werk;
  • opleiding en vorming van werknemers;
  • uitvoering van verplichte risicoanalyses en treffen van de nodige preventiemaatregelen.

Te nemen maatregelen om de risico's voor werknemers te beperken

De wetgeving van de EU en van de lidstaten geeft duidelijk aan dat de risicoanalyse een essentiële voorwaarde is om het succes van de risicopreventie te garanderen. Gelukkig beschikt EU-OSHA over talrijke online hulpmiddelen, zoals de E-tool gevaarlijke stoffen en OiRA, met tools in verschillende sectoren voor de risico-analyse van gevaarlijke stoffen.

Vervolgens moet de werkgever een actieplan opstellen waarin hij de maatregelen opneemt die zijn onderneming moet ten uitvoer leggen. Dit zou een onafgebroken proces moeten zijn dat regelmatig wordt herzien en bijgewerkt, zodat de verbeteringen kunnen worden geëvalueerd en indien nodig herzien. Dat kan nuttig zijn als er nieuwe chemische producten op de werkvloer worden gebruikt of als bijvoorbeeld een bepaald chemisch product schade toebrengt.

Andere praktische tools en richtsnoeren, zoals casestudies en talrijke goede praktijkvoorbeelden, zijn ook beschikbaar op de website van de Europese campagne “Gezonde werkplekken: gevaarlijke stoffen, zo pak je dat aan!” om gevaarlijke stoffen veilig te helpen beheren.

Zijn de veiligheids- en gezondheidsregels dezelfde in heel de EU?

De Europese richtlijnen beperken zich vaak tot de vastlegging van minimumeisen of algemene voorschriften. Alle lidstaten hebben het recht om bijkomende, meer gedetailleerde of strengere voorschriften toe te voegen voor de bescherming van werknemers, zoals beperkingen op het gebruik van bepaalde werkprocessen.

Meer informatie over de wetgeving inzake het beheer van gevaarlijke stoffen is beschikbaar op de website van de campagne, in de rubriek Tools en publicaties > Wetgeving.