Bescherming van werknemers tegen kankerverwekkende stoffen en werkgerelateerde kanker

De blootstelling aan kankerverwekkende stoffen blijkt de belangrijkste oorzaak te zijn van werkgerelateerde sterfgevallen in de Europese Unie (EU), met bijna 80.000 overlijdens per jaar. Een groot aantal werknemers is blootgesteld aan kankerverwekkende stoffen, waaronder stoffen die afkomstig zijn uit de werkprocessen zelf. Toch kunnen vele blootstellingen worden vermeden door een risicobeoordeling, preventieve maatregelen en het naleven van de geldende strenge EU-maatregelen.

Wat is een kankerverwekkende stof?

Een kankerverwekkende agens is een stof die kanker bij mens en dier kan veroorzaken, verergeren of in de hand werken. Ze kunnen worden ingeademd of door de huid of het slijmvlies binnendringen. Er zijn honderden kankerverwekkende stoffen waaraan werknemers kunnen worden blootgesteld. Veel blootstellingen op het werk worden veroorzaakt door de werkprocessen, maar ook grondstoffen, producten en bijproducten kunnen kankerverwekkende stoffen bevatten.

Veel voorkomende voorbeelden zijn verbrandingsproducten, zoals uitlaatgassen van dieselmotoren, lasrook, roet, teer, bitumen en inadembaar kristallijn silicium. Er staan gedetailleerdere definities van kankerverwekkende stoffen in de regelgeving over kankerverwekkende en mutagene agentia.

Hoewel niet elke blootstelling onvermijdelijk tot kanker zal leiden, kunnen verschillende blootstellingsniveaus uiteenlopende gevolgen hebben. Sommige gevolgen treden pas op na een langdurige blootstelling en andere kunnen al bij lagere niveaus en na kortere blootstellingsperiodes optreden.

Blootstelling voorkomen en beheren

Volgens de EU-wetgeving moet er een aantal strenge maatregelen worden genomen naast de controlemaatregelen die voor andere gevaarlijke stoffen zijn vereist. Zo kan de schade door blootstelling aan kankerverwekkende stoffen op de werkplaats worden voorkomen. Deze maatregelen bevatten strenge vervangingsverplichtingen, het werken in een gesloten systeem, blootstellingsregistratie en strengere eisen voor informatie en documentatie.

Om de veiligheid van werknemers te verzekeren is het van vitaal belang dat werkgevers een risicobeoordeling over de blootstelling aan kankerverwekkende stoffen uitvoeren en preventieve maatregelen nemen, zodat er rekening wordt gehouden met alle mogelijke soorten van blootstelling, inclusief de blootstelling van de huid en de opslag van chemische producten en afvalstoffen. Werkgevers moeten ook zorgen voor een goede hygiëne op de werkplaats, met onder andere beschermingsmiddelen en sanitaire voorzieningen.

Gelukkig kunnen de veiligheidsinformatiebladen van de aangeschafte chemische producten een hulpmiddel zijn voor de werkgevers. Daarin worden de gevaren van de chemische producten uitgelegd en wordt er informatie gegeven over de verwerking, de opslag en de noodmaatregelen die bij ongevallen moeten worden genomen. Voor andere producten moeten werkgevers ondersteuning vragen aan hun leveranciers, maar ze kunnen ook terecht bij handelsverenigingen en andere beroepsorganisaties.

Veel bedrijven en organisaties die de risico's van kankerverwekkende stoffen willen beperken, hebben de “Roadmap on carcinogens”, de routekaart voor kankerverwekkende stoffen, ondertekend. Deze roadmap beoogt een grotere bewustwording van de risico's van blootstelling aan kankerverwekkende stoffen op de werkplaats en stimuleert tegelijkertijd de uitwisseling van goede praktijken in Europa.

De wet naleven en werknemers raadplegen en opleiden

Om de werkplaats efficiënt te beschermen, moeten werknemers en/of hun vertegenwoordigers worden betrokken bij de controlemaatregelen en bij de toepassing van de wetgeving. Werknemers moeten kunnen nagaan of de wetgeving correct wordt toegepast. Dat betekent ook dat werknemers moeten worden opgeleid om de controlemaatregelen correct te volgen en om hen te sensibiliseren voor de onzichtbare risico's en gevolgen die pas na lange tijd zichtbaar worden.

Als men niet zeker bent of men de reglementering goed begrijpt, dan heeft het Europees Agentschap voor de veiligheid en gezondheid op het werk een nuttig informatieblad over het wetgevingskader inzake gevaarlijke stoffen op de arbeidsplaats opgesteld.

Voor nog meer info over kankerverwekkende agentia, raadpleeg: