De sociale partners van de bouwsector (paritair comité 124) hebben op 12 mei 2022 een collectieve arbeidsovereenkomst (CAO) “Basisveiligheidsopleidingen” gesloten. Deze CAO trad op 1 april 2022 in werking, met een overgangsperiode van 6 maanden. Er is bovendien een extra periode van 6 maanden mogelijk als het om objectieve en/of praktische organisatorische redenen voor de betrokkenen niet mogelijk is om te voldoen aan de bepalingen.
Lees de volledige CAO op de website van Constructiv: CAO van 12 mei 2022 – Basisveiligheidsopleidingen (PDF, 195 KB).
De CAO is het gevolg van het door alle sociale partners goedgekeurd sectoraal akkoord van de bouwsector van 1 december 2021 in navolging van het ontwerp van sectoraal akkoord 2021-2022 van 9 november 2021.
In dit artikel vindt u meer informatie over:
- de CAO Basisopleiding;
- een mogelijke toekomstige uitbreiding naar andere paritaire comités van deze basisveiligheidsopleidingen door opname in het KB tijdelijke of mobiele bouwplaatsen;
- arbeidsongevallen in de bouwsector;
- sociale dumping en mensenhandel;
- enkele BeSWIC-berichten over de bouwsector.
CAO 12/5/2022: Basisveiligheidsopleiding
Een basisveiligheidsopleiding is bedoeld om werknemers bewust te maken van de risico’s waarmee zij op een bouwplaats kunnen worden geconfronteerd, ongeacht of deze risico’s voortvloeien uit hun eigen activiteit dan wel uit andere bouwactiviteiten die in hun omgeving worden verricht.
Nieuwkomers moeten de basisopleiding volgen binnen de maand na tewerkstelling op de bouwplaats, tenzij die eerste tewerkstelling in juli of augustus is – in dat geval is de deadline 30 september.
De duurtijd is in totaal minimaal 8 uren. Het Beheerscomité van Constructiv is belast met het opstellen, valideren en controleren van de lijst van basisveiligheidsopleidingen.
Spildata zijn – zoals hierboven vermeld – 1 april 2022, 1 oktober 2022 en 1 april 2023. Indien er geen syndicale afvaardiging is moet het extra uitstel omwille van objectieve en/of praktische redenen van 6 maanden (dus voor 1 april 2023) aan Constructiv gemeld worden via een contactformulier op hun website.
Er is ook een verschil tussen bouwplaatsen mét verplichte veiligheidscoördinatie en bouwplaatsen zonder coördinatie:
- Op bouwplaatsen met verplichte veiligheidscoördinatie moet de basisveiligheidsopleiding gevolgd zijn bij een door Constructiv erkend (extern) opleidingscentrum. Bedrijfsinterne opleidingen zijn hier dus niet voldoende.
- Voor wie uitsluitend werkt op bouwplaatsen waar veiligheidscoördinatie niet verplicht is, is een bedrijfsinterne opleiding nog wel mogelijk, op voorwaarde dat deze verstrekt wordt door een intern bevoegde persoon (bijvoorbeeld door een interne preventieadviseur). Ook bij deze bedrijfsinterne opleiding moet het door Constructiv ontwikkelde programma gevolgd worden en zal Constructiv instaan voor de kwaliteitsbewaking van deze opleidingen. Wie de opleiding niet intern kan of wil organiseren, kan ook bij een externe opleidingsverstrekker terecht.
De arbeiders van paritair comité (PC) 124, waarop deze CAO van toepassing is, voldoen aan de verplichting om een basisveiligheidsopleiding te hebben gevolgd, als zij het bewijs leveren dat ze:
- reeds in het bezit zijn van een geldig VCA-certificaat (lees VCA diploma 'Basisveiligheid');
- reeds een door Constructiv gevalideerde veiligheidsopleiding voor de bouw gevolgd hebben;
- reeds in het bezit zijn van een door Constructiv afgegeven of gevalideerd getuigschrift waaruit blijkt dat de gevolgde basisveiligheidsopleiding voldoet;
- in de afgelopen 15 jaar minimaal 5 jaar ervaring in de bouwsector hebben;
- reeds de basisveiligheidsopleiding van de uitzendarbeid in de bouw (16 u) gevolgd hebben.
Volgende zaken moeten ook steeds deel uitmaken van een basisveiligheidsopleiding:
- basiskennis van de wettelijke preventieprincipes;
- de toepassing van aangepaste preventiemaatregelen;
- het veilig gedrag op een bouwplaats.
Wanneer de basisveiligheidsopleiding in een ander land van de Europese Unie (EU) werd gevolgd, wordt deze gelijkgesteld indien deze heeft geleid tot een geldig VCA-certificaat (lees VCA diploma ‘Basisveiligheid’) en daarvan een bewijs wordt voorgelegd.
Wanneer een basisveiligheidsopleiding in een ander EU-land niet heeft geleid tot een VCA-certificaat (lees VCA diploma ‘Basisveiligheid’), moet de opleiding de deelnemers de nodige basiskennis en -vaardigheden bezorgen inzake preventie en bescherming op bouwplaatsen, meer bepaald in verband met:
- wettelijke principes en hiërarchie van de preventiemaatregelen;
- belang van risicoanalyse voor aanvang van de werken;
- mogelijke preventieve maatregelen bij risico’s op de bouwplaats;
- het veilig stellen va de werkplek en desgevallend de installatie;
- de gebods-, verbods-, en waarschuwingsborden;
- de aangepaste persoonlijke beschermingsmiddelen voor het uitvoeren van een taak;
- het veilig werken met hefwerktuigen, aanslagmaterieel, vaste en draagbare machines, alsook met handgereedschap;
- de noodzakelijke preventiemaatregelen bij het uitvoeren van werkzaamheden op hoogte
- de pictogrammen van producten en gevaarlijke eigenschappen;
- de risico’s en de preventiemaatregelen bij het werken met producten met gevaarlijke eigenschappen;
- de preventiemaatregelen met betrekking tot risico’s van elektrische werfinstallaties;
- de juiste handelswijze in geval van een brand op de bouwplaats;
- de noodprocedures op de bouwplaats;
- het belang van gedrag, orde en netheid op het veilig werken op de bouwplaats.
Deze zaken moeten geattesteerd worden door de erkende opleider die de opleiding heeft verstrekt of door het overkoepelende orgaan of een preventie-instituut in het EU-land waar de werknemer gewoonlijk werkzaam is, en hiervan moet een bewijs worden voorgelegd.
Deze opleiding zal aangepast moeten zijn. De sector en de beroepen worden gegroepeerd in de volgende categorieën:
- basisveiligheidsopleiding voor de ruwbouwberoepen;
- basisveiligheidsopleiding voor de afwerkingsberoepen;
- basisveiligheidsopleiding voor de dakwerkberoepen;
- basisveiligheidsopleiding voor de wegenbouwberoepen;
- basisveiligheidsopleiding voor de schrijnwerkberoepen;
- basisveiligheidsopleiding voor niet hierboven vermelde beroepen.
Meer info
Meer informatie over de CAO is beschikbaar op de website van Constructiv, in de rubriek Basisveiligheidsopleidingen.
Deze CAO is op 18 juli 2022 geregistreerd en werd op 5 augustus 2022 in het Belgisch Staatsblad gepubliceerd. Het geregistreerd document is beschikbaar op de website van de Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal overleg (FOD Werkgelegenheid): "Basisveiligheidsopleidingen" (PDF, 592 KB).
U kan alle CAO’s vinden door het respectievelijk paritair comité in te geven op de website van de FOD Werkgelegenheid, in de rubriek CAO Zoeken.
Op de website BeSaCC-VCA vindt u informatie over VCA algemeen, de opleidingen basisveiligheid-VCA en de risicovolle taken.
Uitbreiding van de basisveiligheidsopleidingen naar andere sectoren?
Voorlopig zal deze verplichting enkel gelden voor werknemers van PC 124. Bij de Minister van Werk en Economie Pierre-Yves Dermagne is ondertussen een vraag binnengekomen, die door de minister voor advies werd doorgestuurd naar de Hoge Raad voor Preventie en Bescherming op het Werk (HRPBW), om ook buiten het PC 124 verplichtingen te voorzien voor zij die werken in onroerende staat uitvoeren. Deze aanpassingen zouden dan in het KB tijdelijke of mobiele bouwplaatsen ingevoegd worden. Dit is bijkomend aan de algemene bepalingen rond opleiding en vorming van werknemers die al voorzien zijn in de welzijnswet en de codex over het welzijn op het werk.
In het najaar 2022 wordt hierover een advies verwacht. Je kan de adviezen van de HRPBW opvolgen via de website van de FOD Werkgelegenheid, in de rubriek Adviezen van de Hoge Raad voor Preventie en Bescherming op het Werk.
Arbeidsongevallen
In de bouwsector blijven de arbeidsongevallencijfers hoog. Via de website van het Federaal Agentschap voor beroepsrisico’s (Fedris) kunnen de meest recente ongevallenstatistieken van de bouw (nace 41, 42 en 43) worden bekeken: Sectorfiches.
In deze statistieken werden de cijfers van (gedetacheerde) buitenlanders in België niet opgenomen. Toch gebeuren ook in die groep veel ongevallen. Denk bijvoorbeeld aan de 5 dodelijke slachtoffers van buitenlandse nationaliteit bij de instorting van de in aanbouw zijnde school op 18 juni 2021 in Antwerpen. Lees hierover dit bericht op de website van de VRT: Alle vijf vermisten dood teruggevonden onder puin ingestorte school, Koning Filip bezocht plek van de ramp.
Naar aanleiding hiervan werden diverse parlementaire vragen gesteld, die terug te vinden zijn op deze BeSWIC website, in de rubriek parlementaire vragen.
Ook de vakbonden werden ontvangen en er werd een actieplan uitgewerkt om de veiligheid in de bouwsector te verhogen. Lees hierover meer op de website van Minister Pierre-Yves Dermagne: Minister Dermagne ontvangt vakbondsdelegatie om maatregelen om verhoogde veiligheid op bouwwerven te bespreken.
In 2019 werd reeds de Safetymypriority campagne door de Confederatie Bouw gelanceerd om de stakeholders bewust te maken van de gevaren. Op de website Buildingyourlearning van Constructiv kan veel praktische welzijnsinformatie gevonden worden.
Sociale dumping en mensenhandel
De bouwsector is één van de sectoren die gevoelig zijn aan fraude, sociale dumping, mensenhandel en precaire arbeidsomstandigheden. De Sociale Inlichtingen- en Opsporingsdienst (SIOD) is het orgaan dat de sociale fraudebestrijding coördineert en periodiek gecoördineerde acties onderneemt.
Voor de bouwsector is er zowel een checklist als een richtlijn opgesteld, die raadpleegbaar zijn via de website van SIOD:
Checkin@work (aanwezigheidsregistratie), Limosa (in het kader van detachering) en Dimona zijn elementen die gecontroleerd worden. De website van de FOD Werkgelegenheid biedt een toelichting over de aanwezigheidsregistratie: Verplichtingen met betrekking tot de voorafgaande aangifte van werken en de aanwezigheidsregistratie op bepaalde bouwplaatsen.
Om buitenlandse werknemers beter te informeren over de regelgeving van detachering, vraagt Europa dat de lidstaten deze regelgeving ook ter beschikking stellen in het Engels. Dit is ook zo gebeurd in België met deze pagina van de FOD Werkgelegenheid: Posting.
Misbruik van de regelgeving rond detachering geeft immers veelal aanleiding tot precaire arbeidsomstandigheden. Met dit initiatief hoopt men hieraan te verhelpen.
Tussen 15 en 21 juni 2022 werd in Europa, in samenwerking met de European Labour Authority (ELA) en 29 deelnemende staten een gecoördineerde actie, gericht tegen mensenhandel, georganiseerd. Lees hierover volgend bericht op de website van SIOD: Joint Action Day tegen de mensenhandel.
Op maandag 25 juli 2022 gaf Minister van Justitie Vincent Van Quickenborne het officiële startschot aan de “Blue Heart campagne”. Met deze campagne wil men alle eerstehulpverleners (zoals bijvoorbeeld de arbeidsinspecteurs van de Algemene Directie Toezicht op de Sociale Wetten) in het domein van mensenhandel bedanken.
In ons land werd daarnaast het centraal meldpunt voor mensenhandel gelanceerd (in 12 talen). Er zijn onder meer een globale affiche en 3 brochures gemaakt in 4 talen, waaronder een brochure voor de bouwsector, die beschikbaar zijn op de website van de Federale Overheidsdienst Justitie:
- Affiches Campagne Blue Heart (PDF, 0,99 MB)
- "Hoe mensenhandel eruit ziet" - Brochure voor de bouwsector (PDF, 6,04 MB)
Meer informatie is ook beschikbaar in volgend bericht op de website van de FOD Werkgelegenheid: België markeert 30 juli 2022 als werelddag tegen mensenhandel.
Ook de SIOD en zijn partners hebben een Meldpunt voor Eerlijke Concurrentie waar een burger, onderneming of organisatie een melding kan doen bij vermoeden van sociale fraude.
Jaarlijks maakt het federaal migratiecentrum Myria een jaarverslag, dat beschikbaar is op de website van Myria: Mensenhandel en mensensmokkel 2021: Zichtbaar onzichtbaar.
De noodzaak om voldoende aandacht te hebben voor sociale dumping en mensenhandel in alle sectoren, wordt door de actualiteit bij Borealis geïllustreerd. Begin 2021 werd bij Borealis Kallo gestart met de constructie van nieuwe propaandehydrogenatiefabriek. In de zomer van 2022 werden wantoestanden bij de betaling en huisvestiging van buitenlandse werknemers op dit project vastgesteld. Er was hierover grote persaandacht, onder meer door de VRT: Al meer dan 100 mensen erkend als slachtoffer van mensenhandel in zaak rond chemiebedrijf Borealis.
Op 30 augustus 2022 worden bovendien de ministers van Justitie en Werk, Vincent Van Quickenborne en Pierre-Yves Dermagne, in een extra Kamercommissie (Justitie en Sociale zaken) ter verantwoording geroepen in de zaak-Borealis. Dit zou kunnen kaderen in de bijzondere Commissie mensenhandel en mensensmokkel.
Ongeacht de omvang en conclusies van dit onderzoek, toont deze casus de noodzaak van een doorgedreven opvolging van het probleem.
Beswic-informatie over de bouwsector
Op deze BeSWIC website vindt u heel wat informatie over risico’s en maatregelen in de bouwsector. Wanneer men filtert op de sector “bouw”, verschijnen er heel wat artikels: Nieuws en evenementen - gefilterd op "Bouw".