Controlemaatregelen om de risico’s van gevaarlijke stoffen te verminderen

Als men de risico's wegens gevaarlijke stoffen op de werkplaats wil controleren en verminderen, is de best mogelijke oplossing ze weg te werken of te vervangen. Deze oplossing staat bovenaan in de hiërarchie van preventiemaatregelen in de Europese wetgeving die de werkgevers moeten volgen. Die hiërarchie is bekend onder het "STOP" principe.

De vermindering van de risico's door gevaarlijke stoffen komt iedereen ten goede. Voor de werknemers betekent dat een verbetering van hun veiligheid en de gezondheid; terwijl dat voor de werkgevers de naleving van de wetgeving vergemakkelijkt, de kosten door afwezigheden op de arbeidsplaats vermindert en de reputatie van de organisatie verbetert.

Het Zweeds schoonmaakbedrijf ISS heeft een multidimensionele aanpak ingevoerd om de blootstelling van haar werknemers aan scheikundige producten tijdens schoonmaakactiviteiten te verminderen. Zij hebben het gebruik van scheikundige producten bij de schoonmaak afgeschaft door zuiver water en een doek in microvezels te gebruiken. De ideale oplossing bestaat er uiteraard in het gebruik van een gevaarlijke stof volledig te schrappen, maar dat is niet altijd mogelijk.

ISS heeft eveneens strikte richtlijnen over de selectie van nieuwe scheikundige producten en de dosering ervan. Het bedrijf ziet erop toe dat alle bedienden worden opgeleid voor het hanteren van gevaarlijke stoffen in alle veiligheid. De Europese richtlijn over de chemische agentia beveelt aan om een hiërarchie of "volgorde van prioriteit" te volgen van de controlemaatregelen, volgens het zogenaamde STOP principe, om de blootstelling aan gevaarlijke stoffen te voorkomen of te verminderen. Hoewel het niet mogelijk is om de gevaarlijke stof volledig uit te bannen, moet de volgende hiërarchie worden gevolgd:

  • S = Substitutie (vervanging): de gevaarlijke stof vervangen door een veiliger alternatief.
  • T = Technologische maatregelen: de concentratie van de gevaarlijke stof in de blootstellingszone verminderen.
  • O = Organisatorische maatregelen: het aantal blootgestelde werknemers verminderen en/of de duur en de intensiteit van de blootstelling verminderen.
  • P = Persoonlijke beschermingsmiddelen: individuele beschermingskledij of -uitrusting dragen, zoals een bril of handschoenen om de werknemer te beschermen tegen de blootstelling.

Die hiërarchie heeft als doel om de risico's bij de bron aan te pakken, zodat de genomen maatregelen systematisch een groep werknemers beschermen. De preventie moet altijd eerst worden geregeld en een evaluatie van de risico's op de arbeidsplaats is essentieel. Het Europees Agentschap voor veiligheid en gezondheid op het werk (EU-OSHA) heeft een elektronische tool vooor gevaarlijke stoffen ontwikkeld als hulpmiddel voor de werkgevers om hun eigen behoeften te analyseren.

LUSH manufacturing Croatia, een onderneming in Kroatië, heeft een dergelijk proces gevolgd om het gebruik te voorkomen van zeer gevaarlijke epoxyharsen, die op lange termijn chronische gezondheidsproblemen bij werknemers kunnen teweegbrengen. Na het verzamelen van informatie en het uitvoeren van tests werd er een oplossing gevonden. De epoxyharsen werden vervangen door plastics op basis van acrylonitril-butadieen-styreen (ABS). Daardoor kon de arbeidsomgeving veiliger worden gemaakt en aangezien de onderneming de plastic ABS kan recycleren, heeft zij eveneens haar productie van afval verminderd.

De kosten en de voordelen van de vervangingsstoffen moeten steeds in overweging worden genomen, want de meeste oplossingen zullen bepaalde risico's verminderen, maar niet allemaal. Het is pas na de opties van eliminatie en vervanging te hebben bestudeerd, dat men naar het volgend niveau moet gaan van de STOP hiërarchie en andere controlemaatregelen overwegen.

Als het gebruik van gevaarlijke chemische producten een courante arbeidspraktijk is, dan moet men een systeem invoeren voor het beheer ervan. Dat is wat het departement scheikunde van de universiteit van Gdansk heeft gedaan om het scheikundig afval van de universiteit te beheren, te stockeren en te elimineren. Het initiatief heeft bijgedragen tot de verwezenlijking van educatieve doelstellingen in verband met de bescherming van het milieu en van de veiligheid van de studenten en heeft geholpen bij de tenuitvoerlegging van veiligheidsnormen in het laboratorium. Die boodschap heeft zich nu uitgebreid tot andere verwante activiteiten.

Vele andere organisaties hebben eveneens deze producten vervangen om hun arbeidsplaatsen veiliger te maken:

Meer informatie over de vervanging en de goede praktijken inzake controlemaatregelen is beschikbaar in het informatieblad van EU-OSHA en de praktische tools en richtsnoeren in de sectie voor de werkgevers op de website van de campagne “Gezonde werkplekken, gevaarlijke stoffen, zo pak je dat aan!”, die eveneens een sectie over de vervanging omvat.