Covidvaccinaties: wat er allemaal bij komt kijken naast de preventie van prikongevallen

Bij iedere grote vaccinatiecampagne, dus nu ook bij de uitrol van de covidvaccinaties, is het goed om de risico’s, preventiemaatregelen en het wettelijk kader rond prikongevallen opnieuw onder de aandacht te brengen.

Maar er komt hierbij veel meer kijken. Hieronder volgt:

Wettelijk kader

Bijzondere bepalingen over het gebruik van scherpe medische instrumenten in de ziekenhuis- en gezondheidszorgsector zijn opgenomen in hoofdstuk VI van boek VII, titel 1 van de codex over het welzijn op het werk.

Dit was een gevolg van een omzetting van een Europese richtlijn uit 2010. Deze richtlijn werd omgezet door een koninklijk besluit (KB) van 17 april 2013 en werd op 3 mei 2013 in het Belgisch Staatsblad gepubliceerd.

Als gevolg hiervan hebben diverse organisaties een toelichting of informatie gegeven:

Naar aanleiding van het 10-jarig bestaan van deze richtlijn en een Belgische bevraging naar de toepassing ervan werd in het najaar van 2020 een webinar erover gehouden; meer info daarover in dit blogbericht: Voorstelling van de Belgische resultaten na 10 jaar richtlijn inzake preventie van scherpe letsels.

Om bij het begin van de vaccinaties de aandacht te trekken naar het wettelijk kader, is er dit nieuwsbericht gepubliceerd: Preventie van prikongevallen.

Eind 2020 was er in de Verenigde Staten het 20-jarig bestaan van hun reglementair kader. Lees hierover dit blogbericht op de website van de Centers for Disease Control and Prevention (CDC): Preventing Needlesticks and Sharps Injuries: Reflecting on the 20th Anniversary of the Needlestick Safety and Prevention Act.

Sensibiliseringsmateriaal

Naar aanleiding van de omzetting van de Europese richtlijn, de vaccinatiecampagnes en de cijfers over prikongevallen hebben naast de hierboven al gemelde organisaties ook andere nationale en internationale organisaties, landen en producenten toelichtingen, gidsen en ander sensibiliseringmateriaal ontwikkeld. In het kader van de uitrol van de covid vaccins is het nuttig dat deze richtlijnen worden herhaald of opnieuw onder de aandacht worden gebracht. Hieronder enkele berichten of publicaties.

a)Internationale organisaties

b)Landen

c)Bedrijven

Ook op de websites van de 10 Belgische externe preventiediensten kan men informatie krijgen.

De ISO 23908 norm beschrijft tenslotte testmethoden om scherpe voorwerpen te karakteriseren. Lees de korte samenvatting van deze norm op de website van de ‘International Organization for Standardization’ (ISO):

Belgische vaccinatiecampagne en aantal vaccinatiecentra

Het aankopen van vaccins is een federale bevoegdheid, maar de uitrol van de vaccinaties is een regionale bevoegdheid. Het eerste advies van de Belgische vaccinatiestrategie dateert van 3 december 2020 en is ondertussen enkele keren aangepast en zal vermoedelijk in het kader van voortschrijdend inzicht en de leveringen van vaccins en eventuele bijwerkingen nog worden bijgesteld.

Informatie over de vaccinaties staat op deze websites van de regionale overheden:

Begin januari 2021 gaven verschillende stakeholders hun visie rond het aantal vaccinatiecentra. Ook de burgemeesters lieten van zich horen. Er was een bepaald opbod om een vaccinatiecentrum in hun stad en gemeente te hebben en cijfers van 120 vaccinatiecentra in Vlaanderen circuleerden.

Uiteindelijk zijn er 10 vaccinatiecentra in Brussel, 40 centra en 12 nabijheidsantennes voor de Franssprekende regio in Wallonië, 95 centra in Vlaanderen (oorspronkelijk 94) en 2 centra in de Duitstalige gemeenschap ingericht. Lees hierover volgende berichten:

In Vlaanderen werd op 15 februari 2021 de eerste AstraZenaca vaccins toegediend in de openbare vaccinatiecentra. Op 16 februari 2021 opende Brussel zijn eerste openbaar vaccinatiecentrum. In Wallonie zijn op 23 februari 2021 6 vaccinatiecentra open gegaan.

Motivatie en sensibilisering

Er kan maar groepsimmuniteit zijn, als ten minste 70% van de bevolking is gevaccineerd. Vandaar het belang van een adequate informatie en sensibilisering die de verschillende doelgroepen van de bevolking optimaal kan benaderen.

Aan de universiteit Antwerpen loopt sinds de lockdown van 13 maart 2020 om de veertien dagen de grote coronastudie. In deze enquête worden diverse zaken rond corona gepeild, zoals het zich houden aan de coronamaatregelen en het zich vaccineren. De resultaten staan de website van de universiteit: De Grote Corona-studie.

Ook aan de universiteit Gent loopt sinds het begin van de lockdown de motivatiebarometer. Eind 2020 is dit uitgebreid naar Brussel en Wallonië en begin 2021 is er ook de nieuwe website: www.motivationbarometer.com. De resultaten staan op die website in de rapporten.

Op de website van de Universiteit van Vlaanderen zijn enkele educatieve filmpjes te zien rond vaccins, vaccinaties en covid-19, uiteengezet door bekende en minder bekende virologen, waarbij enkele mythes worden doorprikt:

Het Agentschap Zorg en Gezondheid van de Vlaamse overheid heeft 3 filmpjes over vaccinaties voor het brede Nederlandstalige publiek gemaakt. Deze filmpjes en ander sensibiliseringmateriaal kunnen worden gedownload op de website “Laat je vaccineren”: Campagne COVID-19-vaccinatie.

Het AViQ heeft pedagogische video’s gemaakt voor het brede Franstalige publiek en heeft ook al vele webinars gegeven welke beschikbaar zijn via deze link.

Lieven Scheire en een aantal “science nerds” hebben begin 2021 op een alternatieve manier een wetenschapspodcast over pandemieën en vaccins gegeven: Nerdland Special: Vaccins.

Ook wetenschappelijke tijdschriften, zoals Eos, informeren over vaccins en vaccinaties, zoals in het artikel “Vaccin tegen desinformatie”.

Levering van vaccins en ander vaccinatiemateriaal, registratie en opvolging van vaccinaties

Het ‘European Centre for Disease Prevention and Control’ (ECDC) heeft een tool ontwikkeld met informatie over vaccinaties in het algemeen (en dus niet enkel covid) en de vergelijking in de lidstaten van de Europese Unie (EU): Vaccine Scheduler.

De portaal website “European vaccination information portal” van de EU verstrekt objectief en actueel bewijsmateriaal over vaccins en vaccinatie in het algemeen. Het geeft tevens een overzicht van de mechanismen die ervoor zorgen dat de beschikbare vaccins voldoen aan de hoogste Europese normen op het gebied van veiligheid en effectiviteit.

In België worden de vaccinaties door de professionele gebruikers geregistreerd en geconsulteerd via het systeem Vaccinnet.

Op de website “Laat je vaccineren” kan men via de vaccinatieteller voor Vlaanderen het aantal gevaccineerden volgen.

Op de website van Sciensano zijn de vaccinatiecijfers (eerste en tweede inenting) voor gans België (Vlaanderen, Brussel en Wallonië) beschikbaar die uit Vaccinnet worden gehaald. De webpagina is enkel beschikbaar in het Engels: Belgium COVID-19 Epidemiological Situation – Vaccination.

De wereldwijde vaccinaties kan men volgen op de website “Our World in Data”: Coronavirus (COVID-19) Vaccinations.

Op de website van het Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten (FAGG) staan de wekelijks updates van leveringen van vaccins en vaccinatiemateriaal: Leveringen vaccins en vaccinatiemateriaal.

Spuiten en naalden

In de gespecialiseerde pers zijn er af en toe berichten gepubliceerd over de schaarste aan naalden. Onder meer op de Factcheck van het magazine Knack van 14 januari 2021 staat er informatie daarover: Factcheck: ja, er dreigt een tekort aan de juiste vaccinspuiten en injectienaalden.

De toekomst zal uitwijzen of deze vrees waarheid wordt of niet. In elk geval kan naast de geleverde vaccins ook het aantal bestelde en geleverde naalden en spuiten worden opgevolgd via een wekelijks bericht op de website van het FAGG. De laatste stand van zaken is beschikbaar via deze link: Leveringen vaccins en vaccinatiemateriaal.

Naalden kunnen worden gekarakteriseerd via de Birmingham Wire Gauge (of de Stubs Iron Wire Gauge) of volgens de French gauge. De “gauge”, met als afkorting ‘G’, is een draadmeetsysteem en wordt ook gebruikt om de dikte of diameter van injectienaalden en buisproducten te specificeren.

De hypodermische naalden gaan van 7G (0,18 inch of 4,572 mm nominale buitendiameter; 0,15 inch of 3,81 mm nominale binnendiameter) tot 34G (0,00725 inch of 0,1842 mm nominale buitendiameter; 0,00325 of 0,0826 mm nominale binnendiameter). In de ISO 9626 norm is er sprake van 10G tot 34G.

Producenten hebben ook naaldkaarten:

Naalden in het algemeen worden tevens geïdentificeerd met een kleurencode volgens de ISO 6009 norm: ISO 6009:2016 “Hypodermic needles for single use — Colour coding for identification”.

Naast de dikte van de naald speelt ook het dood volume een rol. Het dode volume is het volume vloeistof in de naald als de zuiger van de injectiespuit in de laagste positie is. Met andere woorden, het is de inhoud van het vaccin die in de spuit achterblijft.

Hoe kleiner de maat, hoe kleiner ook het dood volume in de naald. Insulinespuiten hebben naalden vanaf 25G en zijn een voorbeeld van laag dood volumenaalden.

Lage dood volumenaalden van maximaal 0,035 ml moeten gebruikt worden om een zesde of eventueel zelfs een zevende dosis uit een flacon van het Comirnaty vaccin te halen. Sedert 8 januari 2021 is de bijsluiter van het Comirnaty vaccin aangepast en kunnen er 6 in plaats van 5 dosissen uit een flacon worden gehaald: Product Information as approved by the CHMP on 8 January 2021, pending endorsement by the European Commission (PDF, 888 KB).

Op de website van Comirnaty staat er ook informatie over spuiten en/of naalden met een kleine dode ruimte (KDR): What you need to know about low dead-volume (LDV) syringes and/or needles (PDF, 337 KB).

Uit de flacons van het Moderna en AstraZeneca vaccin kunnen met deze specifieke naalden ook meer dan 10 dosissen worden gehaald. Hierover is al dit bericht op de website van de RTBF gepubliceerd: 11 doses et non 10 dans un flacon de vaccin Moderna ? Parfois mais pas toujours...

Wel was er een recente vraag van Moderna om flacons met 15 dosissen aan te bieden. Lees hierover volgend bericht op de website van “De specialist”: Vaccinproducent Moderna wil capaciteit van flacons met 50 procent verhogen.

Naaldfobie

Sneller wordende ademhaling, hogere hartslag of flauwvallen. Allemaal symptomen bij mensen die last hebben van prikangst of angst voor naalden. Angst of een fobie voor naalden of scherpe voorwerpen (belonefobie, trypanophobia of aichmofobie) is officieel erkend als een psychische aandoening en opgenomen als classificatie in de ‘Diagnostic and Statistical Manual of mental disorders’ (DSM) en tevens officieel erkend als ziekte en opgenomen als classificatie in de ‘International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems’ (ICD: F40.231: fear of injections and transfusions) van de Wereldgezondheidsorganisatie.

Hoeveel mensen prik- of naaldangst hebben, is moeilijk te schatten. Wel vormt deze grote angst een moeilijke barrière voor het afnemen van bloed of voor het toedienen van medicijnen (vb. insuline bij diabetispatiënten) of een vaccin.

Volgende websites of artikels geven informatie over deze fobie:

Strategische stock van medisch beschermingsmateriaal

De Europese handelsvereniging “MedTech Europe” die de medische technologie-industrie vertegenwoordigt, heeft een discussienota in het Engels gepubliceerd die moet bijdragen tot de discussie over de vraag hoe een doeltreffende en duurzame voorraadvorming van medische technologieën door de EU-lidstaten tot stand kan worden gebracht: COVID-19 preparedness: medtech industry publishes reflection on stockpiling.

In het begin van de coronapandemie was er discussie rond het niet meer ter beschikking hebben van de strategische opslag van diverse soorten mondmaskers. Ondertussen heeft de Belgische overheid een contract afgesloten bij Merak; lees hierover volgend bericht: Merak Box Storage staat in voor de opslag van medisch beschermingsmateriaal van de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu.

Daarnaast werd in het najaar van 2020 beslist om de strategische voorraad persoonlijke beschermingsmiddelen uit te breiden naar alle zorgverleners van de eerste lijn en dit in het bijzonder naar al diegenen die er nog geen beroep op hebben kunnen doen. Meer info daarover in dit bericht op de website van de Federale Overheidsdienst Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu: Uitbreiding van deze reserve tot alle ambulante beroepsbeoefenaars.

Aanpassingen van vaccins

Op de websites van het Europees Geneesmiddelenagentschap ‘European Medicines Agency’ (EMA) en het Belgische Federaal agentschap voor geneesmiddelen en gezondheidsproducten (FAGG) vindt men ook informatie over de bijwerkingen van de vaccins, de toxicovigilantie en updates van andere informatie over de werking van de vaccins, bijvoorbeeld tegen mutaties.

Meer info over de monitoring van de veiligheid en het gebruik van vaccins is beschikbaar op de website van het EMA: Monitoring vaccine safety and use in real life.

Op 10 februari 2021 was er een bericht van het EMA rond het maken van richtlijnen hoe de varianten van het coronavirus aan te pakken: EMA preparing guidance to tackle COVID-19 variants.

Vervalste vaccins

Alle goederen die schaars zijn of een bepaalde waarde hebben, zijn potentieel doelwit voor fraude en namaak. Ook zo deze vaccins.

Op 4 december 2020 waarschuwde Europol al voor fraude bij de vaccins: Europol predictions correct for fake covid-19 vaccines.

Later waren er nog andere berichten, zoals:

Koop nooit covidvaccins op internet, want deze zijn enkel geleverd aan de EU-lidstaten. De transporten van de vaccins zijn ook goed beveiligd. Dit is te lezen in volgend artikel op de website “De Specialist”: Vaccintransport beveiligd, maar ook ziekenhuizen en vaccinatiecentra.

Er werd ook al een eenvoudige tip gegeven tegen vervalsing: markeer lege flacons met een viltstift. Dit was te lezen in dit bericht op de website van “Het Nieuwsblad”: Het nieuwe wapen van onze verpleegkundigen om fraude met vaccins te voorkomen: de viltstift.