De erkenning van diversiteit onder werknemers: arbeidsmigranten en MSA

Arbeidsmigranten worden door de aard van het werk dat ze uitvoeren vaker aan werkgerelateerde veiligheids- en gezondheidsrisico’s blootgesteld dan andere werknemers. Het gaat dan vooral over het risico op de ontwikkeling van musculoskeletale aandoeningen (MSA).

De Internationale Dag van de Migranten, die plaatsvond op 18 december 2021, vormt de ideale gelegenheid om na te gaan hoe arbeidsmigranten worden blootgesteld aan risico’s op MSA en hoe men deze risico’s kan beheersen.

‘3D’-werk: vuil, gevaarlijk en veeleisend (‘Dirty’, ‘Dangerous’, ‘Demanding’)

Arbeidsmigranten vormen, net als vrouwen en LHBTI-werknemers (lesbiennes, homoseksuelen, biseksuelen, transseksuelen en interseksuelen), een specifieke bevolkingsgroep die vaker wordt blootgesteld aan een reeks werkgerelateerde risico’s, waaronder het risico op MSA. Statistisch gezien hebben arbeidsmigranten minder vaak een beroepsopleiding genoten, waardoor ze sneller in sectoren worden tewerkgesteld waar fysieke arbeid vereist is.

40% van de arbeidsmigranten besteedt minstens een vierde van de werkdag aan het verplaatsen van zware lasten. Bij autochtone werknemers is dit 31%. Daarenboven werkt 51% van de arbeidsmigranten minstens een vierde van de werkdag in belastende en pijnlijke houdingen. Bij autochtone werknemers is dit 43%. Zowel het verplaatsen van lasten als het werken in een ongemakkelijke houding brengt risico’s op MSA met zich mee.

Arbeidsmigranten hebben als bevolkingsgroep meer kans om terecht te komen in zogenaamde ‘3D’-jobs. Dit zijn jobs die vuil (‘Dirty’), gevaarlijk (‘Dangerous’) of veeleisend (‘Demanding’) zijn, of een combinatie van de drie. Bijgevolg wordt deze groep blootgesteld aan een aantal MSA-risicofactoren, zoals trillingen of extreme temperaturen, en wordt men ook vaker het slachtoffer van arbeidsongevallen. Ondanks het feit dat slechte arbeidsomstandigheden een druk uitoefenen op het bewegingsapparaat, werken arbeidsmigranten vaak in 3D-jobs omdat er geen goed alternatief is.

Meer dan enkel het fysieke: organisatorische en psychosociale risicofactoren

Fysieke factoren, zoals het heffen van zware lasten of arbeidsomstandigheden, zijn niet de enige zaken die een invloed uitoefenen op de kwetsbaarheid van arbeidsmigranten ten aanzien van de ontwikkeling of verslechtering van MSA. Arbeidsmigranten worden ook blootgesteld aan organisatorische en psychosociale risicofactoren die een invloed kunnen uitoefenen op de musculoskeletale gezondheid.

Op organisatorisch vlak zijn arbeidsmigranten vaker aan langere werkuren, werkonzekerheid, tijdelijk werk en een lager salaris onderworpen. Hierdoor moet men al snel meerdere jobs aannemen om de eindjes aan elkaar te kunnen knopen. Zo wordt de arbeidsmigrant gedwongen om meer tijd op het werk door te brengen. Op die manier wordt men ook aan meer MSA-risicofactoren blootgesteld.

Omdat deze arbeiders in het buitenland werken, zijn ze vaak niet zo goed op de hoogte van hun rechten als werknemer in vergelijking met werknemers in het thuisland. Hierdoor kunnen bestaande gezondheidsproblemen verergeren of langer aanhouden. Door de status van arbeidsmigrant zijn er daarenboven weinig carrièremogelijkheden binnen de organisatie en beschikken werknemers over beperkte onderhandelingsmogelijkheden met de werkgever. Hierdoor verlengt de tijd waarop men in eenzelfde functie blijft, wat de kans op de ontwikkeling van MSA verhoogt.

Arbeidsmigranten worden ook blootgesteld aan een reeks psychosociale risicofactoren. Het gaat dan bijvoorbeeld over discriminatie, pesterijen, intimidatie, of het feit dat men gedwongen wordt om tijdelijk en gevaarlijk werk uit te oefenen. Dit draagt bij aan het stressniveau dat men ervaart en legt een druk op het musculoskeletaal systeem.

Men heeft daarenboven gewoonlijk een beperkte kennis van de cultuur en taal van het gastland, wat kan bijdragen aan het gevoel van isolatie en allerlei mentale gezondheidsproblemen. Dit verhoogt op zijn beurt de kans op MSA.

Tenslotte hebben arbeidsmigranten slechts in beperkte mate toegang tot essentiële dienstverlening, zoals sociale huisvesting of zorgverstrekkers.

Gecombineerde risico’s: MSA en COVID-19

Arbeidsmigranten spelen vaak een vitale rol in de onderneming, omdat ze fysiek belastende, essentiële functies innemen die contact met anderen vereisen. Men werkt daarbij meestal in functies waarin telewerk moeilijk is. Vandaag de dag plaatst dit hen in de ongebruikelijke positie van zowel meer aan MSA-risicofactoren als aan COVID-19 blootgesteld te worden. Een op vier arbeidsmigranten (28%) zijn tewerkgesteld in functies met dit “gecombineerd risico”. Bij autochtone werknemers is dit een op zes (17%). Door deze dubbele last mee te nemen in een preventiestrategie kunnen werkgevers arbeidsmigranten op twee fronten bijstaan.

Wat is de oplossing?

Ondanks de risico’s die arbeidsmigranten lopen, kunnen ondernemingen toch stappen ondernemen om het aantal MSA in deze bevolkingsgroep te verminderen. Het regelmatig en nauwkeurig uitvoeren van risicoanalyses, waarbij rekening wordt gehouden met de diversiteit aan werknemers, kan helpen om een globaal beeld te vormen van het risiconiveau.

Het is verder belangrijk om een demografiegevoelige benadering op preventie te hanteren door ervoor te zorgen dat preventiemaatregelen op maat van arbeidsmigranten worden doorgevoerd en zij in de onderneming worden vertegenwoordigd in ondernemingsraden en beroepsorganisaties.

Tenslotte kunnen ondernemingen hun personeelsleden inlichten door informatie en opleidingen te voorzien. Zo kan men socioculturele vooroordelen herkennen en uitroeien. Dit laat arbeidsmigranten toe om zich beter op de werkplek te integreren en het aantal MSA-risicofactoren waaraan men wordt blootgesteld te verminderen.

Een gerichte preventiestrategie voor MSA houdt rekening met de diversiteit in het personeelsbestand, in het bijzonder wanneer het gaat over arbeidsmigranten. Door deze bevolkingsgroep te erkennen en preventiemaatregelen op maat te nemen, kunnen ondernemingen het risico op MSA bij arbeidsmigranten verminderen.

Meer info

Diverse artikels op BeSWIC

Op deze BeSWIC website zijn er recent diverse artikelen rond arbeidsmigranten en het thema diversiteit gepubliceerd. Hieronder enkele voorbeelden:

Verdere informatie is ook beschikbaar in de rubriek Welzijnsbeleid > Gender, en in het thema Muscoloskeletale aandoeningen (MSA).

(Bron: Healthy Workplaces Campaign News - december 2021: Recognising diversity among workers: Migrants and MSDs)