22.05.2023

Taalbarrières tussen zorgverstrekkers en patiënten verminderen zowel de kwaliteit van zorg, de patiëntveiligheid als de tevredenheid van beide partijen. Om deze problemen te overbruggen kunnen zorgverstrekkers gebruik maken van een breed spectrum aan brugfuncties ter ondersteuning van het gesprek.

De brochure “Digitaal wijzer communiceren met anderstaligen in de zorg” van het MATCHeN-onderzoeksteam over het gebruik van digitale tools ter ondersteuning van communicatie met anderstaligen in de zorg heeft als doel zorgverstrekkers te informeren over het gebruik van digitale tools bij taalbarrières in de zorg.

De brochure kan gedownload worden op:

Dit artikel biedt meer informatie over deze brochure en over andere documenten van MATCHeN. Verder wordt een overzicht gegeven van andere documenten rond anderstaligheid in de zorg (en andere situaties) en het belang van een goede communicatie. Tenslotte wordt de brug gemaakt naar enkele andere BeSWIC-berichten over anderstaligheid.

Brochure: Digitaal wijzer communiceren met anderstaligen in de zorg

Deze brochure over het gebruik van digitale tools ter ondersteuning van communicatie met anderstaligen in de zorg kwam tot stand vanuit een nauwe samenwerking tussen het MATCHeN-onderzoeksteam van Universiteit Gent (UGent), Vrije Universiteit Brussel (VUB) en Hogeschool Gent (HOGENT) enerzijds, en Erasmushogeschool Brussel anderzijds, met ondersteuning van TETRA VLAIO, de Koning Boudewijnstichting en het Alliantiefonds.

Een selectie van 36 digitale meertalige tools werd uitgekozen en ingedeeld in 5 groepen: algemene digitale vertaaltools, zorggerelateerde vertaalapps, visueel ondersteunende meertalige apps, themagerichte meertalige apps en e-learning. Er wordt telkens afgesloten met enkele evaluatiecriteria (zoals de kostprijs), waardoor men een vergelijking kan maken.

Soms geven apps, met name algemene apps, een vals gevoel van veiligheid. Het artikel “A Pragmatic Assessment of Google Translate for Emergency Department Instructions”, gebaseerd op internationaal onderzoek, toont aan dat het niet nauwkeurig vertalen door bijvoorbeeld Google Translate nog steeds voor verwarring zorgt en zelfs gevaarlijk kan zijn in de zorgcontext. Lees het volledige artikel in het Engels op de website van Pubmed: A Pragmatic Assessment of Google Translate for Emergency Department Instructions.

Het is belangrijk om zich steeds bewust te zijn van mogelijke nuances en vertaalfouten. Zorggerelateerde apps zijn wel betrouwbaarder. In vergelijking met algemene vertaalapps is het aantal vertalingen in zorggerelateerde apps wel een stuk minder, wat de flexibiliteit van het gesprek beperkt. Foto’s, tekeningen en pictogrammen kunnen op een eenvoudige, eenduidige en cultuursensitieve wijze een boodschap ondersteunen. Themagerichte meertalige apps bieden informatie aan over een specifiek onderwerp en zijn vaak ontwikkeld door een organisatie met expertise over het onderwerp, waardoor men een behoorlijke kwaliteit kan verwachten.

Het laatste hoofdstuk in de brochure somt enkele gratis toegankelijke e-learningmodules op.

Over MATCHeN

De hogervermelde brochure kwam tot stand via MATCHen. MATCHeN biedt ondersteuning aan hulpverleners in hun communicatie met anderstaligen. Anderstalige nieuwkomers kampen vaak met lagere gezondheidsvaardigheden en missen de taal, kennis en zelfredzaamheid om actief gebruik te maken van de gezondheidszorg. Digitale tools kunnen hulpverleners ondersteunen in hun communicatie met anderstaligen.

Het project zet in op drie pijlers:

  • een kennisplatform om meertalige informatie in op te laden, uit te wisselen en te plaatsen;
  • een app om interactief in gesprek te gaan met anderstalige ouders van jonge kinderen in het Nederlands, Frans, Engels, Turks, Arabisch en Farsi;
  • een e-learningmodule om cultuursensitief te communiceren met anderstaligen over seksuele gezondheid.

Onderzoekers van UGent, VUB en HOGENT worden in dit project ondersteund door IT-medewerkers en een vaste groep partners. De input wordt verzameld in samenwerking met die partners en wordt gevalideerd via interviews en testrondes.

Volgende YouTubevideo illustreert de kracht van het kennisplatform: Instructievideo MATCHeN-kennisplatform.

Het project werd toegelicht op een studiedag 25 november 2021, wordt ook vermeld op de website Zorgnet-Icuro onder de rubriek Communicatie met anderstaligen en was één van de 4 winnaars van de Language Industry Awards in 2021. Als deel van het project zijn ook een reeks andere publicaties beschikbaar op de website van MATCHeN, in de rubriek Publicaties. Meer informatie over de studiedag vindt men via volgende pagina op de website van MATCHeN: Studiedag.

Een andere toepassing of instrument in het kader van anderstaligheid, namelijk de ‘Global Talk Care App’, was één van de 4 winnaars van de Language Industry Awards in 2022. Ziekenhuis Netwerk Antwerpen (ZNA) heeft deze app gemaakt voor contacten met anderstalige patiënten en Nederlandstalige patiënten met een auditieve beperking. Lees hierover volgende nieuwsberichten:

Andere informatiebronnen in de zorg en daarbuiten

Naast de hogervermelde gids en MACHeN zijn er nog documenten, zoals eindwerken en initiatieven, het vermelden waard in relatie tot communicatie in de zorgsector:

Buiten de zorgsector bestaan volgende initiatieven:

In het jargon worden de taalinitiatieven langs de Nederlandstalige kant omschreven als “Nederlands als tweede taal” (NT2) en langs de Franstalige kant in België omschreven als “français langue étrangère” (FLE). Volgende websites bevatten hierover meer informatie:

In het jargon in het Engels worden deze taalinitiatieven omschreven als “limited English proficiency” (LEP). Op de website van ‘Health and Safety Executive’ (HSE) vindt men volgende pagina’s rond het onderwerp (in het Engels):

Ook in Nederland staat laaggeletterdheid en anderstaligheid op de agenda. Enkele voorbeelden van berichten:

In Nederland is er ook een discussie lopende rond de inzet van tolken bij anderstaligen in de zorg. Lees hierover volgende berichten:

Goede voorbeelden en praktijken uit het verleden zijn soms niet meer bruikbaar of beschikbaar. De website ‘Global work talk’, die vele voorbeelden bevatte, en Contracteranto zijn jammer genoeg niet meer operationeel.

Het belang van een goede communicatie

Het belang van een goede communicatie wordt benadrukt door volgende hilarische scène uit het programma Man bijt Hond van 2008. West-Vlaamse boeren pogen met een soort “jommekesspaans” Poolse seizoenarbeiders duidelijk te maken wat ze moeten doen als ze een achtergelaten bom (“obusios”) uit WOI zien liggen op het veld tijdens bijvoorbeeld het omploegen. De video is beschikbaar op YouTube: West-Vlaamse boeren op Man Bijt Hond.

De spoedcursus “Eerst hulp bij Polski”, een initiatief van de Boerenbond uit 2007, werd al in volgend BeSWIC-bericht vermeld: Diverse initiatieven in het kader van anderstaligheid.

Ook in de Engelse reeks ‘Fawlty Towers’ is er soms miscommunicatie tussen de figuur van Basil Fawlty, eigenaar van het hotel, en de Spaanse ober Manuel. Volgende hilarische scene “There is too much butter on those trays”, die te bekijken is op YouTube, illustreert dit: Fawlty Towers: Manuel Give Basil A Language Lesson.

Tenslotte volgend viraal filmpje van een jonge recruut in een Duits kustwachtstation, dat beschikbaar is via de website ottofilm.org, met als (reclame)boodschap de noodzaak om een taalopleiding te volgen bij een bepaald instituut: We are sinking.

De miscommunicatie in het laatste voorbeeld zou kunnen vermeden worden, indien men het NAVO-alfabet gebruikt. Het NAVO-alfabet, ofwel ICAO-alfabet of ‘International Radiotelephony Spelling Alphabet’, is een spelalfabet. De functie van een spelalfabet is om belangrijke delen van gesproken boodschappen foutloos te kunnen spellen en verstaan, ook bij slechtere radio- of telefoonverbindingen, of wanneer gesprekspartners niet dezelfde tongval of hetzelfde dialect hebben. Het doel gaat niet verder dan het voorkomen van verwarring over de gespelde letters. Het wordt onder andere gebruikt in het leger, bij hulpdiensten en in de luchtvaart.

Ook In het kader van de noodplanning is een duidelijke communicatie essentieel. Meer informatie hierover in volgend bericht op deze BeSWIC-website: Blijf uit de rook.

BeSWIC-berichten

Op deze BeSWIC-website zijn in het verleden al enkele berichten verschenen over communiceren met anderstaligen en de manieren waarop dit kan, zoals door middel van affiches en beeldwoordenboeken. Enkele voorbeelden: