Het gebruik van Exoskeletten is de voorbije jaren enorm toegenomen. Ze worden in diverse sectoren gebruikt, en dus ook in de bouwsector.
Dit artikel geeft een beknopt overzicht van studies en documenten rond het gebruik van exoskeletten in de bouw in het binnen- en buitenland, met enkele verwijzingen naar algemene informatie over exoskeletten en het gebruik van exoskeletten in andere sectoren.
Tegelijkertijd geeft dit artikel een overzicht van BeSWIC-berichten over exoskeletten en andere technologische fenomenen. Waar nodig zijn deze berichten geactualiseerd.
Literatuuroverzicht exoskeletten in de bouw
Hieronder volgt een beperkt overzicht van informatiebronnen over exoskeletten in de bouw in binnen- en buitenland, opgedeeld per land en nadien per sector. Ook bij de producenten van exoskeletten en gebruikers is er informatie te vinden. Daarnaast worden enkele markante persberichten vermeld.
Volgende niet-landgebonden initiatieven zijn ook vermeldenswaardig:
- Het Europese Exkallerate-project, waarin ook Belgische en Nederlandse partners participeren. Dit project wil de toepassing van exoskeletten in de Noordzee-regio versterken in KMO’s van bouwbedrijven en industriële productiebedrijven, waar zwaar lichamelijk werk tot ernstige gezondheidsproblemen leidt.
- Het wetenschappelijk artikel, in het Engels via de website van MDPI: Identifying Facilitators, Barriers, and Potential Solutions of Adopting Exoskeletons and Exosuits in Construction Workplaces.
Informatie per land
België
- Constructiv: Risico’s en preventie bij gebruik van exoskeletten - Preventiefiche 1076;
- op de website van #Werfze, een campagne van Embuild Vlaanderen: exoskeltons in de bouw;
- Buildwise:
Frankrijk
- ‘Forum International Bois Construction’ (FBC): L’usage des exosquelettes et des dispositifs d’assistance physiques (DAP) dans le BTB (PDF, 106 KB)
- ‘Société d’Ergonomie de Langue Française’: Étude exploratoire sur l’usage des exosquelettes dans le secteur du BTP (PDF, 496 KB)
- ‘Prévention BTP’: Utilisation d'exosquelettes : quel est le positionnement de l'OPPBTP?
Verenigd Koninkrijk
- ‘Health and Safety Executive’ (HSE): RR 939: An investigation into mechanical aids and automation for reducing the risks of repetitive handling tasks involving the upper limbs
Duitsland
- BG Bau: Exoskelette am Bau
Verenigde Staten
- ‘Centers for Disease Control and Prevention’ (CDC): Exoskeletons: Potential for Preventing Work-related Musculoskeletal Injuries and Disorders in Construction Workplaces
Constructeurs/bedrijven
Een aantal constructeurs of bedrijven, die exoskeletten hebben uitgetest in relatie tot bouwrisico’s en hebben samengewerkt met federaties en onderzoeksinstellingen, deelden in het verleden hun ervaringen.
Knauf heeft met de Nederlandse Organisatie voor toegepast-natuurwetenschappelijk onderzoek (TNO) en de Nederlandse Ondernemersvereniging voor Afbouwbedrijven (NOA) samengewerkt om te onderzoeken hoe het gebruik van een armondersteunend exoskelet het werk van de stukadoor kan verlichten. De resultaten van het onderzoek kunnen gevonden worden on de website van Knauf: exoskelet.
Op de website van TNO en NOA is hierover informatie te vinden:
- TNO: Stukadoors overwegend positief na gebruik exoskelet
- NOA: Stukadoors gebruiken exoskelet in de praktijk en zijn overwegend positief
Auxivo won op 7 februari 2023 op de BouwBeurs de BouwBelang MKB Trofee 2023. Lees hierover volgend bericht op de website van de BouwBeurs: Lichtgewicht exoskeletten winnen BouwBelang MKB Trofee 2023.
Ook de website ‘Laevo exoskeletons’ heeft een rubriek over wetenschappelijke studies.
In Frankrijk is er samenwerking tussen het ‘Organisme Professionnel de Prévention du Bâtiment et des Travaux Publics’ (OPPBTP) en Hilti, waardoor er diverse artikelen over exoskeletten verschijnen in relatie tot elkaar. Hierover zijn volgende berichten verschenen:
- op de website van ‘Prévention BTP’:
- op de website van OPPBTP : Partenariat entre Hilti et l’OPPBTP pour évaluer les effets de l’usage de l’exosquelette HA EXO-O1.
Overzicht van algemene informatie over exoskeletten en inzet van exoskeletten in andere sectoren dan de bouwsector
Hieronder volgt een niet-limitatief overzicht van algemene informatie over het gebruik van exoskeletten in andere sectoren dan de bouwsector.
Specifieke welzijnsactoren in de ergonomie, arbeidsgeneeskunde of ondersteuningscentra
- het beknopt verslag van de studiedag van 20 maart 2022 op de website van VerV: intervisie exoskeletten;
- de rubriek Exoskelet op de website Ergonomiesite;
- de presentaties van de studiedag van 22 maart 2018 (met ook belangrijke bijdragen over exoskeletten) op de website van de ‘Belgian Ergonomics Society’ (BES): ergonomie en collaborative robots (cobots);
- studiedag op 16 februari 2023 van de Vlaamse Wetenschappelijke Vereniging voor Arbeidsgeneeskunde (VWVA): permanente vorming;
- studiedag op 6 februari 2023 (met ook een thema over exoskeletten het aanspreekpunt van de Vlaamse overheid voor alle ondernemers in Vlaanderen VLAIO:): Innovatieve technologieën maken werk werkbaarder.
Algemene informatie over exoskeletten
- algemeen artikel in Veiligheidsnieuws 210 van Prebes: Passieve exoskeletten: hoe veilig en zinvol inzetten?;
- TNO: Position paper exoskeletten voor fysiek zwaar werk;
- ‘Institut national de recherche et de sécurité’ (INRS):
- ‘Prévention BTP’: Exosquelettes, dispositifs d’assistance physique : 50 modèles à la loupe!;
- ‘Institut für Arbeitsschutz’ (IFA): Exoskelette;
- ‘Berufsgenossenschaft Holz und Metall’: Fach-Information : Erprobungsversion einer Checkliste für den betrieblichen Einsatz von Exoskeletten als personenbezogene Maßnahme (PSA) (PDF, 296 KB);
- ‘AWMF Online’: S2K-Leitlinie: „Einsatz von Exoskeletten im beruflichen Kontext zur Primär-, Sekundär- und Tertiärprävention von arbeitsassoziierten muskuloskelettalen Beschwerden” (PDF, 1,19 MB);
- DGUV Report 2/2020: 7. Fachgespräch Ergonomie 2019 – Zusammenfassung der Vorträge vom 25. und 26. November 2019 (PDF, 4,89 MB) (pag 73-106);
- KAN brief 19/3 met het thema exoskeletten (PDF, 910 KB) (in het Duits, Engels en Frans).
De website ‘Exoskeleton report’ geeft ook een overzicht van exoskeletten, die op basis van hun gebruik in 4 productcategorieën zijn ingedeeld: consumenten, industrieel, medisch en militair. De industriële categorie is bijvoorbeeld verdeeld in 5 secties waarop de krachten werken: armen, handen, rug, benen en stationaire positie.
Andere sectoren dan de bouw waar exoskeletten gebruikt worden
Gezondheidssector
- ‘Flanders Make’: revalidatie exoskelet
- Vivalia: Exosquelette et Innowalk : deux outils innovants à l’hôpital Vivalia de Libramont
Logistiek
- VIL: Exoskeletons for Logistics
- ‘Fraunhofer’: Exoskelette in Produktion und Logistik: Grundlagen, Morphologie und Vorgehensweise zur Implementierung (PDF, 4,94 MB)
Assemblage/productie
- ‘Fraunhofer’: Exoskelette in Produktion und Logistik: Grundlagen, Morphologie und Vorgehensweise zur Implementierung (PDF, 4,94 MB)
- DGUV: Checklist für den betrieblichen Einsatz von Exoskeletten
Installatiebedrijven
glazenwassersbedrijven
- ‘Schoonmakend Nederland’: Eindrapport pilot exoskelet gepresenteerd
Relevante artikels op BeSWIC
Op deze BeSWIC-website zijn in het verleden diverse artikelen verschenen over exoskeletten. Hieronder enkele voorbeelden:
- Universiteiten en bedrijven onderzoeken economische relevantie van robotpakken
- Onderzoek naar het gebruik van robotpakken bij magazijniers
- Hoe kunnen exoskeletten helpen bij het voorkomen van SSA’s?
- De invloed van exoskeletten en sociale innovatie op veiligheid en gezondheid op het werk
Van de gelegenheid werd gebruik gemaakt om diverse BeSWIC-artikelen over nieuwe technologische risico’s (IoT, AI, digitalisering, cobots, exoskeletten, nano, 3D, drone, virtuele realiteit, gigeconomie, …) te actualiseren:
- Leidraad voor het werken met cobots
- Congres en conferentie over robotisering en digitalisering op de werkvloer
- Werken in de digitale toekomst: veiligheid en gezondheid in 2025
Vele berichten moesten nog niet worden aangepast en waren dus nog actueel. Een overzicht.
- Napo-video’s over digitalisering en robotisering op de werkvloer
- Congres en conferentie over robotisering en digitalisering op de werkvloer
- Studiedag over ergonomie en collaboratieve robots (COBOTS)
- Beleidsnota van EU-OSHA over digitale technologie en VGW in de land- en bosbouw
- Rapport van Eurofound over digitalisering op de werkvloer
- Rapport van Eurofound over ethiek in de digitale werkomgeving
- Digitalisering en de gevolgen ervan voor aandoeningen aan het bewegingsapparaat
- Het effect van digitalisering op psychosociale risicofactoren en MSA
- Driedimensionaal printen en monitoren van werknemers
- Rapport van EU-OSHA over op AI gebaseerde systemen voor werknemersbeheer en de implicaties voor VGW
- Rapport van EU-OSHA over robotica en AI op de werkvloer
- Nota’s van EU-OSHA over AI en werknemersbeheer
- Herbeleef de virtuele workshop van EU-OSHA rond nieuwe vormen van personeelsbeleid, AI en VGW
- Beleidsnota van EU-OSHA over digitale technologie en VGW in de land- en bosbouw
- De toekomstige rol van big data en kunstmatige intelligentie op de Europese werkplek
- Nieuwe nota’s van EU-OSHA over automatisering, cyberveiligheid en elektronische rekrutering
- Discussienota’s en webinar van EU-OSHA over werk in een virtuele omgeving en risicoanalyse
- Crowdsourcing en de gevolgen voor het welzijn op het werk
- EU-OSHA blikt vooruit op nieuwe uitdagingen
- Derde Europese bedrijvenenquête naar nieuwe en opkomende risico’s (Esener-3)
- De ESENER-enquête: digitale technologieën en COVID-19 als nieuwe uitdagingen voor VGW
- Thema nanomaterialen
Vinçotte heeft een whitepaper gepubliceerd over cobots, die beschikbaar is op de website van Vinçotte: Cobots, leer er alles over in onze nieuwste whitepaper!.
De toekomstige campagne van het Europees Agentschap voor veiligheid en gezondheid op het werk (EU-OSHA) voor de periode 2023-2025 staat in het teken staat van digitalisering. Meer informatie hierover in volgend bericht: Campagne “Veilig en gezond werk in het digitale tijdperk” 2023-2025.