10.02.2022

Update 05/10/2023

Werknemers in bepaalde bevolkingsgroepen, zoals vrouwen, migranten en lesbische, homoseksuele, biseksuele, transgender of interseksuele (LHBTI) werknemers, werken vaak in sectoren met meer risico’s op musculoskeletale aandoeningen (MSA). Door deze sectorale segregatie lopen deze groepen meer risico dan andere werknemers.

Wat is sectorale segregatie en waarom komt het voor?

Sectorale segregatie verwijst naar een soort horizontale segregatie waarbij specifieke bevolkingsgroepen meer kans lopen om in een bepaalde sector te worden tewerkgesteld. Zo kennen sommige sectoren bijvoorbeeld een groter aantal vrouwelijke werknemers.

72% van de werknemers in het onderwijs zijn vrouwen. In de gezondheidszorg en het sociale werk is dit 78%, in de persoonlijke verzorging 89%, in de schoonmaaksector 84% en bij klantendiensten 72%. In deze sectoren komen werknemers tijdens de uitoefening van hun werk vaker in contact met klanten, studenten of patiënten. Dit type werk zorgt voor een verhoogde blootstelling aan risicofactoren voor stressgerelateerde aandoeningen of MSA. Daarenboven worden werknemers blootgesteld aan fysieke risico’s zoals het heffen en verplaatsen van patiënten, of het langdurig staan of zitten. Deze zaken houden direct verband met MSA.

Een van de redenen voor deze sectorale segregatie kan gevonden worden in het verschil tussen voltijds en halftijds werk. Het laatste is meer wijdverspreid in bepaalde sectoren, zoals degenen die hierboven werden vermeld. Een vrouw kan er bijvoorbeeld voor kiezen deeltijds te werken om haar werk met andere taken te combineren, zoals de zorg voor een kind of ouder. Deze verantwoordelijkheden vallen disproportioneel meer op vrouwen.

Een ander voorbeeld van sectorale segregatie vindt men terug bij arbeidsmigranten. Deze groep van werknemers werkt overwegend in de horeca, de landbouw, de bouwsector, de gezondheidssector en het sociale werkveld. De kans is groter dat deze groep zware arbeid of fysiek belastend werk moet uitvoeren dan autochtone werknemers (16% versus 12%). Arbeidsmigranten krijgen meer dan autochtone werknemers te maken met trillingen, pijnlijke houdingen, het dragen van zware lasten en het staan of wandelen gedurende lange periodes. Dit draagt allemaal bij aan de risicofactoren op het ontwikkelen van MSA.

Een van de factoren die kan leiden tot sectorale segregatie bij arbeidsmigranten is het feit dat deze werknemers minder waarschijnlijk een beroepskwalificatie bezitten. Hierdoor komen deze werknemers sneller in sectoren en jobs terecht waarin vooral handenarbeid vereist is en daardoor minder aantrekkelijk zijn voor arbeiders uit het gastland. Daarenboven hebben arbeidsmigranten vaak minder kennis van de taal van het gastland, waardoor men minder sollicitatiemogelijkheden heeft.

LHBTI-werknemers, die meer dan andere werknemers aan discriminatie, intimidatie, pestgedrag en verbaal misbruik worden blootgesteld, werken dan weer vaker in sectoren waar deze risico’s minder aanwezig zijn. Denk hierbij aan het onderwijs, de gezondheidszorgsector en de kunstensector; sectoren die toevallig door vrouwen worden gedomineerd.

Wat zijn de risico’s van professionele segregatie per jobniveau?

Naast de horizontale segregatie die hierboven werd beschreven, bestaat er ook een verticale segregatie waar rekening mee gehouden moet worden. Verticale segregatie heeft betrekking op een specifieke groep werknemers met minder mogelijkheden dan anderen om een hogere functie binnen een organisatie te bekomen en zo een loopbaan uit te bouwen. Dit type segregatie kan voor een gebrek aan motivatie onder werknemers zorgen en een effect hebben op hun mentale welzijn, wat op zijn beurt het risico op MSA kan verhogen.

Verschillende studies tonen dat vrouwelijke werknemers minder kansen dan mannen krijgen om een goedbetaalde managementpositie te bekleden, met lagere lonen als gevolg. Dit betekent dat deze werknemers meer worden blootgesteld aan het risico op de ontwikkeling of verslechtering van MSA, omdat de kans groter is dat men een langere periode dezelfde functie bekleedt. Daarenboven voeren mannen en vrouwen met dezelfde functietitel vaak niet hetzelfde taken uit, waardoor men aan verschillende fysieke en psychische risico’s wordt blootgesteld.

LHBTI-werknemers krijgen net als vrouwelijke werknemers te maken met het “glazen plafond”-fenomeen. Deze groep heeft het namelijk moeilijk om toegang tot hogere posities te krijgen. LHBTI-werknemers hebben zelfs 11% minder kans op het bekomen van een hoge managementpositie.

Ook hoogopgeleide migranten werken vaak in laaggekwalificeerde jobs. Dit bevestigt het idee dat migranten minder mogelijkheden hebben op een goede job in het gastland, zelfs wanneer men de juiste kwalificaties heeft. Deze hogere aanwezigheid in beroepen voor laaggeschoolden zorgt voor een hogere werkonzekerheid, een hoger risico op ongevallen en een lager salaris.

Hoe kunnen ondernemingen gesegregeerde werknemers beschermen?

Het opstellen en implementeren van een uitgebreide preventiestrategie voor MSA is cruciaal. Werknemers worden beter beschermd wanneer men dit op een participatieve manier doet en samenwerkt met de meest getroffen werknemers. Daarnaast zorgt een diversiteitsgevoelige risicoanalyse, die op maat van vrouwelijke werknemers, (arbeids)migranten en LHBTI-werknemers is gemaakt, voor een beter beeld van het risiconiveau.

Initiatieven in het overheidsbeleid kunnen ook helpen om de risico’s op MSA voor gesegregeerde werknemers te verminderen. Osalan, het Baskische instituut voor veiligheid en gezondheid (VGW) op het werk, levert hiervan een goed voorbeeld met haar toolkit “Guidelines for the integration of the gender perspective in the prevention of occupational risks”.

De auteurs van deze publicatie opperen dat de bestaande Spaanse tools op het gebied van risicopreventie ontwikkeld zijn vanuit het perspectief van een “mannelijk prototype”. De toolkit probeert een meer inclusieve benadering op VGW-risicopreventie voor te stellen door het genderperspectief in de discussie binnen te brengen.

Toolkits zoals deze kunnen managers helpen om een grotere verscheidenheid aan VGW-problemen te erkennen, waaronder de problemen die bepaalde groepen treffen.

Meer info

Diverse artikels op BeSWIC

Op deze BeSWIC website zijn er recent diverse artikelen rond het thema diversiteit gepubliceerd. Hieronder enkele voorbeelden:

Verdere informatie is ook beschikbaar in de rubriek Gender, en in de thema’s Ergonomie en Muscoloskeletale aandoeningen (MSA).

(Bron: Healthy Workplaces Campaign News - februari 2022: Understanding workplace segregation and how it can affect musculoskeletal health)