Het Europese certificaat voor kraanmachinisten en andere reglementering

ESTA, de Europese vereniging voor abnormaal wegtransport, heeft op 1 januari 2019 het Europees certificaat voor kraanmachinisten (mobiele kranen) gelanceerd nadat het in 2013 met het opstellen hiervan was gestart. Met dit initiatief, waarbij kraanfabrikanten, gebruikers en vakbonden betrokken werden, wil men een Europees certificaat voor kraanmachinisten invoeren, omdat in elk Europees land de regels voor vakbekwaamheid verschillen.

Zowel in Duitsland, Nederland, Denemarken als België zijn al opleidingsinstituten en examencentra die de European Crane Operators Licence (ECOL)-certificaten uitreiken. Het schema wordt al erkend in een aantal Europese landen.

In dit artikel wordt meer informatie gegeven over:

European Crane Operators Licence (ECOL)

ECOL is gericht op de bedieners van mobiele kranen. Het stelt een norm voor de inhoud en de kwaliteit van de verstrekte opleiding en examinering voorop. Het voorziet opleidingsprogramma’s voor beginnende machinisten en voor machinisten met ervaring. Het certificaat is 5 jaar geldig. Dit certificaat is vooral waardevol voor machinisten die op Europese projecten werken. Bedieners van torenkranen vallen er nog niet onder.

Vergelijkbare initiatieven zijn genomen in de Verenigde Staten door de ‘National Commission for the Certification of Crane Operators’ (NCCCO), in de regio British Columbia van Canada door de ‘British Columbia Association for Crane Safety’ (BCACS) en in Australië door de ‘Crane Industry Council of Australia’ (CICA).

De werkgroep startte in 2014 met vertegenwoordigers van kraangebruikers, kraanfabrikanten en vakbonden. Na 21 meetings was het instrument klaar en werd er ook een toezichtsraad en expertencomité opgericht. Sinds 2019 werkt ECOL onafhankelijk van ESTA.

De echtheid van de uitgereikte certificaten kan nagegaan worden in een database op de website van ECOL: Credential Checker – Esta ECOL.

Op dezelfde website kan ook de laatste versie van het generiek opleidingsdocument in het Engels worden geraadpleegd: Generic Training design ECOL 01/03 (PDF, 97,4 KB).

De gids is beschikbaar in 5 talen. Meer informatie is beschikbaar op de website van ECOL:

Dit opleidingsschema kan ook invulling geven aan richtlijn 2018/958/EU betreffende een evenredigheidsbeoordeling voorafgaand aan een nieuwe reglementering van beroepen. Het is officieel erkend als niveau 3 binnen het Europees Kwalificatieraamwerk (EQF).

Op de ‘World crane and transport summit’ op 13 en 14 november 2019 werd een voordracht gegeven in het Engels met meer informatie over het ECOL-project: ECOL project status and trainers’ perspective (PDF, 4,01 MB).

Opleidingen in het kader van Europese projecten

In het Europees Erasmusproject werd een didactisch handboek voor kraanoperatoren gemaakt en een virtuele realiteit app ontwikkeld. Deze kunnen bij opleidingen worden gebruikt. In het handboek voor de kraanoperatoren wordt ook verwezen naar de regelgeving van de projectpartners namelijk Spanje, Italië, Malta, Roemenië en Griekenland.

Er zijn 6 modules voorzien:

  • Veiligheid en materieel
  • Aanslaan van lasten
  • Belastingskaarten en -grafieken
  • Voorafgaande controles, inspectie en onderhoud
  • Plaatsing en installatie van een mobiele kraan
  • Mobiele kraan operaties

Download het handboek in het Engels op de website van het Erasmusproject: Erasmus-CRANE-4.0 Didactic Manual (PDF, 9,98 MB).

Regelgeving in verschillende landen

Historisch gesproken hadden de Europese lidstaten geen tot zeer uitgebreide regelgeving rond de opleiding van machinisten. Hieronder een klein niet limitatief overzicht van deze regelgeving.

Bekijk ook de website van de ‘American Crane School’ voor een overzicht van de regelgeving in 62 landen, voornamelijk buiten Europa: International Crane Laws.

Ook op de websites van producenten vindt men informatie. Hieronder een beperkt overzicht van regelgeving en schema’s rond kraanmachinisten.

België

In artikel 467bis van het Algemeen Reglement voor de arbeidsbescherming (ARAB) is er sprake van opleiding van kraanbestuurders, maar specifieke uitvoeringsbesluiten zijn er nooit gekomen. Het ARAB kan teruggevonden worden op de website van de Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg (FOD Werkgelegenheid): Titel III - Bijzondere bepalingen toepasselijk in zekere nijverheidstakken (PDF, 101 KB).

Bijlage III.6-9 van de codex welzijn op het werk geeft voorschriften inzake de hand- en armseinen bij de veiligheids- en gezondheidssignalering. Hand- en armsignalen worden veel gebruikt als communicatie bij kranen. De gecodeerde gebaren in de regelgeving betreffen algemene gebaren, verticale bewegingen, horizontale bewegingen en bewegingen om gevaar aan te duiden. Meer informatie op de website van de FOD Werkgelegenheid: Veiligheids- en gezondheidssignalering.

Daarnaast organiseert het Competentiecentrum voor Montage en kraanbediening (COMOKRA), erkend door het paritair comité 111.03 (PC 111.03), opleidingen voor verschillende doelgroepen, waaronder werkzoekenden, werknemers en leerlingen. COMOKRA is een sectorale verankering tussen overheid en privé, met name tussen de Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding (VDAB), vzw Montage, kraanverhuurbedrijven en de firma Sarens. Elke partner doet vanuit de eigen expertise en mogelijkheden een inbreng binnen COMOKRA. Dit wordt vastgelegd in een samenwerkingsovereenkomst.

Comokra biedt een 7-tal opleidingen aan waarvan het merendeel direct te maken heeft met activiteiten van kraanmachinisten. Meer informatie hierover op de website van COMOKRA: Opleidingen.

Er is tevens een Vlaams beroepsprofiel voor bestuurders van mobiele kraan. Meer informatie op de website van de Vlaamse Kwalificatiestructuur (VKS): Beroepskwalificatie.

ECOL is opgenomen in de Opleidingsdatabank Vlaamse opleidingsincentives: European Crane Operators License (ECOL).

Nederland

De Stichting Toezicht Certificatie Verticaal Transport (TCVT) werd door het Nederlandse Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (Ministerie SZW) aangewezen als beheersinstantie om door middel van certificatie- of keuringsschema’s verticaal transport in goede banen te leiden.

Per 1 januari 2020 is het TCVT-certificaat voor machinisten vervangen door een TCVT-Register Administratie. Meer informatie hierover op:

TCVT biedt een aantal schema’s aan. Het gaat om schema’s voor machinisten op de mobiele kraan (W4-01), autolaadkraan met hijsfunctie (W4-04), grondverzetmachine met hijsfunctie (W4-05), verreiker met hijsfunctie (W4-07), torenkraan vast en mobiel (W4-06), grote funderingsmachine (W4-03) en kleine funderingsmachine (W4-02).

Het schema voor registratie van de machinist mobiele kraan in het register kraanmachinisten (W4-01) komt dus overeen met het ECOL-certificaat. Dit schema is te vinden op de website van TCVT: (W4-01) (PDF, 5,50 MB).

De gelijkwaardigheid van de schema’s wordt bevestigd door deze berichten:

Een toelichting bij de regels rond horizontaal en verticaal transport in Nederland kan ook gevonden worden op de website van Aboma: Horizontaal en verticaal transport.

Frankrijk

In de Franse regelgeving zijn er specifieke bepalingen rond het ‘certificat d'aptitude à la conduite en sécurité’ (CACES).

Het betreft CACES werfmachines (R482), CACES mobiele kranen (R483), CACES hoogwerkers (R486), CACES torenkranen (R487), CACES heftrucks (R489), CACES laadkranen (R490) en de aanbevelingen CACES rolbruggen en portieken (R484) en CACES zelfrijdende stapelaar (R485).

CACES R483 is vergelijkbaar met ECOL. Meer informatie hierover is beschikbaar in het Frans op de website van ‘l’Assurance Maladie’: CACES - Certificat d'aptitude à la conduite en sécurité des Grues mobiles (PDF, 2,26 MB).

Verdere informatie is ook beschikbaar in het Frans op de website van het ‘Institut national de recherche et de sécurité pour la prévention des accidents du travail et de maladies professionnelles’ (INRS):

Ook de ‘Union français de levage’ (UFL), die medestichter is van ESTA, heeft een code van goede praktijk opgesteld voor zijn leden, die te lezen is in het Frans in dit nieuwsbericht: L’UFL dévoile son nouveau guide des bonnes pratiques: un référentiel pour les acteurs des grues mobiles, en matière de prévention – sécurité.

Duitsland

Volgende regelgeving is van belang in Duitsland en is terug te vinden in het Duits op de website van de ‘Deutsche Gesetzliche Unfallversicherung’ (DGUV):

Verenigd Koninkrijk

Voor het gebruik van een kraan op de openbare weg in het Verenigd Koninkrijk bestaat er regelgeving. Meer informatie is beschikbaar in het Engels op de website ‘Get Licensed’: Crane Licence - Get your licence with Get Licensed UK.

Algemene informatie over hijsen is beschikbaar in het Engels op de website van de ‘Health and Safety Executive’: Construction - Lifting operations.

Ierland

Tussen Ierland en Canada is er een overeenkomst gesloten rond wederzijdse erkenning van opleidingen van kraanbestuurders.

Lees hierover volgende artikels (in het Engels):

Meer informatie is beschikbaar in het Engels in volgend artikel op de website van het ‘National Occupational Council of Canada’ (NATOC): A Model for International Mutual Recognition of Skilled Worker Credentials.

Daarnaast heeft Ierland melding gemaakt in de Europese “regulated professions database”, beschikbaar op de website van de Europese Commissie: Regulated profession - Tower Crane Construction Operations (Ireland).

Canada

ECOL en het ‘British Columbia Active Control System’ BCACS erkennen elkaars schema. Lees hierover volgende artikels (in het Engels):

Verenigde Staten

Op 9 november 2018 verscheen in het Amerikaanse Federal Register regelgeving over de kwalificatie van kraanmachinisten. Meer informatie is beschikbaar in het Engels op de website van de ‘National Commission for the Certification of Crane Operators’: NCCCO - OSHA's Crane Rule Resource Center.

VCA en risicovolle (hijs)taken

De Veiligheid, gezondheid en milieu checklist Aannemers (VCA) werd initieel in de jaren ’90 opgesteld in Nederland en deinde daarna verder uit naar België en andere Europese landen. De doelstelling is het veiligheidsniveau verhogen en het aantal arbeidsongevallen bij contractor- en bouwbedrijven te reduceren. Meer en meer bedrijven vragen (contractueel) dat hun onderaannemers VCA-gecertificeerd zijn. In 2017 werd versie 6 gelanceerd (2017/6.0).

Voor België is de vzw Contractor Safety Management (vzw CSM) gemachtigd om het VCA-certificatiesysteem in België te gebruiken. Meer informatie is beschikbaar op de website www.besacc-VCA.be.

Eén van de hoofdstukken uit de vragenlijst heeft te maken met competenties. In vraag 3.4 wordt gepeild naar risicovolle taken. Er zijn een 5-tal risicovolle taken die te maken hebben met kranen of arbeidsmiddelen met hijsfuncties.

  • AV-013: Werken met mobiele kraan (rupsen/autotruck/ruw terreinkraan)
  • AV-015: Werken met autolaadkraan
  • AV-014: Werken met grondverzetmachine met hijsfunctie
  • AV-016: Werken met snelopbouwkraan tot 10 tonmeter
  • AV-017: Werken met torenkraan

AV-013 benadert het ECOL-schema: Risicovolle taken (PDF, 202 KB).

Andere (opleidings)schema’s

In de Belgische regelgeving zijn er weinig specifieke bepalingen rond opleiding opgenomen. Uitzonderingen hierop zijn de opleidingen rond eerste hulp en asbest.

Sectororganisatie en opleidingsfondsen of onderdelen van certificatiereferentiëlen zoals hierboven vermeld met VCA, kunnen concrete invulling geven door richtlijnen aan te bieden of bepaalde zaken op te nemen in bijvoorbeeld CAO’s. Zo heeft Educam, het kennis- en adviescentrum voor de autosector en aanverwante sectoren, het sectoraal certificaat "veiligheid" HEV ingevoerd voor o.a. het paritair comité garagebedrijf. Meer informatie hierover op de website van Educam: Elektrische & hybride voertuigen.

Daarnaast verscheen op deze BeSWIC website in het verleden dit bericht rond een ander opleidingsinitiatief voor hoogwerkers: Campagnes van IPAF over veilig gebruik van hoogwerkers.

Integriteit van arbeidsmiddelen

Aanslagmateriaal, communicatie en belastingsgrafieken van kranen zijn voorbeelden van elementen die tijdens de kraanopleiding aan bod komen.

Tijdens de opleiding zal men bijvoorbeeld ook de boodschap krijgen om kranen niet in te zetten in de buurt van hoogspanningsleidingen omdat een vlamboog en elektrocutie kan optreden. Lees hierover volgend artikel: Kom niet te dicht bij hoogspanningsleidingen.

Naast het correct gebruik van de kraan als arbeidsmiddel, bevorderd door opleidingen zoals hierboven vermeld, is ook de blijvende integriteit van het arbeidsmiddel van belang.

Een goede keuring en onderhoud is hierbij belangrijk. Op deze BeSWIC website en op de website van de FOD Werkgelegenheid verschenen hierover volgende berichten over andere arbeidsmiddelen die heffen en hijsen:

Op de website van Certibel, de Belgische groepering van geaccrediteerde certificatie- en inspectie-instellingen, verscheen een interpretatie van het Gemeenschappelijk Technisch Orgaan (GTO), welke de keuringsorganisaties groepeert, rond hermontage en heropstellingskeuringen van mobiele kranen: Gemeenschappelijk Technisch Orgaan van de Erkende Controleorganisemen - E.D.T.C (PDF, 591 KB).

Kabels zijn een belangrijk onderdeel van een kraan en onderhevig aan slijtage. Deze slijtage is niet altijd visueel zichtbaar. Op de Engelstalige website www.ropetechnology.com is veel informatie over kabels beschikbaar. Bekijk ook de brochures op dezelfde website, in de rubriek Technical Support > Brochures.

Constructiv heeft een algemene gids uitgewerkt rond “Veilig gebruik van hefwerktuigen”, die beschikbaar is op de website van Constructiv: Veilig gebruik van hefwerktuigen - Constructiv dossier 136.

Voor verdere informatie kunnen ook volgende websites en artikels uit het buitenland interessant zijn:

Tenslotte geven deze video’s over kraanmachinisten een goed beeld over het leven van de kraanmachinist: