Houtstof, pellets en andere biomassa als energiedrager: gidsen voor veilig ontwerp

Update 06/10/2022

Meer en meer wordt biomassa zowel in de huiselijke sfeer als in de industrie gebruikt voor energievoorziening. Dat heeft aanleiding tot bepaalde risico’s, zoals branden en stofexplosies.

Op 7 september 2016 was er een brand in een loods voor opslag van houtstof in Koekelare. Het onder controle krijgen van zo’n brand kan dagen duren. Lees hierover dit bericht uit ‘Het Laatste Nieuws’: 30 miljoen kilogram houtstof vat vuur in Koekelare.

Een dag ervoor was er een silobrand in een schrijnwerkerij in Oostkamp. Lees hierover dit bericht uit ‘Het Nieuwsblad’: Brandweer blust vier uren aan silobrand.

Ook in andere sectoren, zoals afval- en recyclage, voeding, landbouw en andere sectoren, kunnen zich branden en stofexplosies voordoen.

Enkele internationale organisaties hebben rond biomassa in het algemeen gidsen en richtlijnen uitgegeven om die risico’s te beheersen.

Hieronder volgen enkele van deze gidsen, enkele incidenten en andere risico’s die met deze materialen te maken hebben. Tevens wordt de campagne door de Algemene Directie Toezicht op het Welzijn op het Werk (AD TWW) in de veevoedersector in 2009 vermeld.

Gidsen van internationale organisaties

Enkele internationale organisaties hebben over biomassa gidsen uitgegeven. Ze beschrijven het volledige proces van aanvoer tot verwerking. Deze gidsen zijn beschikbaar in het Engels op de website van deze organisaties:

Het artikel “Evaluation of wood pellet handling in import terminals” geeft een goed overzicht van de risico’s in een deel van de logistieke keten nl. van de import in havens.

De website van safepellets (gefinancieerd in het kader van een EU-project) is niet meer operationeel (en de informatie die dit bevatte). De Canadese website woodpallet heeft een webpagina over veiligheid.

Branden en stofexplosie

Biomassa in allerlei vormen, zoals ook houtstof, kan aanleiding geven tot branden en stofexplosie. Dit kan zich voordoen in diverse sectoren.

Hierboven werden al enkele recente incidenten gegeven. Nadien waren er nog voorvallen die de pers haalden. Enkele voorbeelden:

Ook in afval- en recyclagebedrijven met houtstromen kunnen zich branden voordoen.

Studiedagen georganiseerd door Febem (nu Denuo genoemd) in 2016 hierover zijn niet meer beschikbaar. Ook de presentatie van Koen Desmet op het brandweercongres van 2014 over silobranden is niet meer beschikbaar.

Ook in de landbouw en voedingssector kunnen zich branden en stofexplosies voordoen. De biomassa die daar wordt gebruikt, is niet als energiedrager om te verbranden, maar is een grondstof of eindproduct. Zo was er een tweetal maand geleden een brand in een silo van een melkpoederbedrijf in Zonhoven; lees daarover dit bericht uit ‘Het Nieuwsblad’: Brand in hoogste silo van melkpoederbedrijf Limelco. PVC-korrels in silo’s kunnen tevens ontbranden wat geïllustreerd wordt door dit bericht: “Deze ochtend silobrand bij Deceuninck in Diksmuide”.

Het ontstaan van silobranden is zeer moeilijk te detecteren en onder controle te krijgen. Meer informatie daarover is beschikbaar in deze documenten:

Er zijn ook lessen te leren omtrent stofexplosies op de “Process Safety Beacon” van de ‘Safety and Chemical Engineering Education’ (SAChE) vereniging. Deze bladen (zoek op kernwoord “dust explosion”) zijn beschikbaar in meerdere talen op de website van SAChE: Process Safety Messages for Manufacturing Personnel.

Ook op de website van het ‘Institut national de recherche et de sécurité pour la prévention des accidents du travail et de maladies professionnelles’ (INRS) is er een thema gewijd aan branden en explosies (in het Frans): Incendie et explosion dans les ateliers du bois.

Andere risico’s

Naast brand en explosie kunnen zich met organisch materiaal ook intoxicatierisico’s voordien. Twee voorbeelden in dat verband in deze artikels op de blog van deze BeSWIC website:

Daarnaast kan houtstof aanleiding geven tot gezondheidsrisico’s en beroepsziekten. De campagne van het Fonds voor Beroepsziekten (FBZ) bij houtbewerkers is hiervan een voorbeeld. Dit artikel op de blog van deze BeSWIC website geeft daarover meer informatie: Vroegtijdige opsporing van neuskanker bij ex-houtbewerkers.

Ook bij het lossen van bulkwagens naar silo’s kunnen zich risico’s manifesteren die in de literatuur gekend zijn als “tipping risks”. Meer informatie daarover is in het Engels beschikbaar in deze publicatie van de ‘European Chemical Industry Council’ (CEFIC) en de ‘European Chemical Transport Association’ (ECTA): Best Practice Guidelines for Safe tipping of Silo trucks/ Trailers: Silo Containers and bag-in-box containers (PDF, 1,58 MB).

Campagnes

De Belgische mengvoederindustrie is een onmisbare schakel in de voedselketen. In deze sector vielen er een paar jaar geleden enkele dodelijke arbeidsongevallen te betreuren.

Daarom organiseerde de Regionale Directie Toezicht op het Welzijn op het Werk van West-Vlaanderen in 2009 een campagne met de bedoeling zoveel mogelijk veevoederondernemingen te bezoeken. De bedoeling van de campagne was om de toestand op het terrein te meten en daarnaast de werkgevers van de sector te sensibiliseren over de eventuele tekorten. Tussen 15 maart en 15 juli 2009 werden in totaal 30 ondernemingen bezocht, waarvan 18 producenten van veevoeder en 12 ondernemingen uit verwante sectoren.

Uit vorige inspectiebezoeken en uit de gegevens van de ernstige en dodelijke arbeidsongevallen kwamen er 6 problemen op de voorgrond die regelmatig voorkomen. De inspecteurs legden dan ook de nadruk op deze 6 thema’s tijdens hun bezoeken:

  1. het conform maken van de veevoederinstallaties volgens de minimumveiligheidseisen;
  2. de procedure werken met derden;
  3. het explosieveiligheidsdocument;
  4. de stilleg- en vrijgaveprocedure;
  5. de procedure werken in besloten ruimtes;
  6. de valrisico’s.

Die zes punten, de specifieke gezondheidsaspecten, de resultaten van de campagne en de preventiemaatregelen die er uit voortvloeien worden uitgebreid toegelicht in het eindwerk van ir. Pieter Bolle van de Regionale Directie Toezicht op het Welzijn op het Werk van West-Vlaanderen: Welzijn van werknemers in de veevoedersector (PDF, 9,17 MB).

Een samenvatting van dat eindwerk focust op twee specifieke risico’s in de mengvoedersector, met name het valgevaar en het reinigen van silo’s: Welzijn van werknemers in de veevoedersector (PDF, 2,10 MB).

Bij de campagne was er een nauwe samenwerking met de Beroepsvereniging van mengvoederfabrikanten (BEMEFA). BEMEFA heet ondertussen Belgian Feed Association (BFA). Op de website van BFA is er een rubriek “Arbeidsveiligheid”. Daar is hun handboek “Arbeidsveiligheid voor de mengvoedersector” beschikbaar. Tevens beschikt ze over een on-line berekeningstool met betrekking tot het beheersen van het stofexplosierisico: Handboek Stofexplosieveiligheidsdocument.

Meer informatie

  • op de website van de Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg: thema Brandveiligheid;
  • op deze BeSWIC website: thema Brandpreventie.