Het traditionele model van werken is snel aan het evolueren wegens het toenemende gebruik van digitale technologieën, zoals smartphones, tablets, laptops en desktop computers, om thuis en elders te werken. Het kan het evenwicht tussen de beroepsarbeid en het privéleven verbeteren, de pendeltijd verminderen en de productiviteit vergroten, maar het kan ook mogelijk leiden tot langere werktijden, een hogere arbeidsintensiteit en een werk-thuis interferentie, aldus een nieuw gezamenlijk rapport van de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO) en de Europese Stichting tot verbetering van de levens- en arbeidsomstandigheden (Eurofound).
Het rapport “Working anytime, anywhere: The effects on the world of work " (Werken om het even wanneer en van overal: de effecten op de arbeidswereld) is een samenvatting van een onderzoek door beide organisaties in 15 landen, waaronder België. De studie focust op verschillende soorten werknemers die gebruik maken van nieuwe technologieën om buiten de gebouwen van hun werkgever te werken, met inbegrip van werknemers die regelmatig thuis telewerken, werknemers die occasioneel telewerken en ICT-mobiel werkenden (T/ICTM).
De incidentie van T/ICTM varieert aanzienlijk, gaande van 2 procent tot 40 procent van de werknemers, en afhankelijk van het land, het beroep, de sector en de frequentie waarmee werknemers dit soort werk verrichten. In de Europese Unie (EU) is gemiddeld ongeveer 17 procent van de werknemers betrokken bij T/ICTM. In de meeste landen werken grotere aantallen werknemers veeleer occasioneel dan regelmatig T/ICTM.
Het rapport focust op een aantal positieve effecten van T/ICTM-werk, zoals meer autonomie inzake werktijd, wat leidt tot meer flexibiliteit op het stuk van de organisatie van de werktijd, en minder pendeltijd, wat leidt tot een groter algemeen evenwicht qua arbeidstijd en privéleven en meer productiviteit.
Het rapport wijst ook op diverse nadelen, zoals de neiging om langer te werken en een vervaging van de grenzen tussen betaalde arbeid en het privéleven, wat kan leiden tot een hoge dosis aan stress. Het rapport wijst ook op een duidelijk verschil tussen de thuis telewerkers, die een beter evenwicht tussen werk en privéleven lijken te ervaren, en de 'ultra mobiele' telewerkers, die een groter risico lopen op negatieve gezondheids- en welzijnseffecten.
Het rapport toont aan dat het gebruik van moderne communicatietechnologie een beter algemeen evenwicht tussen arbeid en privéleven in de hand werkt, maar tegelijkertijd vervagen ook de grenzen tussen arbeid en privéleven, afhankelijk van de plaats vanwaar wordt gewerkt en de kenmerken van diverse beroepen.
Het rapport geeft aanbevelingen om de ongelijkheid aan te pakken, zoals het bevorderen van formeel deeltijds telewerk om telewerkers de kans te geven om de banden met hun collega’s in stand te houden en het welzijn van de werknemers te verbeteren, en tegelijk langdurig informeel additioneel T/ICTM werk te beperken.
Het is vooral van belang om additionele arbeid via moderne communicatietechnologie aan te pakken, bijvoorbeeld additioneel werk van thuis uit dat moet worden gezien als onbetaalde overuren, maar ook om ervoor te zorgen dat de minimale rusttijden worden nageleefd om negatieve gezondheids- en welzijnseffecten voor de werknemers te voorkomen.
Momenteel beschikt enkel de EU over een algemeen kader aangepast aan de digitale veranderingen op het stuk van telewerken, via de Europese Raamovereenkomst over Telewerk. De meeste bestaande initiatieven gaan echter uit van formeel telethuiswerk, terwijl de problemen meer recurrent lijken bij informeel, occasioneel T/ICTM-werk.
Aangezien telewerk steeds prominenter wordt, is het ook dringend noodzakelijk om betaalde arbeid te scheiden van het privéleven. In Frankrijk en Duitsland begint men daartoe regelingen te treffen op ondernemingsvlak en via bestaande en nieuwe wetgeving. In de toekomst kan dit leiden tot concrete maatregelen die de betaalde arbeid minder alomtegenwoordig moeten maken, zoals het afsluiten van computerservers buiten de werkuren om e-mailverkeer tijdens rustpauzes en vakanties onmogelijk te maken, zoals dat nu al het geval is in sommige bedrijven.
Het rapport is beschikbaar in het Engels op de website van Eurofound: Working anytime, anywhere: The effects on the world of work.