23.05.2022

Update 05/10/2023

De digitalisering van de economie heeft de manier waarop werk in Europa wordt georganiseerd aanzienlijk veranderd. Deze verandering heeft er niet alleen voor gezorgd dat meer mensen op een andere locatie dan kantoor en op andere uren dan van negen tot vijf werken, het heeft ook geleid nieuwe vormen van tewerkstelling, zoals online uitbesteding en korte termijnopdrachten via een online platform (wat men flexibel werk via tijdelijke of interimcontracten noemt).

De digitalisering heeft een invloed op verschillende aspecten van het werkleven en kan zorgen voor verhoogde psychosociale en fysieke risicofactoren. Beide spelen een belangrijke rol in de prevalentie van musculoskeletale aandoeningen (MSA) bij werknemers.

Psychosociale gevaren

Digitalisering wordt in verband gebracht met allerlei psychosociale risicofactoren. De mogelijkheid om het werk nagenoeg overal en altijd waar ons digitaal apparaat het toelaat uit te voeren, kan leiden tot de onmogelijkheid om zich los te koppelen van het werk en voor een slechte werk-privébalans zorgen.

Van nieuwe technologieën zoals artificiële intelligentie (AI), ICT, intelligente productieprocessen, geavanceerde automatisering en nieuwe bestuurspraktijken op basis van algoritmes verwacht men dat zij de productiviteit verbeteren. Deze drang naar meer productiviteit kan echter zorgen voor een intensivering van het werk en fysieke en mentale overbelasting van werknemers. Sommige werkgevers zouden zo een door het algoritme voorgestelde maximaal haalbare output voor werknemers kunnen beschouwen als de standaard waaraan deze werknemers te allen tijde moeten voldoen. Deze berekening houdt echter geen rekening met de menselijke nood aan rust of de realiteit van een veranderende gezondheid en een wisselend energieniveau.

Een ander psychologisch risico heeft te maken met de nieuwe manieren van tewerkstelling. Verschillende Europese enquêtes tonen dat onzekere werkvormen (zoals deeltijds werk, tijdelijk werk en nulurencontracten) steeds gebruikelijker worden, onder invloed van de toegenomen flexibiliteit op de arbeidsmarkt. Deze onzekerheid geeft aanleiding tot psychologische stress voor werknemers die onder dit soort systemen vallen. Het kan ook andere aspecten van hun leven beïnvloeden, omdat het hen bijvoorbeeld moelijker maakt om een lening of een huurcontract af te sluiten.

In bepaalde sectoren en beroepen, zoals in magazijnen voor e-commerce, verwacht men dat werknemers pakjes uit de opslag halen, inpakken en leveren onder hoge tijdsdruk en constant toezicht door digitale toepassingen. Dit gebrek aan autonomie om zelf te beslissen wanneer men pauze neemt of het wat rustiger aan kan doen, leidt tot een verhoogd risico op MSA. Bezorgers lopen vaak ook een verhoogd risico op MSA door de verwachte snelheid van levering, die hen niet genoeg tijd geeft om na te gaan hoe ze bepaalde pakjes het best optillen. Door het werken onder tijdsdruk of het betaald worden per levering zullen werknemers tekenen van fysieke stress en uitputting negeren.

Fysieke gevaren

De digitalisering van de economie heeft ook een invloed op fysieke risicofactoren die kunnen leiden tot MSA. Een van de gevolgen van telewerken van thuis uit ligt in het feit dat werknemers vaak geen recht hebben op ergonomisch materiaal om hen thuis te beschermen tegen MSA. Hierbij bestaat het verhoogde risico dat werknemers die zittend werk doen, dat gepaard gaat met overwegend visueel werk (zoals aan het scherm van een bedieningspaneel), chronische spierpijn zullen ontwikkelen door het zich langdurig aanmeten van een slechte, statische houding van het bovenlichaam, de nek en de bovenste ledematen. Daarnaast verkleint zittend werk en de verminderde nood aan pendelen de hoeveelheid aan dagelijkse beweging, hetgeen het risico op obesitas en diabetes verhoogt. Hierdoor neemt ook het risico op MSA toe.

Werknemers die aan platformwerk doen, komen in contact met andere organisaties of individuen door middel van een applicatie of online platform en bieden zo specifieke diensten aan. Veel van deze platformen beschikken over een functie om recensies achter te laten. Platformwerk kan leiden tot fysiek veeleisende jobs zoals deze in de voedsellevering, de schoonmaak of de mechanische diensten, waarbij men werkt onder constante tijdsdruk en prestatiecontrole.

Hoe zorg je ervoor dat digitalisatie leidt tot gezondheidsvoordelen voor werknemers?

Hoewel digitale technologieën en nieuwe werkvormen nieuwe uitdagingen op het vlak van veiligheid en gezondheid op het werk (VGW) met zich meebrengen, toch kunnen ze ook helpen om het aantal gevallen van MSA te verminderen. Dit kan bijvoorbeeld door robots en exoskeletten te gebruiken om de fysieke belasting van een bepaald taak te verlichten. Daarenboven kan de verminderde tijd die men spendeert aan pendelen dankzij telewerk zorgen voor een vermindering van het stressniveau van werknemers. Het maakt het ook eenvoudiger voor mensen met mobiliteitsproblemen (door leeftijd of een beperking) en zorgtaken om de arbeidsmarkt te betreden.

Om te garanderen dat de gezondheid van werknemers wordt beschermd, de positieve effecten van de digitalisatie worden geoptimaliseerd en de negatieve effecten worden weggewerkt, is het belangrijk om blijvend in te zetten op het bijwerken van de regelgeving en het beleid op het vlak van VGW op het Europese en nationale niveau en deze regels aan te passen aan een steeds meer versnipperd en divers personeelsbestand.

Vandaag de dag zijn interim- of oproepkrachten in vele landen vaak niet gedekt door de normale arbeidswetgeving (bijvoorbeeld voor wat betreft minimumloon, VGW en werktijd). Het is van belang dat deze zaken worden aangepakt, te meer omdat de digitalisatie van de economie ervoor zal zorgen dat meer mensen onder dit type van contracten zullen worden tewerkgesteld.

Meer info

(Bron: ‘Healthy Workplaces Campaign News’ – april 2022: “New ways, places and times of work – what are the health risks for workers?”)