In 2021 werden elke dag gemiddeld dertien gevallen van agressie (in totaal 4787 voor het jaar) tegen het personeel van NMBS, MIVB, De Lijn en TEC vastgesteld, wat een stijging is van 23% ten opzichte van 2020 en reden is tot bezorgdheid. Dit geweld heeft een grote psychologische impact en leidt tot heel wat dagen arbeidsongeschiktheid. De CEO’s en het personeel van de vier openbaarvervoersbedrijven zeggen daarom samen met de vier ministers van Mobiliteit “STOP”, en roepen op tot respect.
In dit artikel staan enkele cijfers en acties, andere beroepen en sectoren waar agressie kan optreden, parlementaire vragen rond agressie en cijfers rond het aantal dossiers “psychosociaal welzijn” tussen 2017 en 2020 van de 10 Belgische Externe Diensten voor Preventie en Bescherming op het werk.
Cijfers en acties
Gemiddeld voor het openbaar vervoer spreken we in 25% van de gevallen over fysieke agressie (met slagen, kwetsuren en geweld) en in 75% van de gevallen over verbale agressie (met bedreigingen en beledigingen). Bij de NMBS gaat het in vier op de tien gevallen om fysieke agressie. Dit geldt voor treinbegeleiders, bus-, tram- en metrobestuurders, veiligheidspersoneel, personen die de reizigers informeren en loketpersoneel.
De meest voorkomende aanleidingen tot agressie zijn discussies met reizigers die niet in het bezit zijn van een geldig vervoerbewijs of die de sanitaire maatregelen niet naleven. Daarnaast zijn er ook overtredingen van de interne reglementen, zinloze agressie of mensen die zich storend gedragen.
In 2021 hebben deze feiten voor de vier bedrijven samen bijna 440 arbeidsongevallen veroorzaakt en waren ze goed voor 11.433 dagen arbeidsongeschiktheid als gevolg van fysieke en verbale agressie. De vier openbaarvervoersbedrijven bieden na elke agressie systematisch psychologische hulp aan hun medewerkers. Velen die na een geval van agressie weer aan het werk gaan getuigen over hoeveel moeite het kost om weer aan de slag te gaan.
De vier openbare vervoersmaatschappijen doen samen een oproep tot respect en dringen er bij justitie op aan om elke vorm van agressie te vervolgen en een nultolerantie te hanteren. De CEO’s van de vier vervoersmaatschappijen, Sophie Dutordoir (NMBS), Brieuc De Meeûs (MIVB), Ann Schoubs (De Lijn) en Vincent Peremans (TEC), en hun respectievelijke ministers, Georges Gilkinet, Elke Van den Brandt, Lydia Peeters en Philippe Henry, veroordelen met klem elke vorm van agressie.
De verschillende operatoren hebben ook opleidingsprogramma’s opgezet voor het personeel dat rechtstreeks in contact komt met de klanten, om zo op de juiste manier te kunnen reageren en te voorkomen dat een conflictsituatie escaleert.
Daarnaast wordt er gewerkt aan de versterking van de veiligheidsteams. In samenwerking met de politiediensten voeren de controle- en veiligheidsdiensten grootschalige, gerichte controleacties uit en ook de dekking van zones met cameratoezicht is voor alle operatoren uitgebreid. In dit kader is het tevens nuttig te verwijzen naar het document “Toezichtsonderzoek naar de wijze waarop de veiligheidsdiensten van de openbare vervoersmaatschappijen, meer bepaald de veiligheidsdienst van de NMBS (Securail) en de veiligheidsdienst van de MIVB, de hen toegekende bevoegdheden uitoefenen” van het comité P.
Tenslotte lanceren de operatoren regelmatig campagnes die een beroep doen op het publiek en solidariteit en respect voor andere reizigers en het personeel van het openbaar vervoer aanmoedigen.
Meer informatie over de verschillende campagnes is beschikbaar in volgende nieuwsberichten:
- NMBS: STOP de agressie tegen wie ten dienste staat van de reizigers
- TEC (in het Frans): STOP aux agressions envers les personnes au service des voyageurs
- VRT: Elke dag 13 keer agressie tegen personeel openbaar vervoer: "Vuistslagen toen ik 2 reizigers aansprak"
- Bruzz: Dertien gevallen van agressie per dag tegen personeel openbaar vervoer
Voorgaande berichten
In het verleden waren er ook al heel wat nieuwsberichten rond agressie in de context van het openbaar vervoer. Enkele voorbeelden:
- De lijn: Veilig op Weg: wat te doen bij agressie?
- NMBS: NMBS veroordeelt met klem elke vorm van agressie tegenover haar medewerkers
- De Morgen:
- L Post (in het Frans): SNCB: les accidents de travail avec incapacité explosent en 2021
- RailTech.be:
Medio 2021 kaartte de Onafhankelijke Vakbond Spoorwegpersoneel (OVS) de toename van agressie op het personeel aan. Lees hierover volgend bericht op de website van de OVS: Minder agressie tegen MIVB-medewerkers, maar nog steeds 731 gevallen gemeld.
Agressie in andere beroepen en sectoren
Naast openbaar vervoer kunnen ook zorgverleners (artsen, verpleegkundigen, ambulanciers, …), politie, brandweerdiensten, afvalophalers, recyclagewachters enzovoort geconfronteerd worden met agressie. Meer informatie hierover in volgende berichten op deze BeSWIC website:
- Campagne “agressie en geweld tegen hulpverleners is NOOIT ok”
- Campagne “agressie en geweld tegen hulpverleners en ordediensten is NOOIT ok” uitgebreid naar ordediensten
- Preventiecampagne voor wederzijds respect tussen burgers en veiligheidsberoepen
- Campagne “Stop geweld tegen de politie”
In het voorjaar van 2021 waren er enkele gevallen van agressie in een aantal Brusselse recyclageparken. Hierover verscheen onder andere dit bericht op de website van de RTBF (in het Frans): La sécurité dans les Recyparks bruxellois en discussion après trois agressions.
In de “week van het afvalteam” (van 15 t.e.m. 21 november 2021) vroeg de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten (VVSG) en Interafval opnieuw respect voor het werk van iedereen die instaat voor de afvalinzameling. De cijfers rond agressie en/of fysiek geweld (in vergelijking met cijfers uit 2017 en 2019) zijn te lezen in dit bericht van de VVSG: Nog steeds te veel agressie tegen afvalophalers.
Agressie bij andere openbare dienstverlening wordt geïllustreerd in volgend bericht op de website van Alterechos: Agressions : quels dispositifs dans les services publics?.
In eender welke sector kan agressie voorkomen en ook in het dagelijkse leven (bijvoorbeeld in het verkeer) krijgt men met agressie te maken. Dit blijkt ook in het onderzoek van de Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen (SERV) “Voorkomen dat een vonk vuurwerk komt”, waarin 7 andere voorbeelden dan het openbaar vervoer en een algemeen ziekenhuis worden vermeld.
Ook in het onderwijs ondervindt men soms agressie, wat wordt geïllustreerd in volgend bericht op de website van Medi-Sfeer: Agressie in het onderwijs neemt opnieuw licht toe.
Verder bestaat voor de social-profitsector het kennis- en expertisecentrum rond omgaan met agressief gedrag ICOBA (“Iedereen COmpetent in het Beheersen van Agressie”).
Parlementaire vragen
Over agressie zijn in het verleden al parlementaire vragen gesteld. Hieronder enkele voorbeelden van vragen gesteld in het Vlaams Parlement:
- De Lijn – Agressie tegenover chauffeurs en personeel
- De Lijn – Agressie tegen chauffeurs
- Agressie tegen leerkrachten – Stand van zaken
- Agressie ten aanzien van recyclageparkwachters en afvalophalers – Aanpak
- Agressie tegen winkelbedienden – Maatregelen
- VDAB – Agressief gedrag sollicitanten
Evolutie van de cijfers
De werkgroep “psychosociaal welzijn” van Co-prev, de vereniging van alle Belgische Externe Diensten voor Preventie en Bescherming op het Werk, analyseerde de evolutie van de cijfers rond agressie op het werk van de preventieadviseurs psychosociaal welzijn van de 10 Belgische Externe Diensten voor Preventie en Bescherming op het werk tussen 2017 en 2020.
Waar de cijfers tot 2019 in stijgende lijn gingen, is in 2020 een lichte daling merkbaar. Dit is wellicht te wijten aan de Covid-19 crisis. Lees hierover volgend bericht op de website van co-prev: Cijfergegevens psychosociaal welzijn op het werk.
Meer info over psychosociale risico’s
- op deze BeSWIC website, in de rubriek Thema's > Psychosociale risico's (PSR);
- op de website van de Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg (FOD Werkgelegenheid), in de rubriek Thema's > Welzijn op het werk > Psychosociale risico’s op het werk.