Het “Joint Research Centre” (JRC) publiceert jaarlijks ten minste één ‘Chemical Accident Prevention & Preparedness’ bulletin. Het doel van het bulletin is inzicht te verschaffen in de lessen die zijn getrokken uit ongevallen die zijn gemeld in het “European Major Accident Reporting System” (eMARS) ten gevolge van de Sevesorichtlijn.
Recent is er een speciale editie gepubliceerd over zuurstofgerelateerde branden in ziekenhuizen. Lees hierover meer op de website van de Europese Commissie: Chemical Accident Prevention & Preparedness - Risk of oxygen-related fires in hospitals treating Covid-19 patients.
Hieronder wordt uitleg gegeven over:
- de ‘Chemical Accident Prevention & Preparedness’ bulletins;
- risico’s van zuurstof;
- de sectorfederatie EIGA en documenten rond zuurstof door hen ontwikkeld;
- andere documenten in een medische context over zuurstof;
- enkele ongevallen met zuurstof, zowel in een industriële als een ziekenhuiscontext.
Bulletins
In elk nummer van het ‘Chemical Accident Prevention & Preparedness’ bulletin staat er een bepaald thema centraal. Hoewel zuurstof niet als een groot industrieel risico wordt beschouwd, kan het toegenomen gebruik ervan in ziekenhuizen waar Covid-19 patiënten worden behandeld, een verhoogd risico op chemische ongevallen met zich meebrengen en daarom wordt het beschouwd als een actueel en relevant onderwerp voor dit bulletin.
Uit onderzoek van het JRC blijkt dat er in 2020 ten minste 20 branden als gevolg van zuurstofrijke omgevingen in ziekenhuizen in de media zijn gemeld, waarvan de meeste op afdelingen voor intensieve zorgverlening in ziekenhuizen. Hiervan hebben er 8 geleid tot meerdere dodelijke slachtoffers. Tien patiënten stierven op 14 november 2020 in Roemenië en evenveel op 19 december 2020 in Turkije tijdens een brand ten gevolge van zuurstofbehandelingen.
Daarom is er een speciale editie gepubliceerd over zuurstofgerelateerde branden in ziekenhuizen: Chemical Accident Prevention & Preparedness - Risk of oxygen-related fires in hospitals treating Covid-19 patients. In het najaar 2021 is er met een uitgebreide webpagina een update gemaakt over zuurstofgerelateerde branden in ziekenhuizen.
De verschillende bulletins over andere onderwerpen zijn beschikbaar in het Engels op de website van de Europese Commissie: Chemical accident information for preventing accidents.
Risico’s van zuurstof
Zuurstof wordt in vele industrietakken gebruikt. Het heeft een grote 'energie-inhoud' als oxidatiemiddel en is brandbevorderend. Vermijd contact met koolwaterstoffen en iedere vorm van vet. Zuurstof kan zich voordoen onder gasvorm (samengeperst) en als sterk gekoeld vloeibaar gemaakt gas. In de transportregelgeving hebben deze verschijningsvormen respectievelijk de identificatienummers UN 1072 en UN 1073.
Wereldwijd zijn er een handvol zuurstofproducenten. Voor grote industriële gebruikers wordt zuurstof via pijpleidingen getransporteerd. Kleinere gebruikers en ook ziekenhuizen slaan dit op in opslagtanks, tubetrailers of gasflessen.
In de coronaperiode is er in ziekenhuizen veel meer gebruik gemaakt van medische zuurstof, omdat er veel patiënten kunstmatig moesten worden beademd. Dit heeft dan geleid tot bijkomende risico’s, waarbij dit aanleiding gaf tot meer branden met extra slachtoffers als gevolg.
EIGA
Op de website van de “European Industrial Gases Association” (EIGA) staat er veel informatie over zuurstof. Als men in de zoekfunctie “oxygen” invult, dan krijgt men 47 publicaties over zuurstof. Zeven hebben betrekking op medische zuurstof:
- Doc. 89/16: Medical Oxygen Systems for Homecare Supply
- Doc. 104/16: Safety Principles for Pressure Regulators for Medical Oxygen Cylinders
- Doc. 128/12: Design and Operation of Vehicles Used in Medical Oxygen Homecare Deliveries
- Doc. 98/17: Safe Supply of Transportable Medical Liquid Oxygen Systems by Homecare Service Providers
- Focus Area: Good Homecare Practice
- Doc. 219/19: Guideline for Validation of Air Separation Unit and Cargo Transport Unit Filling for Medical Oxygen and Medical Nitrogen
- Doc. 195/15: Safe Design and Operation of On Site Generation of Oxygen 93% for Medical Use
EIGA heeft ook een aantal andere publicaties en veiligheidsberichten over zuurstof gepubliceerd:
- Info 32/19: Restricted Use of Electronic Cigarettes with Oxygen Therapy
- Info 16/12: Fires in Cylinder Regulators in Industrial Oxygen in Service
- NL 87/09/F: Incidents typiques de remplissage d'oxygène - Incidents liés à l'oxygène dans les centres de remplissage de bouteilles
- NL 87/09/E: Typical Oxygen Filling Incidents – Oxygen Incidents in Cylinder Filling Stations
- TB 36/20: Analysis of Fire Incidents in Homecare Oxygen Therapy Based on Data Review and Literature
- SL 02/18: Hazard! Oxygen Enrichment
EIGA heeft ook een e-learning module over zuurstofveiligheid uitgewerkt: Oxygen eLearning.
Op de websites van de gasproducenten en nationale en andere internationale federaties kan men ook informatie verkrijgen. Op de website van de “British Compressed Gasses Association” (BCGA) is er een specifieke rubriek over medische gassen: Medical Gases. Naast publicaties wordt er ook verwezen naar een congres in 2012 dat handelde over zuurstof in een medische context. De 3 presentaties kunnen worden gedownload:
- The Safe Use and Prescription of Medical Oxygen (PDF, 2,10 MB)
- Oxygen Fires in Healthcare Facilities (PDF, 2,88 MB)
- What Oxygen Safety Means to a Healthcare Facility (PDF, 872 KB)
In Nederland is er in de Publicatiereeks Gevaarlijke Stoffen (PSG) het advies PGS 9 gepubliceerd dat gaat over zuurstof: Publicatiereeks Gevaarlijke Stoffen 9 – Vloeibare zuurstof (PDF, 542 KB). In 2014 is die PGS 9 richtlijn uitgebreid naar de cryogene gassen: Cryogene gassen: opslag van 0,125 m3 - 100 m3 (PDF, 1,39 MB).
In het Verenigd Koninkrijk is er onder andere deze publicatie van de “Health and Safety Executive” (HSE): Oxygen use in the workplace - Fire and explosion hazards.
In Duitsland is er de publicatie “Merkblatt M 034” over zuurstof van de “Deutsche Gesetzliche Unfallversicherung” (DGUV): Sauerstoff (Merkblatt M 034 der Reihe "Gefahrstoffe").
Andere documenten in een medische context
Hieronder een kort en niet-limitatief overzicht van diverse documenten, webpagina’s of artikels die impliciet of expliciet wijzen op de risico’s van zuurstof in een ziekenhuiscontext of bij het gebruik van zuurstof bij patiënten thuis:
- Belgische Vereniging voor Pneumologie Verpleegkundigen (BVPV): Zuurstoftherapie (PDF, 688 KB);
- Federaal Kenniscentrum voor de gezondheidszorg (KCE): Zuurstoftherapie thuis;
- Centrum Wetenschappelijke Ontwikkeling voor Apothekers (CWOA): Zuurstofbehandeling thuis – Apotheekrichtlijnen in de praktijk (PDF, 5,64 MB);
- op de website ‘ik maak de zorg brandveilig’: Zuurstof;
- Nederlandse brandweer: Medicinale zuurstof thuis;
- op de website van de Nederlandse Organisatie voor toegepast natuurwetenschappelijk onderzoek (TNO):
- Kwaliteitsinstituut voor de Gezondheidszorg: Richtlijn zuurstofbehandeling thuis (PDF, 314 KB),
- TNO-rapport: Medische Gassen- en Vacuüm Installaties: beheer en onderhoud (PDF, 2,39 MB);
- op de website van de Arbocatalogus Verpleeg-, Verzorgingshuizen en Thuiszorg (VVT), in de rubriek Thema Brandveiligheid en bedrijfshulpverlening > Alleen werken en brandveiligheid > Praktijktips;
- artikel uit de “Journal of Anaesthesiology Clinical Pharmacology” op de website van de “National Center for Biotechnology Information - U.S. National Library of Medicine - National Institutes of Health”: Safety of the medical gas pipeline system;
- rapport van de “Fire Protection Research Foundation” op de website van de “National Fire Protection Association” (NFPA): Safe Quantity of Open Medical Gas Storage in Healthcare Facility Smoke Compartments (PDF, 1,54 MB).
Ongevallen met zuurstof
Hieronder wordt er een kort en niet-limitatief overzicht gegeven over industriële ongevallen, ongevallen met pijpleidingen en ongevallen met medische zuurstof in een ziekenhuis en privécontext.
a) industrieel
- Op 26 december 2020 was er nog een ontploffing van een controlestation van een hogedrukleiding van zuurstof in Temse. Lees o.a. dit bericht van TV Oost: Zware ontploffing in Temse.
- In de Franse database “Analyse, Recherche et Information sur les Accidents” (ARIA) kan men ongevallen met zuurstof opzoeken. Met de woorden “oxygen and pipeline” kunnen volgende gevallen worden gevonden: 82 results for search "oxygen+and+pipeline".
- Artikel op de website van de “American Institute of Chemical Engineers” (AIChE): Process Safety Beacon: High Oxygen Concentrations Can Be Hazardous.
b) ziekenhuis en privé
Hieronder een niet limitatieve lijst van artikels, documenten of berichten over ongevallen met medische zuurstof:
- The Intensive Care Society: Managing the aftermath of a fire on intensive care caused by an oxygen cylinder (PDF, 1013 KB)
- NFPA:
- Préventica: Feu de patients à l’hôpital : un risque souvent méconnu
- Société Française des Infirmier(e)s Anesthésistes (SOFIA): Comment prévenir et traiter un feu au bloc opératoire? (PDF, 75 KB)
- Le Monde.fr: Quand le patient prend feu au bloc opératoire
- Prévention Médicale (ongeval in 2008 in een Frans ziekenhuis wegens het ontploffen van een zuurstoffles, met een dode als gevolg): L'oxygène peut tuer!
In Nederland was er in 2006 een brand wegens zuurstof in een operatiekwartier, waarbij er een dode viel. Meer informatie over dit dodelijk ongeval in:
- dit artikel op de website van het Nederlands tijdschrift voor geneeskunde: Brand en explosiegevaar bij gebruik van zuurstof in operatiekamers;
- dit rapport van de Onderzoeksraad voor Veiligheid: Brand in een operatiekamer Twenteborgziekenhuis (PDF, 2,01 MB).
Op het internet tenslotte staan er diverse berichten over ziekenwagens die vuur vatten, al of niet als gevolg van zuurstofflessen of waarbij zuurstofflessen bedreigd worden bij een uitbreidende brand.