Musculoskeletale aandoeningen (MSA) hebben een impact op alle werknemers. Vrouwen in het bijzonder worden vaak aan werkgerelateerde fysieke, psychologische en organisatorische factoren blootgesteld die geassocieerd worden met het risico op het ontwikkelen van MSA. Toch kan men heel wat doen om de werkomstandigheden van vrouwen te verbeteren door na te denken over gender bij de ontwikkeling van een beleid rond veiligheid en gezondheid op het werk (VGW) en preventiemaatregelen.
In de Europese enquête naar arbeidsomstandigheden van de Europese Stichting tot verbetering van de levens- en arbeidsomstandigheden (Eurofound) uit 2015 meldde 60% van de vrouwelijke werknemers één of meerdere MSA. Een groot deel van deze vrouwen werkt in functies waarin langdurig zitten (62%), het gebruik van computers (62%) en repetitieve hand- en armbewegingen (62%) zich gedurende minstens een vierde van de werkdag voordoen. Dit zijn factoren die kunnen verbonden worden aan een verhoogd risico op MSA.
Daarenboven hebben vrouwen vaak een job waarbij ze meer kans hebben om blootgesteld te worden aan een combinatie van fysieke, psychologische en organisatorische risico’s. Dit kan leiden tot het vaker voorkomen van MSA en andere gezondheidsproblemen. Dit is zeker van toepassing op sectoren waarin vrouwen als deel van hun werk met derden (cliënten, patiënten, leerlingen) omgaan. Het gaat hier dan bijvoorbeeld over de gezondheids- en onderwijssector, het sociaal werk, handel en zaken, de diensten- en voedingssector, de huishoud- en schoonmaaksector, tertiaire sectoren (zoals vastgoed, reisagentschappen, callcenters, haar- en schoonheidssalons) en de publieke sector. In het merendeel van deze sectoren worden vrouwen in het bijzonder blootgesteld aan een reeks organisatorische en psychologische risicofactoren die kunnen leiden tot MSA, zoals:
- discriminatie, pesterijen, intimidatie en verbaal geweld;
- het gebrek aan carrièremogelijkheden, loonverschillen;
- conflicten tussen werk en privé, vooral voor huisvrouwen;
- heersend door mannen gedomineerd perspectief op beroepsziektes en VGW, waaronder ook preventie;
- werkgerelateerde stress en emotionele eisen.
Diverse oplossingen voor een divers personeelsbestand
Vrouwelijke werknemers worden blootgesteld aan meer risicofactoren voor MSA omdat het werkmateriaal, het gereedschap en de persoonlijke beschermingsmiddelen traditioneel ontworpen is voor een mannelijke lichaamsbouw -en vorm. Werkmateriaal dat op een slechte manier ontworpen of ingesteld is, kan leiden tot een slechte werkhouding, wat op zijn beurt leidt tot een verhoogd risico op MSA.
Men kan dit probleem op een effectieve manier aanpakken door risicoanalyses met oog voor diversiteit uit te voeren, waarbij men rekening houdt met gender en de specifieke noden en kenmerken van de werknemer die een bepaalde taak uitvoert. Het werkmateriaal en de werkorganisatie moeten steeds worden aangepast aan de noden van de werknemer, niet andersom.
Daarnaast zijn opleiding en sensibilisering nodig om VGW voor vrouwen te verbeteren. Zo lanceerde de Zweedse werkomgevingsautoriteit (SWEA— ‘Arbetsmiljöverket’) een initiatief om de risico’s op MSA voor vrouwen te verminderen. Als gevolg van dit initiatief kregen arbeidsinspecteurs een opleiding om gender in de dagelijkse uitoefening van hun functie te integreren. Hierbij richtte de inspecties zich op werkplekken en sectoren met een overwicht aan vrouwen onder het personeel. Op plaatsen waar de preventiemaatregelen onvoldoende waren, gingen inspecteurs het gesprek aan met werkgevers.
Dit soort acties mogen dan wel succesvol zijn, toch is er ook verandering op politiek vlak nodig om gender in beleidskeuzes te integreren en vrouwen meer in het besluitvormingsproces te betrekken.
Gezonde werkplekken voor iedereen
Rekening houden met gender is de sleutel om gezonde, productieve werkplekken te creëren en voorkombare blootstelling aan risicofactoren voor MSA voor vrouwen te verminderen. Een gezonde werkplek bieden voor alle werknemers is ook een wettelijke vereiste volgens de kaderrichtlijn veiligheid en gezondheid op het werk van de Europese Unie, die de nadruk legt op de nood om werk aan te passen aan het individu.
Meer info
- op de website van het Europees Agentschap voor veiligheid en gezondheid (EU-OSHA):
- in de rubriek Thema's > Vrouwen en veiligheid en gezondheid op het werk,
- informatieblad (in het Engels): Aandoeningen aan het bewegingsapparaat: vaststellen en voorkomen van risico’s voor vrouwen, migranten en LHBTI-werknemers,
- Factsheet 43 - Genderdimensie in de risicoanalyse,
- De kaderrichtlijn veiligheid en gezondheid op het werk,
- Zweden: De werkomgeving van vrouwen en preventie van spier- en skeletaandoeningen;
- over de Europese enquête naar arbeidsomstandigheden, op de website van Eurofound (in het Engels): European Working Conditions Survey 2015;
- op deze BeSWIC website:
- in de rubriek Welzijnsbeleid > Gender,
- over MSA: bij het thema Muscoloskeletale aandoeningen (MSA).
(Bron: Healthy Workplaces Campaign News - november 2021: Why are women more exposed to MSDs? What can we do to protect them?)