Rapport over risico's
Het Europees agentschap voor veiligheid en gezondheid op het werk (EU-OSHA) bundelde de mogelijke risico’s en stelt een aantal belangrijke aandachtspunten ter discussie in het document “A review on the future of work: Online labour exchanges, or ‘crowdsourcing’: implications for occupational safety and health”.
Definitie
Met crowdsourcing bedoelt het Europees agentschap “betaald werk georganiseerd via een online arbeidsbureau of –platform”. Dit kan binnen een bedrijf zelf zijn, waarbij dan bijvoorbeeld gewerkt wordt met virtuele teams. Maar meestal huurt een klant een freelance werknemer in via een online platform.
Het gaat om heel divers werk, afhankelijk van verschillende factoren:
- Professionele status: werk voor hoogopgeleiden, maar ook routinewerk voor lager opgeleiden;
- Online of offline: werknemers die digitale databanken aanvullen, werken online. Bouwvakkers, taxichauffeurs, consultants of opleiders worden online ingehuurd en gecoördineerd, maar werken niet (enkel) met een computer;
- Locatie: thuiswerk, bij de werkgever of elders;
- Arbeidsstatuut: zelfstandige/freelancer of werknemer;
- Klant: een bedrijf of een privé persoon;
- …
Volgens EU-OSHA is het duidelijk dat het aantal online platforms dat werknemers rekruteert, en het aantal freelancers en werkgevers dat van deze diensten gebruikmaakt, toeneemt. Maar het is moeilijk te bepalen om hoeveel werkkrachten het precies gaat.
Fysieke risico’s
De fysieke risico’s van de werkkrachten die via een online platform worden ingeschakeld om beeldschermwerk uit te voeren, verschillen niet veel van die van werknemers in dienstverband: musculoskeletale aandoeningen (MSA), vermoeide ogen, stress,…
Het grote verschil is echter dat in een werknemer-werkgever context de werkgever verplicht is om een risicoanalyse te maken en gepaste preventiemaatregelen te nemen. Freelancers zijn hier zelf verantwoordelijk voor. Het gevolg is vaak dat ze in niet-ergonomische omstandigheden werken op laptops zonder laptophouder, thuis aan een niet-aangepaste tafel, op een niet-instelbare stoel, in een slecht verlichte ruimte,…
Daarbij komt dat online beeldschermwerk vaak tegen een strakke deadline moet gebeuren, waardoor de werkkrachten geen pauzes nemen, stress ervaren en zo meer risico hebben op MSA. Werknemers die niet in vast dienstverband werken, hebben mogelijk ook geen opleiding of onvoldoende informatie over welzijn op het werk.
Werkkrachten die online worden ingehuurd om ergens ter plaatse fysieke arbeid te verrichten, zoals bouwvakkers, taxichauffeurs,… zijn mogelijk aan nog meer risico’s blootgesteld dan werknemers die dezelfde taken uitvoeren in vast dienstverband. Zo is het niet altijd duidelijk waar ze terecht zullen komen. Ze missen soms essentiële (veiligheids-)trainingen, krijgen onduidelijke werkinstructies en hebben niet de gepaste werkkledij en persoonlijke beschermingsmiddelen.
Psychosociale risico’s
De meeste psychosociale risico’s waarmee crowdsourcing-werkkrachten geconfronteerd worden, hebben te maken met hun precair arbeidsstatuut. Ze zijn nooit echt zeker of ze werk zullen hebben en hoe lang ze dit kunnen blijven doen. Daarnaast worden ze soms niet of te laat betaald.
Andere psychosociale risico’s waarmee freelancers geconfronteerd kunnen worden, zijn:
- just-in-time jobs: moeten snel reageren of ze missen de job;
- grens privé-werk vervaagt: bv. werknemers die thuis werken wanneer de kinderen thuis zijn;
- vaak worden strakke deadlines opgelegd;
- ze hebben vaak geen recht op sociale bescherming (ziekteverzekering, ouderschapsverlof,…);
- er is geen of weinig controle door een werkgever, waardoor sommige problemen, zoals bijvoorbeeld een verslaving, burn-out,... niet of te laat opgemerkt wordt.
Onopgeloste problemen
Werken via crowdsourcing stelt werknemers en werkgevers nog voor andere problemen. Zo kan men zich afvragen wie de werkgever is: de klant of het online arbeidsplatform? Wie is verantwoordelijk in geval de freelance werknemer betrokken is bij een arbeidsongeval? Wie betaalt de verzekering? Welke Europese richtlijnen en nationale wetgeving zijn van toepassing?
Zo lijkt de richtlijn 91/383/EEG (over veiligheid en gezondheid op het werk van werknemers met arbeidsbetrekkingen voor bepaalde tijd of uitzendarbeid-betrekkingen) uiterst relevant. Maar als het statuut van de werknemer niet duidelijk is, is ook niet duidelijk of de richtlijn van toepassing is.
Volgens EU-OSHA staan de Europese Unie en de lidstaten voor enkele belangrijke uitdagingen op dit vlak. De betrokken partijen die het beleid voeren, moeten een goed evenwicht nastreven. Enerzijds moeten er maatregelen genomen worden die deze werknemers beter beschermen. Anderzijds moet men de mogelijkheden die deze manier van werken biedt, aanmoedigen.
Daarvoor moet in eerste instantie meer informatie beschikbaar zijn over het aantal werkkrachten dat via crowdsourcing werkt, welke taken zij uitvoeren, hun statuut,…
Bron: PreventMail nr. 4/2016 – 29 januari 2016
Meer info
Lees het document in het Engels op de website van EU-OSHA: The future of work: crowdsourcing