Rugklachten

De kans op rugpijn verhoogt door een tekort aan beweging en een slechte en langdurige zithouding. De meest belastende houdingen voor de rug zijn een gebogen houding, doorgezakt zitten of met een gedraaide rug. Wanneer de rug te weinig ondersteund wordt door de stoel, moeten de rugspieren extra hard werken en ook dit kan rugpijn veroorzaken. Langs de andere kant moeten beeldschermwerkers erop letten dat ze voldoende ‘actief zitten’ om hun spieren blijvend te versterken.

Veel voorkomende rugklachten bij beeldschermwerkers zijn spierpijn door vermoeidheid, lumbago of pijn in de lage rug. 

Klachten aan schouder en nek

Pijn aan schouders en nek is vooral het gevolg van het werken met opgetrokken schouders (door de ellebogen te steunen op een te hoog tafelblad), werken zonder de armen te ondersteunen omdat het toetsenbord en de muis te veraf liggen, gedraaide en gebogen stand van het hoofd door een minder goede opstelling van het scherm, het toetsenbord en de documenten.

Klachten aan ellebogen, polsen en vingers

Bij het typen worden enkel de vingers gebruikt. De spieren die de vingers doen bewegen lopen over de pols naar de elleboog. Ellebogen en polsen worden bij het bedienen van een toetsenbord dus best in een zo neutraal mogelijke positie gehouden. Het feit dat aan een tafel gewerkt wordt, maakt dat er niet gemakkelijker op. Het toetsenbord en muis staan op de tafel waardoor de pols gedraaid moet worden (met de palm naar beneden) en de elleboog geplooid.

Extreme polsstanden (vb. opgetrokken hand door te hoog toetsenbord, te veel naar links of rechts, duwen op de tafel) en meer geplooide of extreem gestrekte ellebogen leiden tot meer klachten. De spanning ter hoogte van de polsen en ellebogen wordt immers te groot. Dat kan leiden tot spierklachten en peesontstekingen.

Oogklachten

Werken aan een beeldscherm houdt vaak in dat urenlang naar kleine karakters (letters, cijfers) gekeken wordt. Dat op zich kan al een oorzaak van vermoeidheid zijn. Daarbij komt dat een beeldscherm een lichtbron is.

Andere mogelijke oorzaken zijn:

  • reflecties of spiegelingen op het beeldscherm;
  • te grote contrasten in het gezichtsveld;
  • slechte kwaliteit van het beeldscherm;
  • onvoldoende dieptezicht achter het beeldscherm;
  • verkeerd kleurgebruik en slecht leesbare karakters op het beeldscherm;
  • gezichtsscherpte en correctieve lenzen;
  • onaangepaste afstand tussen ogen, scherm en documenten;
  • hoeveelheid licht.

De meest voorkomende klachten zijn vermoeidheid, droge ogen (soms mee veroorzaakt door de luchtstromingen), brandende en tranende ogen.

Comfort- en klimaatklachten

Beeldschermwerkers klagen regelmatig van warmte, koude en tocht, misselijkheid, hoofdpijn en problemen aan de luchtwegen. De voornaamste oorzaak is dat iemand die voortdurend zit, erg gevoelig is voor schommelingen in het binnenklimaat. Bovendien is het tolerantievermogen sterk verschillend van elke persoon tot persoon. Wat de ene persoon als te warm ervaart, is voor de andere net warm genoeg.

Veel voorkomende klachten zijn:

  • te warm: door een slecht regelbare verwarming, ramen die niet open kunnen, allerlei apparaten (beeldscherm, printers, fotokopieermachine),…
  • tocht en koude: door een slecht afgestelde airconditioning of verwarming;
  • ongezonde lucht: door onvoldoende luchtverversing in de lokalen, de aanwezigheid van schadelijke chemische stoffen, schoonmaakproducten, schimmels, stof,…
  • te droge lucht: voornamelijk een probleem in de winter

Vermoeidheidsklachten

Computerwerk vraagt een hoge concentratie en geeft weinig aanleiding tot ontspanning, waardoor op zich reeds een lichamelijk vermoeidheidsgevoel kan ontstaan. Het tekort aan beweging en slechte ventilatie zijn eveneens oorzaken van het vermoeidheidsgevoel.

Stressklachten

Stress is het gevolg van een verstoord evenwicht tussen de draagkracht en de draaglast. Wanneer een werknemer daarbij weinig regelmogelijkheden heeft en/of geen steun krijgt van collega’s en leidinggevende, neemt de stress toe.

Soms ontstaan er spanningen door materiële factoren zoals de opstelling van de werkplek. Onder meer het feit dat een werknemer ogen van collega’s of deuren in de rug heeft, kan leiden tot een bedreigend gevoel. Ook het ontbreken van een eigen territorium door een gebrek aan ruimte kan leiden tot stress.

Andere eigenschappen die eigen zijn aan beeldschermwerk kunnen leiden tot stress:

  • de communicatie per mail en de verwachting dat er snel geantwoord wordt op vragen;
  • het werkinstrument laat het wel eens afweten (internet, server, software,…)
  • onvoldoende kennis van de technologie en softwareprogramma’s;
  • onaangepaste software die niet toelaat het werk te doen dat moet gedaan worden.
  • Ergonomie - Publicaties

    Déparis methode (FOD Werkgelegenheid, arbeid en sociaal overleg)

    De Deparis-gidsen (SOBANE) maken het mogelijk om het geheel van een arbeidssituatie op een participatieve manier te benaderen, op basis van de reële arbeidsactiviteit, teneinde acties te bepalen waardoor de arbeidsomstandigheden kunnen worden verbeterd. Het gaat om instrumenten die het mogelijk maken om een ergonomische aanpak in te voeren.

    Op de site Sobane.be: de Deparis-gidsen

  • Ergonomie - Regelgeving

    Welzijnswet

    In het kader van de Welzijnswet van 4 augustus 1996 moet een werkgever maatregelen nemen voor het bevorderen van het welzijn van de werknemers. Ergonomie heeft hierbij een belangrijke plaats gekregen aangezien het één van de domeinen is in de welzijnswet.

    De andere domeinen zijn: de arbeidsveiligheid, de bescherming van de gezondheid, de psychosociale aspecten veroorzaakt door het werk met aandacht voor geweld, pesten en ongewenst seksueel gedrag, de arbeidshygiëne, de verfraaiing van de arbeidsplaatsen en de maatregelen van de onderneming inzake leefmilieu wat betreft hun invloed op de andere domeinen.

    Ergonomische principes in de wetgeving

    De principes van de ergonomie vormen een rode draad doorheen de wetgeving.

    De werkgever moet het werk aanpassen aan de mens, met het oog op het concept van werkplekken, de keuze van de arbeidsmiddelen en de werkmethode.

    De werkgever is verplicht de risico’s op het werk te analyseren en de preventie te plannen gebaseerd op een systeembenadering waarin volgende elementen worden geïntegreerd: techniek, organisatie van het werk, arbeidsomstandigheden, sociale betrekkingen en omgevingsfactoren op het werk.

    Preventiemaatregelen

    De preventiemaatregelen moeten getroffen worden op verschillende gebieden waarbij er duidelijke raakvlakken zijn met de ergonomie:

    • organisatie van de onderneming;
    • inrichting van de arbeidsplaats;
    • conceptie en aanpassing van de werkpost;
    • keuze en gebruik van arbeidsmiddelen;
    • bescherming tegen fysische agentia;
    • keuze en gebruik van collectieve en persoonlijke beschermingsmiddelen en werkkledij;
    • veiligheids- en gezondheidssignalering;
    • gezondheidstoezicht;
    • psychosociale aspecten.

    Ook in de taakomschrijving van de interne en externe diensten voor preventie en bescherming op het werk wordt verwezen naar aspecten die betrekking hebben op ergonomie (risicoanalyse, omgevingsfactoren, analyse van de arbeidsbelasting, technische en organisatorische maatregelen, fysieke en mentale vermoeidheid, werkgerelateerde oorzaken van ongevallen en beroepsziektes,…)

    Ook de preventieadviseur-arbeidsarts moet de interactie tussen de mens en zijn werk onderzoeken met het oog op het aanpassen van het werk aan de mens (aangepaste werkmethodes, aangepaste werkplekken,…).
    Van het Comité voor Preventie en Bescherming op het Werk wordt verwacht dat het advies geeft over nieuwe arbeidsmiddelen, arbeidsomstandigheden, de impact van omgevingsfactoren, de maatregelen voor aanpassingen van de techniek ter voorkoming van vermoeidheid en specifieke maatregelen voor de aanpassing van werkposten aan mensen met een handicap.

    Meer informatie daarover en de reglementaire teksten vindt u op de website van de Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg, in de rubriek Thema’s > Welzijn op het werk.

    Er bestaat ook specifieke reglementering voor de grootte en de kwaliteit van werkruimtes, voor de verlichting, voor het klimaat (temperatuur, vochtigheid en verluchting).

    Ook zijn er verwijzingen naar ergonomie in de wetgeving met betrekking tot: arbeidsmiddelen, werkkledij en persoonlijke beschermingmiddelen, moederschapsbescherming, tijdelijke of mobiele werkplaatsen, nachtwerk, werkzitplaatsen en rustzitplaatsen, signalisatie op het werk, jongeren op het werk, interims.

    Titel 3 betreffende het manueel hanteren van lasten van boek VIII van de codex over het welzijn op het werk

    Deze regelgeving legt een hele reeks van preventieve maatregelen vast met betrekking tot het manueel hanteren van lasten.

    Dit gebeurt aan de hand van voorbeelden van gevaren gerelateerd aan:

    • de last
    • de lichamelijke inspanning
    • de taak
    • de arbeidsplaats en de arbeidsomstandigheden

    Daarnaast worden de verplichtingen van de werkgever vermeld. De werkgever moet preventieve maatregelen nemen die in de eerste plaats gericht zijn op het vermijden van het risico door technische en organisatorische oplossingen. De risico’s moeten geëvalueerd en verminderd worden. De werknemers moeten geïnformeerd en opgeleid worden met het oog op het verminderen van de risico’s. Ook is er medisch toezicht voor werknemers die blootgesteld zijn aan risico’s.

    Meer informatie daarover en de reglementaire teksten vindt u op de website van de Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg, in de rubriek Thema’s > Welzijn op het werk > Ergonomische belasting > Manueel hanteren van lasten.

    Titel 2 betreffende beeldschermen van boek VIII van de codex

    Deze regelgeving legt een hele reeks preventieve maatregelen of minimumvoorschriften vast.

    De werkgever moet:

    • een analyse van de beeldschermwerkposten verrichten;
    • passende maatregelen nemen voor aanpassingen van de werkplek, de werktafel en stoel, het beeldscherm en toetsenbord, de programmatuur, de werkomgeving in functie van het klimaat, de verlichting en de werkorganisatie;
    • opleiding voorzien voor beeldschermwerkers
    • medisch toezicht voorzien voor onder andere het gezichtsvermogen (nood aan correctiemiddel).

    Meer informatie daarover en de reglementaire teksten vindt u op de website van de Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg, in de rubriek Thema’s > Welzijn op het werk > Ergonomische belasting > Beeldschermen.

    Titel 3 betreffende trillingen van boek V van de codex

    Deze wetgeving is zowel gericht op hand-arm trillingen (bijvoorbeeld door trillend handgereedschap) als op trillingen van het gehele lichaam (bijvoorbeeld in voertuigen). Men moet trillingen vermijden. Indien dat niet mogelijk is, moet men een risico-evaluatie maken waarbij men rekening houdt met de grenswaarden. Bij risico’s moet men technische en organisatorische maatregelen nemen. Blootgestelde medewerkers staan onder medisch toezicht.

    Meer informatie daarover en de reglementaire teksten vindt u op de website van de Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg, in de rubriek Thema’s > Welzijn op het werk > Omgevingsfactoren en fysische agentia > Trillingen.

    Europese normen

    In verschillende Europese normen komen aspecten m.b.t. fysieke belasting aan bod. Enkele voorbeelden van dergelijke normen zijn: 
    De norm ISO 11228 ‘Ergonomics - Manual Handling’ geeft richtlijnen voor het manueel hanteren van lasten. Elk van de drie delen van de norm behandelt een specifiek aspect: 'tillen en dragen' (deel 1 - 2003), ‘duwen en trekken’ (deel 2 - 2007) en ‘hanteren van lichte lasten aan een hoge frequentie’ (deel 3 - 2007).
    Andere interessante normen zijn:

    • EN 547  Veiligheid van machines - menselijke lichaamsafmetingen
    • EN 614  Veiligheid van machines - ergonomische ontwerpprincipes
    • EN 894  Veiligheid van machines - ergonomische eisen voor het ontwerpen van informatie- en bedieningsmiddelen
    • EN 29241  Ergonomische eisen voor kantoorwerk met terminals met beeldschermen (Video Display Terminals)

    In de praktijk toetsen experten in de ergonomie de werksituaties aan deze normen. Toch vormen ze ook voor niet specialisten vaak een interessante bron van informatie met eenvoudige checklists. 

  • Parlementaire vragen

  • 21608 Kamer - Het maximum toegelaten gewicht dat door arbeiders mag worden getild