Verschillende methodes, met toenemende nauwkeurigheid, kunnen worden gebruikt ter evaluatie van de fysieke arbeidsbelasting, dit wil zeggen de door het lichaam ontwikkelde energie per seconde (de kracht) om het werk te volbrengen.
Fysieke arbeid kan ingedeeld worden in licht, middelmatig, zwaar, zeer zwaar werk. De kwalificaties licht, middelmatig, zwaar en zeer zwaar worden gebruikt voor een onafgebroken arbeid van 8 u. Zij hebben geen toegevoegde waarde voor een occasionele arbeid van enkele ogenblikken.
De kwalificaties lichte, middelmatige, zware en zeer zware arbeid worden in de wetgeving gebruikt om de fysieke arbeidsbelasting en de impact ervan op de thermische belasting van het lichaam weer te geven. Zij hebben dus wel betrekking op een fysieke arbeidsbelasting, en geen mentale, cognitieve of andere, en zijn dus uitsluitend verbonden met de uit te voeren fysieke arbeidsactiviteit en niet met het fysieke capaciteiten van de werknemer. Om de aanpassing van de fysieke arbeidsbelasting aan de werknemer te beoordelen en te weten of deze fysiek in staat zal zijn om het werk gedurende 8 u uit te voeren, moet niet met absolute waarden in watt worden gewerkt zoals in de warmteleer, maar op een relatieve manier. Men zal de verhouding berekenen tussen de kracht die wordt gevraagd om het werk uit te voeren en het verschil tussen het maximaal arbeidsvermogen van de werknemer en het rustmetabolisme. Men spreekt hier over licht werk voor de werknemer als deze verhouding 10% bedraagt, middelmatig werk voor 20% en zwaar werk voor 30%.
|
Klasse |
Metabolisme (watts) |
Voorbeelden |
|---|---|---|
|
Rust zittend |
100 |
|
|
Rust staand |
120 |
|
|
Licht |
180 |
|
|
Middelmatig |
300 |
|
|
Zwaar |
410 |
|
|
Zeer zwaar |
520 |
|
Streven naar dynamische spierbelasting, vermijden van statische belasting
Bij dynamische spierbelasting kan bij de betrokken spiergroepen een regelmatig patroon of afwisseling van samentrekken en ontspannen vastgesteld worden. Hierdoor ontstaat een pompwerking in de spier die helpt bij het circuleren van het bloed. Zuurstofrijk bloed wordt aangevoerd naar de werkende spieren en afvalstoffen worden afgevoerd. De pompende werking van de spieren ondersteunt de hartpomp. Het gebruikte bloed moet immers bij een rechtopstaande houding tegen de zwaartekracht in naar het hart gepompt worden.
Bij een statische spierbelasting zijn de spieren in contractie maar veranderen niet van lengte. Zij zullen samentrekken en gedurende een bepaalde tijd in die toestand blijven. Hierdoor ontstaat er een gebrek aan circulatie en een opeenstapeling van afvalstoffen. Dit kan ook leiden tot een ongezonde stijging van de bloeddruk.
Het bloed moet immers circuleren terwijl de samengetrokken spieren een grotere weerstand bieden. De hogere concentratie van afvalstoffen kan zorgen voor een ongunstig milieu ter hoogte van de actieve spieren en pezen, wat kan aanleiding geven tot letsels.
De kans op fysieke overbelasting is dus groter bij statische spierbelasting en moet bijgevolg zoveel mogelijk vermeden worden. Dit kan door ondersteuning te bieden bij het hanteren van bepaalde gewichten (bijvoorbeeld een ophangsysteem voor gereedschap, voldoende grote tafels zodat de armen kunnen steunen, voldoende afwisseling in het werk).
Als regel wordt soms vooropgesteld dat bij dynamische spierbelasting de grens van 20% van de maximale kracht van de betrokken spiergroep niet mag overschreden worden bij repetitief werk. Voor statische spierbelasting ligt die grens voor sommige onderzoekers op 5% van de maximale spierkracht.
Beweging is noodzakelijk om gezond te blijven. Een belangrijk risico voor heel wat mensen is een gebrek aan beweging. Hierdoor verzwakken spieren, pezen en gewrichten en verhoogt de kans op aandoeningen van het bewegingsapparaat. Het hart- en bloedvatensysteem wordt minder gestimuleerd, met een minder goede fysieke conditie tot gevolg. Dit kan op termijn aanleiding geven tot specifieke problemen (te hoge bloeddruk, zwaarlijvigheid,…). Beweging is ook belangrijk voor de psychische gezondheid. Er blijkt bovendien een positieve invloed te zijn op de hersenwerking. Er moet dus gestreefd worden naar voldoende beweging tijdens en naast het werk.
Bewegen kan leiden tot vermoeidheid. Het kan als ontspannend ervaren worden maar toch zijn er ook risico’s aan verbonden. De gevolgen van fysieke belasting worden echter bepaald door een combinatie van factoren, zoals de spierbelasting en het energieverbruik, de wijze van spierbelasting (statisch of dynamisch), het aantal uren slaap en de mogelijkheden tot recuperatie, dag en nachtwerk, mentale belasting, omgevingsparameters zoals warmte, koude en lawaai.
Indien de fysieke belasting (op het werk) de belastbaarheid overstijgt, ontstaat mogelijk een gevoel van uitputting. Dit kan de levenskwaliteit verlagen en kan bovendien ernstige risico’s inhouden bij bepaalde werkzaamheden. Er is namelijk een duidelijke link tussen vermoeidheid en het hebben van ongevallen. Personen die fysiek overbelast zijn, zullen vlugger fouten maken bij het verwerken van informatie en het bedienen van machines of voertuigen.