Akoestisch materiaal

Er zijn 3 soorten materialen die lawaai en trillingen kunnen inperken: absorberende, isolerende en verende materialen. Het is belangrijk om die 3 soorten materialen niet met elkaar te verwarren.

Het lawaai bereikt de werknemers onmiddellijk (rechtstreeks veld) en via weerkaatsing op de wanden, plafond, vloer, … van het lokaal (nagalmveld). Het geluid verspreidt zich in een diffuus veld (rechtstreeks veld + nagalmveld) en het geluidsniveau bij de werknemer wordt bepaald door:

  • het geluidsniveau bij de bron;
  • de afstand tussen de geluidsbron en de werknemer (rechtstreeks veld);
  • de oppervlakte van de wanden en van het volume van het lokaal;
  • de absorptie van het geluid door de materialen waarmee de wanden zijn bekleed.

Absorberende materialen

Absorberende materialen verminderen de nagalm binnen in een lokaal. Ze kenmerken zich door hun absorptiecoëfficiënt a (%):

  • a = 0%: er is geen absorptie en al het geluid wordt weerkaatst (voorbeeld: gladde betonnen plaat);
  • a = 100%: alle geluid wordt geabsorbeerd (voorbeeld: een open deur).

De absorptie is doorgaans beter op hoge frequenties. Hoge tonen worden dus gemakkelijker afgezwakt dan lage tonen.

De materialen zijn poreus en dus licht (glaswol, rotswol, plastiekschuim, geëxpandeerde houten platen, …) en worden gekenmerkt door een zeer hoge absorptie bij hoge frequenties. De absorptie bij lage frequenties kan worden versterkt door het plaatsen van halfharde poreuze panelen op 20 à 40 cm van de achterste wand (bijvoorbeeld een vals plafond).

Men plaatst deze materialen dus in een lokaal, meestal op het plafond, om de nagalm ervan te verminderen. Als de activiteit van de werknemer bestaat in een rechtstreekse blootstelling aan het lawaai (bijvoorbeeld slijpen) zullen deze materialen weinig doeltreffend zijn om de blootstelling van de werknemer te verminderen. Zij zullen vooral nuttig zijn om te verhinderen dat het lawaai zich in de rest van de werkplaats verspreidt en zijn collega’s er onnodig aan blootstelt.

Isolerende materialen

Een isolerend materiaal verhindert dat het geluid doordringt tot in de aangrenzende lokalen, van buiten naar binnen of van binnen naar buiten. De isolatie tussen twee lokalen dempt het geluid tussen het lokaal en de aangrenzende ruimte. De isolatie wordt bepaald door de structuur en alle materialen die de twee lokalen van elkaar scheiden.

Hoe zwaarder het materiaal (beton, bakstenen, …), hoe beter de isolatie zal zijn. Het is dus vaak moeilijk om de akoestische isolatie na de bouw van het lokaal te verbeteren, want men moet dan de wanden verzwaren of het oorspronkelijke materiaal vervangen door zwaarder of dikker materiaal.

Het geluid op hoge frequenties wordt meer afgezwakt dan het geluid op lage frequenties.

Een gat of een spleet doet de akoestische isolatie van de wand teniet en hoe groter die opening, hoe minder het geluid wordt gedempt.

In geval van onvoldoende akoestische isolatie tussen twee lokalen, kan u eerst zoeken naar spleten, gaten en zwakke elementen, die dan afdichten en de gemeenschappelijke wand zwaarder maken. Bijvoorbeeld de vervanging van enkel door het zwaardere dubbel glas verbetert de isolatie tegen geluiden van buiten. De nieuwe ramen zijn eveneens beter geïsoleerd dan de oude.

Verende materialen

De trillingen van een machine worden overgebracht op een staalplaat of op een wand (vloer, muur, ...) die mee gaat trillen en zo het geluid verspreidt. Verende materialen (vilt, kurk, rubber, springveren, luchtkussens, …) blokkeren de overdracht van trillingen. Zij hebben de vorm van blokken ('silent blocs'), matten of matten onder een betonblok (vlottende vloersteen).

Die materialen werken dus rechtstreeks op de trillingen en onrechtstreeks op het geluid. Het is verkeerd om ze te gebruiken als absorberende of isolerende materialen, want ze zijn niet poreus en niet zwaar.

De fiches 10 tot 13 van de SOBANE-brochure Lawaai bevatten aanvullende informatie over akoestische materialen.

Lawaai - Externe documentatie

Centre d'information et de documentation sur le bruit (CIDB - Frankrijk)

Verschillende tools, publicaties en documentatie over lawaai zijn beschikbaar op de website van het Centre d’information et de documentation sur le bruit, in het Frans.

Rubriek Noise at work (HSE - Verenigd Koninkrijk)

In de rubriek over lawaai op het werk op de website van de ‘Health & Safety Executive’ (HSE) staan er o.a. eenvoudige controles om na te gaan of men een risico loopt, instrumenten om de blootstelling in te schatten, goede praktijken, …

Op de website van het HSE, in het Engels: de rubriek Noise at work 

Dossier Bruit (INRS – Frankrijk)

Dit dossier bevat definities, uitleg over de risico’s, de blootstelling van werknemers, de regelgeving, preventie, realisaties van het INRS over lawaai en een reeks bibliografische referenties.

Het ‘Dossier Bruit’ is beschikbaar op de website van het INRS, in het Frans.

Lawaai - Sensibiliseringsmateriaal

Napo in "Weg met de herrie!"

In de reeks "Weg met de herrie!" tonen de Napo animatiefilms de belangrijkste oorzaken van gehoorschade en leggen ze de nadruk op geluidsbeperking aan de bron, preventieve maatregelen en het dragen van passende gehoorbescherming. De films zijn geschikt voor alle sectoren en werknemerniveaus, maar vooral voor jonge mensen in opleiding of met weinig werkervaring.

Op de Napo-website: de films Napo in "Weg met de herrie!"

 

 

Lawaai - Tools

SOBANE-strategie toegepast op lawaai (FOD Werkgelegenheid - België)

De SOBANE-strategie voor het beheer van beroepsgebonden risico’s werd ontwikkeld voor een dynamisch en doeltreffend risicobeheer. Zij omvat vier tussenniveaus: Opsporing (Screening), OBservatie, ANalyse, Expertise.

De Sobane-strategie toegepast op lawaai is beschikbaar op de website van de Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg, in de module Publicaties > Lawaai - Reeks SOBANE-strategie.

Noise calculator (HSE - Verenigd Koninkrijk)

Het 'Health and Safety Executive' (HSE) geeft verschillende tools voor de meting van de blootstelling aan lawaai, van de doeltreffendheid van de gehoorbescherming, …

Die tools zijn beschikbaar op de Engelstalige site van het HSE die gewijd is aan lawaai op het werk: Exposure calculators and ready-reckoners.

Rekeninstrumenten (INRS - Frankrijk)

Het INRS heeft op zijn franstalige site twee rekeninstrumenten in Excelformaat:

  • Rekeninstrument voor de raming van de dagelijkse blootstelling (Bruit: estimation de l'exposition quotidienne): hiermee kan het globaal blootstellingsniveau op een werkdag worden geschat vanaf elke blootstellingsfase.
  • Rekeninstrument ISO 9612 (Bruit: calculette ISO 9612): hiermee kunnen de berekeningen worden uitgevoerd die vereist zijn door de norm NF EN ISO 9612:2009 "Bepaling van de blootstelling aan lawaai op de werkplek - Praktijkmethode" voor drie meetstrategieën.

Noise meter (NIOSH - USA)

Op de site van het 'National Institute for Occupational Safety and Health' (NIOSH) vindt u een sonometer waarmee u kan experimenteren met verschillende geluiden en intensiteiten van voorwerpen uit het dagelijks leven.

De tool is beschikbaar in het Engels op de site van het NIOSH: Noise meter.

Lawaai - Publicaties

Lawaai - Reeks SOBANE-strategie (FOD Werkgelegenheid - België - 2005)

De SOBANE-strategie stelt participatieve methodes ter beschikking van de ondernemingen om hen te helpen om de risico’s te analyseren en preventiemaatregelen te bepalen. De specifieke SOBANE-brochure over lawaai bevat Observatie- en Analysemethodes en informatiefiches voor de ondernemingen.

Deze publicatie kunt u gratis downloaden op de site van de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg, in de module Publicaties > Lawaai - Reeks SOBANE-strategie.

Weg met de herrie! (EU-OSHA - 2005)

In het kader van de Europese week voor veiligheid en gezondheid op het werk in 2005 met als thema “Weg met de herrie!” heeft het Europees agentschap voor veiligheid en gezondheid op het werk (EU-OSHA) verscheidene documenten gepubliceerd:

Factsheets:

Publicaties in het Frans:

Publicaties in het Engels:

Niet-bindende praktijkgids voor de uitvoering van Richtlijn 2003/10/EG (Europese Commissie - 2009)

De gids geeft eerst uitleg over de geluidsleer en de risicobeoordeling (met o.a. een luik over metingen). Nadien worden voorbeelden gegeven hoe de blootstelling aan lawaai verminderd kan worden (o.a. werkplekinrichting, geluidsarme arbeidsmiddelen). Er is tevens een hoofdstuk over de muziek- en entertainmentsector.

De gids is beschikbaar op de website van de Europese Commissie: Niet-bindende praktijkgids voor de toepassing van Richtlijn 2003/10/EG van het Europees Parlement en de Raad betreffende de minimumvoorschriften inzake gezondheid en veiligheid met betrekking tot de blootstelling van werknemers aan de risico's van fysische agentia (lawaai)

Onderzoeken

  • Draagbare spijkermachines – vereenvoudigen van evaluatiemethodes van de blootstelling aan lawaai en trillingen (IRSST – Canada – 2018)

    Het Canadeze onderzoeksinstituut "Institut de recherche Robert-Sauvé en santé et en sécurité de travail" (IRSST) heeft de resultaten gepubliceerd van een onderzoek dat pistes voorstelt om de evaluatiemethodes te vereenvoudigen van lawaai en trillingen die worden veroorzaakt door spijkermachines die frekwent worden gebruikt door timmerlui en dakwerkers, teneinde hun blootstelling hieraan te verminderen in het kader van hun werk. Dit gereedschap veroorzaakt lawaai en trillingen op niveaus waardoor de gebruikers ervan risico lopen op beroepsdoofheid of het hand-armvibratiesyndroom.

Lawaai - Regelgeving

De basis van de Belgische reglementering inzake lawaai is titel 2 van boek V van de codex over het welzijn op het werk.

Die reglementering zet in eerste plaats de werkgever aan om alle maatregelen te nemen voor de bescherming van de werknemers tegen schade door lawaai (gezondheid, gehoor, veiligheid).

Om die doelstelling te bereiken moet de werkgever de risico’s evalueren om preventiemaatregelen te nemen.

Drie grenswaarden van blootstelling laten toe om de omvang van het risico te bepalen en welke acties men dan zou moeten nemen. Telkens heeft men daarbij de grenswaarde van het dagelijkse blootstellingsniveau aan lawaai (dB(A)) en de grenswaarde voor een impactgeluid bij het piekniveau (dB(C)).

  • Onderste actiewaarden voor blootstelling: 80 dB(A) en 135 dB(C): onder die waarden veroorzaakt lawaai ongemak, boven die waarden kan er een risico voor de gezondheid opduiken.
  • Bovenste actiewaarden voor blootstelling: 85 dB(A) en 137 dB(C): een risico voor de gezondheid (doofheid) is mogelijk en een actieplan is verplicht.
  • Grenswaarden voor blootstelling: 87 dB(A) en 140 dB(C): deze waarden mogen nooit worden overschreden.

De actiewaarden houden geen rekening met het eventueel dragen van gehoorbescherming (PBM).

Meer informatie daarover en de reglementaire teksten vindt u op de website van de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg, in de rubriek Thema's > Welzijn op het werk > Omgevingsfactoren en fysische agentia > Lawaai.

In de praktijk

  • Lawaai / Persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM) / KMO
    Landbouw, bosbouw en visserij / Industrie / Bouw

    “EarCovered at Work”: inspiratiegids rond gehoorbescherming

    In juni 2023 stelde de Arteveldehogeschool in Gent tijdens een inspiratiedag de onderzoeksresultaten van “EarCovered at work”, het onderzoeksproject rond het gebruik van gehoorbescherming op het werk, voor.

Nieuws en evenementen

Inspiratiedag veilig gedrag op het werk: gehoorbescherming

17.05.2023 11:05
Op 27 juni 2023 organiseert de Arteveldehogeschool in Gent een inspiratiedag rond het gebruik van gehoorbescherming op het werk. Tijdens de dag...
26.01.2022

Op de blog: nieuwe Max-affiche rond de gevaren van kwartsstof en geluidsoverlast bij spooractiviteiten

In 2017 lanceerde de Unie van Aannemers van Spoorwegwerken (UASW) samen met de Federatie van Algemene Bouwaannemers (FABA) en Constructiv de...
nagelen
nagelen
04.01.2019

Nauwkeuriger meten van de blootstelling aan lawaai en trillingen van spijkermachines

Het Canadeze onderzoeksinstituut "Institut de recherche Robert-Sauvé en santé et en sécurité de travail" (IRSST) heeft de resultaten...

Studiedag over lawaai op de werkvloer

17.01.2019 07:01 to 01.02.2019 00:02
Zowel voor het industrieel lawaai als voor de geluidsoverlast in landschapskantoren zijn er nieuwe inzichten die tot betere risicoanalyses en...
campagne
campagne
09.11.2018

Inspectiecampagne bij ondernemingen en openbare besturen die wegmarkeringen aanbrengen

In 2017 heeft de arbeidsinspectie (Toezicht op het Welzijn op het Werk) een inspectiecampagne gehouden bij 39 ondernemingen en openbare besturen die...