Kenmerken van lawaai

Geluid is een trilling van de lucht die het trommelvlies raakt en geïnterpreteerd wordt door het oor en de hersenen. Men spreekt in het algemeen van lawaai als men het geluid als onnodig en hinderlijk ervaart.

Het geluid of lawaai wordt gekenmerkt door zijn frequentie, voortplantingssnelheid en amplitude.

Frequentie

Men spreekt van lage tonen bij lage frequenties of scherpe tonen bij hoge frequenties. Het hoorbaar gamma schommelt tussen 20 Hz en 20.000 Hz, anders gezegd tussen 20 en 20.000 trillingen per seconde. Onder 20 Hz spreken we van infrasonen (bijvoorbeeld een windmolen) en boven 20 HZ van ultrasonen.

Voortplantingssnelheid

Zij bedraagt 340 m/s.

Wanneer het geluid op een obstakel (een muur, een bomenrij, …) wordt weerkaatst, spreekt men van een “echo”: men hoort het afgezwakte geluid zoals het was.
Wanneer het op de muren, de grond of het plafond van een lokaal wordt weerkaatst, spreekt men van “nagalm”: men herkent het oorspronkelijke geluid niet meer; men hoort een diffuus lawaai dat stilaan verdwijnt.

Amplitude

Het geluid wordt gemeten in decibels (dB).

Het oor hoort niet alle geluidsfrequenties op dezelfde manier. Het heeft de neiging om lage tonen te verzachten. Om hiermee rekening te houden beschikken de meetapparaten (sonometers) over een elektronische filter die toelaat om lage frequentiegeluiden te verzachten. Als men het geluid niet meer meet zoals het bestaat, maar zoals men het hoort, dan spreken we van dB(A).

De decibelschaal is logaritmisch en derhalve moeilijk te gebruiken: als twee identieke geluiden van bijvoorbeeld 60 dB(A) tegelijkertijd voorkomen, dan is het totaal geen 120 dB(A), maar slechts 63 dB(A). De geluidsintensiteit verdubbelen stemt dus overeen met een niveau dat met 3 dB(A) is verhoogd. Een geluidsniveau verminderen met 3 dB(A) komt neer op een halvering ervan.

Een niveau van 0 dB(A) wil niet zeggen dat het geluid niet bestaat, maar dat het niveau overeenstemt met de gehoordrempel van het gemiddelde van de bevolking.

Men is doorgaans weinig vertrouwd met dB(A). De volgende tabel geeft grootteorden voor vertrouwde geluiden weer.

 

Gesprek Gehoors-indruk

Geluids-niveau

dB(A)

Voorbeelden

Fluiterstoon

Heel rustig <30 Flat in een rustige buurt

Normale stem

Vrij rustig 50

Rustig restaurant

Zeer kalme straat

Verheven stem

Rumoerig, maar draaglijk 70

Lawaaierig restaurant

Aanzienlijk vereek

Zeer luide stem

Onaangenaam 85

Zeer luide radio

Druk verkeer

Schreeuwende stem

Weinig verdraagbaar 90

Smidse

Zeer druk verkeer

Extreme stem

Onuitsaanbaar 100

Cirkelzaag

Pneumatische hammer

Onmogelijk

Pijngrens 120

Proefbank van motoren

Vliegtuiglawaai bij opstijgen

 

Een zeer snelle manier om het geluidsniveau te evalueren is een gesprek te voeren met de werknemer op 1 m afstand. Als de conversatie mogelijk is zonder de stem te verheffen, gaat het lawaai waarschijnlijk enkel ongemak teweegbrengen. Als het daarentegen noodzakelijk is om de stem te verheffen, is er zeker een risico voor de gezondheid van de werknemer (doofheid, veiligheid). Men kan het probleem dus gemakkelijk vaststellen zonder enige voorafgaande meting.

Opgelet: ongeacht of de omgeving al dan niet lawaaierig is, kunnen zeer intense geluiden ook een groot risico voor de gezondheid teweegbrengen, zelfs als die niet veel voorkomen.

Lawaai - Externe documentatie

Centre d'information et de documentation sur le bruit (CIDB - Frankrijk)

Verschillende tools, publicaties en documentatie over lawaai zijn beschikbaar op de website van het Centre d’information et de documentation sur le bruit, in het Frans.

Rubriek Noise at work (HSE - Verenigd Koninkrijk)

In de rubriek over lawaai op het werk op de website van de ‘Health & Safety Executive’ (HSE) staan er o.a. eenvoudige controles om na te gaan of men een risico loopt, instrumenten om de blootstelling in te schatten, goede praktijken, …

Op de website van het HSE, in het Engels: de rubriek Noise at work 

Dossier Bruit (INRS – Frankrijk)

Dit dossier bevat definities, uitleg over de risico’s, de blootstelling van werknemers, de regelgeving, preventie, realisaties van het INRS over lawaai en een reeks bibliografische referenties.

Het ‘Dossier Bruit’ is beschikbaar op de website van het INRS, in het Frans.

Lawaai - Sensibiliseringsmateriaal

Napo in "Weg met de herrie!"

In de reeks "Weg met de herrie!" tonen de Napo animatiefilms de belangrijkste oorzaken van gehoorschade en leggen ze de nadruk op geluidsbeperking aan de bron, preventieve maatregelen en het dragen van passende gehoorbescherming. De films zijn geschikt voor alle sectoren en werknemerniveaus, maar vooral voor jonge mensen in opleiding of met weinig werkervaring.

Op de Napo-website: de films Napo in "Weg met de herrie!"

 

 

Lawaai - Tools

SOBANE-strategie toegepast op lawaai (FOD Werkgelegenheid - België)

De SOBANE-strategie voor het beheer van beroepsgebonden risico’s werd ontwikkeld voor een dynamisch en doeltreffend risicobeheer. Zij omvat vier tussenniveaus: Opsporing (Screening), OBservatie, ANalyse, Expertise.

De Sobane-strategie toegepast op lawaai is beschikbaar op de website van de Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg, in de module Publicaties > Lawaai - Reeks SOBANE-strategie.

Noise calculator (HSE - Verenigd Koninkrijk)

Het 'Health and Safety Executive' (HSE) geeft verschillende tools voor de meting van de blootstelling aan lawaai, van de doeltreffendheid van de gehoorbescherming, …

Die tools zijn beschikbaar op de Engelstalige site van het HSE die gewijd is aan lawaai op het werk: Exposure calculators and ready-reckoners.

Rekeninstrumenten (INRS - Frankrijk)

Het INRS heeft op zijn franstalige site twee rekeninstrumenten in Excelformaat:

  • Rekeninstrument voor de raming van de dagelijkse blootstelling (Bruit: estimation de l'exposition quotidienne): hiermee kan het globaal blootstellingsniveau op een werkdag worden geschat vanaf elke blootstellingsfase.
  • Rekeninstrument ISO 9612 (Bruit: calculette ISO 9612): hiermee kunnen de berekeningen worden uitgevoerd die vereist zijn door de norm NF EN ISO 9612:2009 "Bepaling van de blootstelling aan lawaai op de werkplek - Praktijkmethode" voor drie meetstrategieën.

Noise meter (NIOSH - USA)

Op de site van het 'National Institute for Occupational Safety and Health' (NIOSH) vindt u een sonometer waarmee u kan experimenteren met verschillende geluiden en intensiteiten van voorwerpen uit het dagelijks leven.

De tool is beschikbaar in het Engels op de site van het NIOSH: Noise meter.

Lawaai - Publicaties

Lawaai - Reeks SOBANE-strategie (FOD Werkgelegenheid - België - 2005)

De SOBANE-strategie stelt participatieve methodes ter beschikking van de ondernemingen om hen te helpen om de risico’s te analyseren en preventiemaatregelen te bepalen. De specifieke SOBANE-brochure over lawaai bevat Observatie- en Analysemethodes en informatiefiches voor de ondernemingen.

Deze publicatie kunt u gratis downloaden op de site van de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg, in de module Publicaties > Lawaai - Reeks SOBANE-strategie.

Weg met de herrie! (EU-OSHA - 2005)

In het kader van de Europese week voor veiligheid en gezondheid op het werk in 2005 met als thema “Weg met de herrie!” heeft het Europees agentschap voor veiligheid en gezondheid op het werk (EU-OSHA) verscheidene documenten gepubliceerd:

Factsheets:

Publicaties in het Frans:

Publicaties in het Engels:

Niet-bindende praktijkgids voor de uitvoering van Richtlijn 2003/10/EG (Europese Commissie - 2009)

De gids geeft eerst uitleg over de geluidsleer en de risicobeoordeling (met o.a. een luik over metingen). Nadien worden voorbeelden gegeven hoe de blootstelling aan lawaai verminderd kan worden (o.a. werkplekinrichting, geluidsarme arbeidsmiddelen). Er is tevens een hoofdstuk over de muziek- en entertainmentsector.

De gids is beschikbaar op de website van de Europese Commissie: Niet-bindende praktijkgids voor de toepassing van Richtlijn 2003/10/EG van het Europees Parlement en de Raad betreffende de minimumvoorschriften inzake gezondheid en veiligheid met betrekking tot de blootstelling van werknemers aan de risico's van fysische agentia (lawaai)

Onderzoeken

  • Draagbare spijkermachines – vereenvoudigen van evaluatiemethodes van de blootstelling aan lawaai en trillingen (IRSST – Canada – 2018)

    Het Canadeze onderzoeksinstituut "Institut de recherche Robert-Sauvé en santé et en sécurité de travail" (IRSST) heeft de resultaten gepubliceerd van een onderzoek dat pistes voorstelt om de evaluatiemethodes te vereenvoudigen van lawaai en trillingen die worden veroorzaakt door spijkermachines die frekwent worden gebruikt door timmerlui en dakwerkers, teneinde hun blootstelling hieraan te verminderen in het kader van hun werk. Dit gereedschap veroorzaakt lawaai en trillingen op niveaus waardoor de gebruikers ervan risico lopen op beroepsdoofheid of het hand-armvibratiesyndroom.

Lawaai - Regelgeving

De basis van de Belgische reglementering inzake lawaai is titel 2 van boek V van de codex over het welzijn op het werk.

Die reglementering zet in eerste plaats de werkgever aan om alle maatregelen te nemen voor de bescherming van de werknemers tegen schade door lawaai (gezondheid, gehoor, veiligheid).

Om die doelstelling te bereiken moet de werkgever de risico’s evalueren om preventiemaatregelen te nemen.

Drie grenswaarden van blootstelling laten toe om de omvang van het risico te bepalen en welke acties men dan zou moeten nemen. Telkens heeft men daarbij de grenswaarde van het dagelijkse blootstellingsniveau aan lawaai (dB(A)) en de grenswaarde voor een impactgeluid bij het piekniveau (dB(C)).

  • Onderste actiewaarden voor blootstelling: 80 dB(A) en 135 dB(C): onder die waarden veroorzaakt lawaai ongemak, boven die waarden kan er een risico voor de gezondheid opduiken.
  • Bovenste actiewaarden voor blootstelling: 85 dB(A) en 137 dB(C): een risico voor de gezondheid (doofheid) is mogelijk en een actieplan is verplicht.
  • Grenswaarden voor blootstelling: 87 dB(A) en 140 dB(C): deze waarden mogen nooit worden overschreden.

De actiewaarden houden geen rekening met het eventueel dragen van gehoorbescherming (PBM).

Meer informatie daarover en de reglementaire teksten vindt u op de website van de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg, in de rubriek Thema's > Welzijn op het werk > Omgevingsfactoren en fysische agentia > Lawaai.

In de praktijk

  • Lawaai / Persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM) / KMO
    Landbouw, bosbouw en visserij / Industrie / Bouw

    “EarCovered at Work”: inspiratiegids rond gehoorbescherming

    In juni 2023 stelde de Arteveldehogeschool in Gent tijdens een inspiratiedag de onderzoeksresultaten van “EarCovered at work”, het onderzoeksproject rond het gebruik van gehoorbescherming op het werk, voor.

Nieuws en evenementen

Inspiratiedag veilig gedrag op het werk: gehoorbescherming

17.05.2023 11:05
Op 27 juni 2023 organiseert de Arteveldehogeschool in Gent een inspiratiedag rond het gebruik van gehoorbescherming op het werk. Tijdens de dag...
26.01.2022

Op de blog: nieuwe Max-affiche rond de gevaren van kwartsstof en geluidsoverlast bij spooractiviteiten

In 2017 lanceerde de Unie van Aannemers van Spoorwegwerken (UASW) samen met de Federatie van Algemene Bouwaannemers (FABA) en Constructiv de...
nagelen
nagelen
04.01.2019

Nauwkeuriger meten van de blootstelling aan lawaai en trillingen van spijkermachines

Het Canadeze onderzoeksinstituut "Institut de recherche Robert-Sauvé en santé et en sécurité de travail" (IRSST) heeft de resultaten...

Studiedag over lawaai op de werkvloer

17.01.2019 07:01 to 01.02.2019 00:02
Zowel voor het industrieel lawaai als voor de geluidsoverlast in landschapskantoren zijn er nieuwe inzichten die tot betere risicoanalyses en...
campagne
campagne
09.11.2018

Inspectiecampagne bij ondernemingen en openbare besturen die wegmarkeringen aanbrengen

In 2017 heeft de arbeidsinspectie (Toezicht op het Welzijn op het Werk) een inspectiecampagne gehouden bij 39 ondernemingen en openbare besturen die...