Programma van technische en organisatorische maatregelen

Op grond van de risicoanalyse moet de werkgever een programma van technische en organisatorische maatregelen opstellen als de heersende temperaturen wegens technologische of klimatologische redenen de actiewaarden kunnen overschrijden. Op die manier wordt de blootstelling aan koude of warmte en de daaruit voortvloeiende risico’s voorkomen of tot een minimum te beperkt.

Hierbij enkele voorbeelden van technische en organisatorische maatregelen:

  • inspelen op de temperatuur van de omgevingslucht, de luchtvochtigheid, de thermische straling of de luchtstroomsnelheid, meer bepaald het voorzien van inrichtingen voor kunstmatige ventilatie (overeenkomstig de bepalingen betreffende de luchtverversing van arbeidsplaatsen), het opvangen en afvoeren van warme en vochtige dampen of gassen, het plaatsen van reflecterende afschermingen en het gebruik van luchtbevochtigers of –ontvochtigers;
  • de fysieke werkbelasting verlagen door aanpassing van arbeidsmiddelen of werkmethodes. Voor de methodes kan men bijvoorbeeld de manier van werken zodanig aanpassen dat verplaatsingen en onnodige inspanningen worden beperkt. Voor de arbeidsmiddelen kan men kiezen voor hulptoestellen bij het tillen en verplaatsen, voor middelen die het vastgrijpen vergemakkelijken, …;
  • alternatieve werkmethoden invoeren die de noodzaak van blootstelling aan overmatige koude of warmte verminderen;
  • beperken van de duur en intensiteit van de blootstelling;
  • aanpassen van de werkroosters of de arbeidsorganisatie zodat de blootstellingsduur van de werknemer aan overmatige warmte of koude wordt verlaagd en zo nodig periodes van aanwezigheid op de arbeidspost afwisselen met rusttijden, door te brengen ter plaatse of in rustlokalen.

De afwisseling van periodes van aanwezigheid op de arbeidspost met rusttijden wordt in deze volgorde vastgesteld:

  1. De werkgever past de ISO 7933 of de ISO 9886 norm toe en heeft dus de passende maatregelen getroffen om periodes van aanwezigheid op de arbeidspost met rusttijden af te wisselen.
  2. Indien a) niet van toepassing is, wordt de afwisseling van periodes van aanwezigheid op de arbeidspost met rusttijden vastgesteld na advies van de preventieadviseur-arbeidsarts en na het voorafgaand akkoord van de werknemersvertegenwoordigers in het comité voor preventie en bescherming op het werk, of bij ontstentenis de vakbondsafvaardiging.
  3. Indien a) en b) niet van toepassing zijn, wordt deze afwisseling vastgesteld overeenkomstig de bepalingen van een bij koninklijk besluit algemeen verbindend verklaarde collectieve arbeidsovereenkomst die gesloten werd in het paritair comité waaronder de werkgever ressorteert.
  4. Indien a), b) en c) niet van toepassing zijn, wordt deze afwisseling vastgesteld door toepassing van de volgende bepalingen:

Afwisseling van periodes van aanwezigheid met rusttijden

Waarde van de WBGT-index

Licht werk

Halfzwaar werk

Zwaar werk

Zeer zwaar werk

45 min werk - 15 min rust

29,5

27

23

19

30 min werk - 30 min rust

30

28

24,5

21

  • verschaffen van kledij die de werknemers beschermt tegen blootstelling aan overmatige koude of warmte en tegen vocht of thermische straling. De kledij mag niet leiden tot een nieuwe bron van ongemak (zweten);
  • ter beschikking stellen van aangepaste verfrissende of warme dranken zonder kosten voor de werknemers (vermijden van koolzuurhoudende dranken of dranken die te koud zijn of te veel suiker bevatten). Waterfonteinen plaatsen in de buurt van de werkplaats.

Het programma beschrijft de technische en organisatorische maatregelen per arbeidspost of per groep van werkposten, per functie of per groep van functies. Het wordt aangepast telkens er zich wijzigingen voordoen in één of meerdere elementen die van invloed waren bij het opstellen van dat programma. Het programma wordt voor advies voorgelegd aan de bevoegde preventieadviseurs en aan het comité voor preventie en bescherming op het werk en het wordt gevoegd bij het globaal preventieplan.

Meer informatie voor het bepalen van de technische en organisatorische maatregelen is beschikbaar op de website van de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg, in de fiches 2 en 9 van de brochure in de module Publicaties > Thermische omgevingsfactoren - Reeks SOBANE-strategie.

Thermische omgeving - Externe documentatie

Dossiers “Travail à la chaleur” en “Travail au froid” (INRS - Frankrijk)

Op de website van het ‘Institut national de recherche et de sécurité pour la prévention des accidents du travail et de maladies professionnelles’ (INRS), in het Frans:

Dossier thermische omgeving (HSE, Verenigd Koninkrijk)

De website in het Engels van de “Health and Safety Executive” (HSE) bevat nuttige informatie over thermisch comfort en geeft advies bij blootstelling aan thermische stress in warme of koude omstandigheden.

Op de website van de HSE, in het Engels: het dossier Temperature.

Thermische omgeving - Tools

Sobane-strategie toegepast op thermische omgevingsfactoren (FOD Werkgelegenheid - België)

De SOBANE-strategie voor het beheer van beroepsgebonden risico's werd ontwikkeld voor een dynamisch en doeltreffend risicobeheer. Ze omvat vier tussenniveaus: Screening (Opsporing), OBservatie, Analyse en Expertise.

De Sobane-strategie toegepast op thermische werkomgevingsfactoren is beschikbaar op de website van de Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg, in de module Publicaties > Thermische omgevingsfactoren - Reeks SOBANE-strategie.

Berekeningstools voor thermische indexen

WBGT berekeningstabellen (FOD Werkgelegenheid - België)

De WBGT-berekeningstabellen zijn beschikbaar op de website van de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg:

Online WBGT calculators

Informatica hulpprogramma's voor het beheer van thermische belasting (IRSST - Canada - 2008)

Op de website van het ‘Institut de recherche Robert-Sauvé en santé et en sécurité du travail’ (IRSST), beschikbaar in het Frans:

Normen

  • ISO 7730:2005 Ergonomie van de thermische omgeving - Analytische bepaling en interpretatie van thermische behaaglijkheid door berekening van de PMV- en PPD-waarden en door criteria voor de plaatselijke thermische behaaglijkheid
  • ISO 7933:2004 Ergonomie van de thermische omgeving – Analytische bepaling en interpretatie van warmtebelasting met behulp van een berekening van het voorspelbare fysiologisch gedrag bij warmtebelasting
  • ISO 7243:1989 Warme omgevingen - Ramen van de thermische externe belastingen van de mens aan het werk, gegrond op de WBGT-index (natte temperatuur en temperatuur van de zwarte bol)
  • ISO 15265:2004 Klimaatomstandigheden - Risicobeoordelingsstrategie bij het voorkomen van thermische belasting of thermische onbehaaglijkheid op de werkplek
  • ISO 15743:2008 Klimaatomstandigheden - Koude werkplekken - Risicobeoordeling en -management
  • ISO 11079:2007 Ergonomie van de thermische omgeving - Bepaling en interpretatie van koudebelasting bij gebruik van de vereiste kledingisolatie (IREQ) en plaatselijke afkoelingseffecten
  • EN 342:2004 Beschermende kleding – Pakken en kledingstukken voor bescherming tegen koude
  • EN 511:2006 Beschermende handschoenen tegen koude

Thermische omgeving - Publicaties

Thermische omgevingsfactoren - Reeks SOBANE-strategie (FOD Werkgelegenheid – België – 2012)

Conform de SOBANE-strategie voor het beheer van beroepsgerelateerde risico's, beschrijft deze brochure een methode op vier niveaus: opsporing, observatie, analyse en expertise. Met die methode kan men de risico’s met betrekking tot de blootstelling aan thermische omgevingsfactoren, beter voorkomen en/of bijsturen. De brochure sluit af met een reeks hulpfiches.

Deze publicatie is beschikbaar en kan men gratis downloaden op de website van de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg, in de module Publicaties > Thermische omgevingsfactoren - Reeks SOBANE-strategie.

Thermische omgevingsfactoren (FOD Werkgelegenheid – België – 2013)

Deze brochure geeft nadere toelichting bij het koninklijk besluit van 4 juni 2012, dat nu is opgeheven en vervangen door de bepalingen van titel 1 van boek V van de codex over het welzijn op het werk. Ze richt zich tot de preventieadviseurs, tot de bedrijfsleiders die verantwoordelijk zijn voor uitvoering van de preventie en tot de werknemers op wie deze preventie van toepassing is.

Deze publicatie is beschikbaar en kan men gratis downloaden op de website van de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg, in de module Publicaties > Thermische omgevingsfactoren.

Parlementaire vragen

  • 1223 Kamer (21/03/2023) - Gebruik van uv-licht in schoonheidsinstituten

  • 1586 Kamer - Maatregelen bij hoge temperaturen op het werk

Thermische omgeving - Regelgeving

  • Titel 1 betreffende de thermische omgevingsfactoren van boek V van de codex over het welzijn op het werk
  • Titel 1 met betrekking tot de basiseisen betreffende arbeidsplaatsen van boek III van de codex

De toelichting daarover en de reglementaire teksten staan op de website van de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg, in de rubriek Thema’s > Welzijn op het werk > Omgevingsfactoren en fysische agentia > Thermische omgeving.

In de praktijk

  • Thermische omgeving / Beschermingsmiddelen

    Hitte op het werk: richtsnoeren van EU-OSHA in meerdere talen

    In de zomermaanden vormt hittestress in een reëel risico voor werknemers. Het Europees Agentschap voor veiligheid en gezondheid op het werk (EU-OSHA) heeft daarom een aantal richtsnoeren ontwikkeld, die nu in meerdere Europese talen beschikbaar zijn, waaronder het Nederlands.
  • Thermische omgeving / Beschermingsmiddelen

    OSHwiki-artikel over de impact van de klimaatverandering

    Een OSHwiki-artikel van het Europees Agentschap voor veiligheid en gezondheid op het werk (EU-OSHA) belicht de belangrijke gevolgen van klimaatverandering voor de gezondheid en veiligheid van mensen op het werk.
  • Thermische omgeving

    Zomerhitte op het werk

    In de zomer kunnen hoge temperaturen verhinderen dat werknemers in aanvaardbare omstandigheden kunnen werken. De werkgever moet dan ook de nodige maatregelen treffen om dat ongemak te verminderen. Die maatregelen zijn door de regelgeving vastgesteld.
  • koude.jpg
    Thermische omgeving

    Werken bij koude temperaturen

    Lage temperaturen kunnen negatieve gevolgen hebben voor het werk. Wat zijn de wettelijke grenzen en beneden welke temperaturen mag men niet meer werken?

Nieuws en evenementen

06.06.2023

Campagne van Stichting tegen Kanker neemt huidkankers in het vizier

Tijdens de lente en zomer stijgen de temperaturen en het aantal zonuren. Het is dan ook extra opletten geblazen wanneer men zich buiten begeeft,...
08.08.2022

Het Europees vakverbond pleit voor het vastleggen van een maximumtemperatuur op de werkplek

In juli 2022 was het bijzonder droog en warm in Europa. In Spanje en Frankrijk kwamen er zelfs werknemers door hitte om het leven. In Spanje is er...
30.06.2022

Op de blog: bescherming tegen UV-straling in de bouwsector

Constructiv heeft in het kader van de campagne “Hou het UVeilig” een webpagina gelanceerd om de risico’s van UV-stralen tijdens de zomer onder de...
28.07.2021

Land- en bosbouw: wat betekent de klimaatverandering voor de veiligheid en gezondheid van werknemers?

De land- en bosbouwsector wordt hard getroffen door de klimaatverandering. In een nieuwe beleidsnota van het Europees Agentschap voor veiligheid en...