Veiligheidsverlichting en noodverlichting

Doelstellingen

Veiligheidsverlichting: kunstverlichting die bij het uitvallen van de normale kunstverlichting zorgt voor de herkenning van en voor het veilig gebruik van de evacuatiemiddelen en die de personen toelaten om naar een veilige plaats te evacueren en de uitgangen van het gebouw te bereiken.

Specifieke eisen voor veiligheidsverlichting zijn vastgelegd in de wetgeving inzake de basisnormen voor preventie van brand en ontploffing (KB van 7 juli 1994 tot vaststelling van de basisnormen voor de preventie van brand en ontploffing waaraan de nieuwe gebouwen moeten voldoen). Meer informatie daarover en de regelgevende teksten zijn beschikbaar op de website van de Algemene Directie Civiele Veiligheid van de  FOD Binnenlandse Zaken: Koninklijk besluit van 7 juli 1994 tot vaststelling van de basisnormen voor de preventie van brand en ontploffing waaraan de […] gebouwen moeten voldoen.

Noodverlichting: kunstverlichting die ervoor zorgt dat bij het uitvallen van de normale kunstverlichting een bepaalde activiteit op bepaalde plaatsen in het gebouw kan worden voortgezet met als doel om alle gevaarlijke situaties te voorkomen waarmee de werknemers kunnen worden geconfronteerd.

Onder gevaarlijke situaties verstaat men bijvoorbeeld machines en productieprocessen die in bedrijf zijn en die moeten worden afgezet of in een veilige positie gebracht vóór het evacueren van de arbeidsplaats, of nog, de operatiekamers in ziekenhuizen, ...

Technische voorschriften

Het installeren van veiligheids- en noodverlichting moet op een globale manier worden overwogen. Sommige lichtarmaturen kan men tegelijkertijd als veiligheids- en noodverlichting gebruiken indien de doelstellingen van beide worden verwezenlijkt.

De veiligheids- en noodverlichting moeten over een verlichtingssterkte van tenminste 5 lux beschikken.

De veiligheids- en noodverlichting moet automatisch kunnen aangaan van zodra de normale kunstverlichting defect is of die kan permanent aan de normale kunstverlichting worden toegevoegd. Daarvoor moet men in een alternatieve voeding voorzien.

Die alternatieve voeding bestaat uit een of meerdere onafhankelijke bronnen, zoals:

  • een reeks van elektrische batterijen;
  • een aansluiting op het openbaar laagspanningsnet als de algemene verlichting wordt gevoed door de stroom van een statische transformator aangesloten op het hoogspanningsnet en geïnstalleerd in de inrichting of in de omgeving ervan;
  • een generator.

De veiligheids- en noodverlichting moet regelmatig worden nagezien. Die controle kan bijvoorbeeld door de volgende testen worden uitgevoerd:

  • test van de onafhankelijke blokken;
  • test van de generatoren;
  • batterijentest.

Verlichting - Externe documentatie

Themadossier “Ergonomie, facetten en organisatie van de arbeid - Verlichting – ERG” (ASSTSAS - Canada)

Dat dossier is beschikbaar in het Frans op de website van de ‘Association paritaire pour la santé et la sécurité du travail du secteur affaires sociales’ (ASSTSAS): Dossiers thématiques > Ergonomie, aménagement et organisation du travail – ERG > Éclairage - ERG.

Verlichting - Tools

De SOBANE-strategie toegepast op verlichting (FOD Werkgelegenheid – België)

De SOBANE-strategie voor het beheer van beroepsgebonden risico’s werd ontwikkeld voor een dynamisch en doeltreffend risicobeheer. Zij omvat vier interventieniveaus: Opsporing (Screening), OBservatie, Analyse en Expertise.

De Sobane-strategie toegepast op verlichting is beschikbaar op de website van de Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg, in de module Publicaties > Verlichting - Reeks SOBANE-strategie.

Fiche verlichting (FOD Werkgelegenheid – België)

Deze fiche bevat een synthese van aanbevelingen. Ze is beschikbaar op de website van de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg, in de rubriek Thema’s > Welzijn op het werk > Arbeidsplaatsen > Basiseisen: Verlichting.

Normen (NBN - België)

De normen kunt u gratis raadplegen of aankopen bij het Bureau voor Normalisatie (NBN):

Software DIALux (DIAL GmbH – Duitsland)

DIALux is een gratis berekeningstool voor een verlichtingsinstallatie. De volledige software voor de professionele planning van de lichtinstallatie is ontwikkeld door DIAL en staat open voor armaturen van alle fabrikanten. De software is uitgewerkt door planners voor planners.

Meer informatie in het Engels op de website van DIAL: Lighting design software DIALux

Verlichting - Publicaties

Verlichting - Reeks SOBANE-strategie (FOD Werkgelegenheid – België – 2006)

De SOBANE-strategie voor het beheer van beroepsgebonden risico’s werd ontwikkeld voor een dynamisch en doeltreffend risicobeheer. Zij omvat vier interventieniveaus: Opsporing (Screening), OBservatie, Analyse en Expertise.

Deze publicatie is beschikbaar op de website van de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg, in de module Publicaties > Verlichting - Reeks SOBANE-strategie.

Publicaties van het INRS (INRS - Frankrijk)

Verschillende publicaties zijn in het Frans beschikbaar op de website van het ‘Institut national de recherche et de sécurité pour la prévention des accidents du travail et des maladies professionnelles’ (INRS):

Parlementaire vragen

  • 676 Kamer - Ledverlichting werkvloer

Verlichting - Regelgeving

Titel 1 met betrekking tot de basiseisen betreffende arbeidsplaatsen van boek III van de codex over het welzijn op het werk schrijft voor dat de werkgever op grond van de resultaten van een risicoanalyse vastlegt aan welke voorwaarden de verlichting van de arbeidsplaatsen, al dan niet in open lucht, en van de werkposten moet voldoen om ongevallen door de aanwezigheid van voorwerpen of hindernissen en om vermoeidheid van de ogen te voorkomen.

De werkgever die bij het bepalen van de voorwaarden inzake verlichting de vereisten van de normen NBN-EN 124 64-1 en NBN EN 124 64-2 toepast, wordt vermoed te hebben gehandeld in overeenstemming met de vereisten van het bovengenoemde KB van 10 oktober 2012.

Als de werkgever die normen niet wenst toe te passen, moet de verlichting tenminste beantwoorden aan de onderstaande verlichtingsvoorwaarden.

Arbeidsplaatsen waar werknemers bij het uitvallen van de kunstverlichting aan een verhoogd risico zijn blootgesteld, zijn uitgerust met een verlichting die bijdraagt tot de veiligheid van de personen die bezig zijn met een mogelijk gevaarlijke activiteit of zich in een mogelijk gevaarlijke situatie bevinden en die het hen mogelijk maakt een gepaste afsluitprocedure uit te voeren voor de veiligheid van de bediener en andere aanwezigen in het gebouw. De sterkte van die verlichting mag niet minder zijn dan 10% van de normaal vereiste verlichtingssterkte voor de betreffende taak.

Op de werkposten is de gemiddelde verlichtingssterkte van het werkvlak voldoende voor de uit te voeren taken. Die gemiddelde verlichtingssterkte wordt gemeten op het werkvlak of, bij afwezigheid van een werkvlak, op een horizontale hoogte van 0,85 meter van de grond. Ze bedraagt ten minste:

  • 200 lux voor refter, kleedkamer, wasplaats, landbouwactiviteiten, brouwerij, ruw assembleerwerk;
  • 300 lux voor bakkerij, machinewerk, middelmatig precies assembleerwerk, fruit sorteren, wasserij, lassen, garage, receptie, kopieerwerk, kinderopvang, klaslokaal, auditorium, sporthal;
  • 500 lux voor EHBO-lokaal, laboratoria, controleruimten, precisie machinewerk, fijn assembleerwerk, autoassemblage, keuken, slachthuis, productcontrole, kapsalon, schoenmakerij, boekbinderij, drukkerij, spinnerij, weverij, houtbewerking, kantoorwerk, vergaderzaal;
  • 750 lux voor glasbewerking, materiaalinspectie, precisie-assemblage, naaiwerk, verfspuiten, technisch tekenen;
  • 1000 lux voor precisiewerk, kleurinspectie, juweelproductie, medisch onderzoekslokaal.

Op plaatsen die enkel dienen voor verplaatsingen is de verlichtingssterkte gemeten op de vloer ten minste:

  • 5 lux voor kolenopslag, houtopslag, stapelplaatsen met occasioneel verkeer, buiten gelegen doorgangen voor voetgangers, parking;
  • 10 lux voor algemene verlichting van havens, risicovrije zones in de petrochemie en gelijkaardige industrieën, opslag van verzaagd hout, wegen voor traag verkeer (minder dan 10 km per uur) van bijvoorbeeld fietsen of heftrucks;
  • 20 lux voor auto- en containeropslagplaatsen in havens, normaal autoverkeer, in- en uitritten van parkings;
  • 50 lux voor industrieterreinen, opslagzones buiten, risicogebieden in havens, olieopslagtanks, koeltorens, pompgemalen, waterzuiveringsinstallaties, plaatsen voor laden en lossen, materiaalbehandeling in havens, bouwwerf, opslaghal zonder manueel werk;
  • 100 lux voor verplaatsingszones in het bedrijf, gangen, trappen, liften, magazijnen.

Meer informatie daarover en de reglementaire teksten staan op de website van de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg, in de rubriek Thema’s > Welzijn op het werk > Arbeidsplaatsen  > Basiseisen, onder subtitel Verlichting.

In de praktijk

  • Zomerhitte op het werk
    Zomerhitte op het werk
    Thermische omgeving

    Zomerhitte op het werk

    In de zomer kunnen hoge temperaturen verhinderen dat werknemers in aanvaardbare omstandigheden kunnen werken. De werkgever moet dan ook de nodige maatregelen treffen om dat ongemak te verminderen. Die maatregelen zijn door de regelgeving vastgesteld.
  • OIRA / Risicoanalyse
    Administratieve en ondersteunende diensten / Openbaar bestuur, verenigingen en extraterritoriale organisaties

    OiRA Bureau

    In mei 2023 werd een nieuwe tool voor een online interactieve risicoanalyse (OiRA) rond bureauwerk gelanceerd. OiRA Bureau is vooral bestemd voor organisaties met hoofdzakelijk kantoorwerk zoals notariaten, advocatenkantoren, uitzendkantoren, bank- en verzekeringskantoren, boekhoudkantoren, IT-...
  • OIRA
    Huishoudens

    OiRA Dienstboden

    Op 15 mei verscheen in het Belgisch Staatsblad het koninklijk besluit van 7 mei 2023 tot vaststelling van specifieke maatregelen betreffende het welzijn op het werk van dienstboden en huispersoneel.
  • Veiligheidssignalering- en symbolen met Napo

    Eind april 2023 bracht het Europees Agentschap voor Veiligheid en Gezondheid op het Werk (EU-OSHA) een herwerkte versie uit van het Napo-filmpje “Napo in…De beste signalen”.
  • Psychosociale risico’s (PSR)

    Combat Harassment Tool (CHAT)

    Recent lanceerde de KULeuven de Combat Harassment Tool (CHAT), een online screeningstool voor ongewenst gedrag op het werk.

Nieuws en evenementen

27.09.2017

Op de blog: de impact van licht op de werkvloer

Hoeveel licht heeft men nodig om goed te kunnen werken? Wat is de invloed van lichtcomfort op de productiviteit en de biologische klok van de...
logo_fod.jpg
18.04.2016

KB wijzigt basiseisen voor verlichting en verluchting op arbeidsplaatsen

Op 14 april 2016 publiceerde het Belgisch Staatsblad het koninklijk besluit van 25 maart 2016 tot wijziging van het koninklijk besluit van 10 oktober...