De bescherming van de gezondheid en de veiligheid van de werknemers tegen de risico's van gevaarlijke stoffen op het werk wordt geregeld door boek VI van de codex over het welzijn op het werk. Titel 1 (chemische agentia) van dit boek is van toepassing op alle gevaarlijke stoffen; titel 2 legt bijkomende voorwaarden op voor kankerverwekkende, mutagene en reprotoxische stoffen. Bijkomende bescherming wordt opgelegd voor jongeren op het werk, zwangere werkneemsters en werkneemsters die borstvoeding geven (titel 3 betreffende jongeren op het werk, en titel 5 betreffende moederschapsbescherming van boek X van de codex over het welzijn op het werk).

Sinds de inwerkingtreding van het koninklijk besluit van 2 juli 2023 tot vaststelling van maatregelen ter bescherming van werknemers tegen agentia met hormoonontregelende eigenschappen zijn hormoonontregelaars opgenomen in het toepassingsgebied van titel 2 van boek VI van de codex over het welzijn op het werk. Dat wil zeggen dat, wat betreft bescherming van werknemers, voor deze stoffen nu dezelfde regels gelden als voor kankerverwekkende, mutagene en reprotoxische stoffen. In de praktijk betekent dit het volgende voor deze groepen.

Jongeren op het werk moeten extra beschermd worden tegen risico’s, ten gevolge van een gebrek aan ervaring, doordat zij zich van het gevaar niet bewust zijn of doordat hun ontwikkeling nog niet is voltooid. De werkgever moet daarom een analyse uitvoeren van de risico's waaraan jongeren bij hun arbeid blootgesteld zijn, met het oog op het beoordelen van alle risico's voor de veiligheid, de lichamelijke en geestelijke gezondheid of de ontwikkeling. Deze analyse vindt plaats voordat de jongeren met hun arbeid beginnen; zij moet ten minste eens per jaar worden hernieuwd of gewijzigd worden, alsook bij elke belangrijke wijziging van de werkpost. Wanneer er uit de risicoanalyse blijkt dat de arbeid die jongeren moeten verrichten een blootstelling meebrengt aan agentia met hormoonontregelende eigenschappen, geldt er principieel een verbod om jongeren deze arbeid te laten verrichten.

Zwangere werkneemsters en werkneemsters die borstvoeding geven, moeten worden beschermd tegen de risico’s voor de zwangerschap, de lactatie en de gezondheid van hun kind. Er moet een specifieke risicoanalyse worden uitgevoerd zoals beschreven, in artikel 41 van de arbeidswet van 16 maart 1971, om iedere mogelijke terugslag op de zwangerschap of de lactatie van de werkneemster alsmede de gezondheid van het kind te beoordelen. Bij deze risicoanalyse moet ook de blootstelling aan hormoonontregelende agentia worden beoordeeld. Wanneer er enig risico tot blootstelling vastgesteld wordt, neemt de werkgever één van de maatregelen bedoeld in artikel 42, § 1 van dezelfde wet en aangepast aan het geval van de betrokken werkneemster, zodat de blootstelling van de werkneemster aan dit risico wordt vermeden. Deze maatregelen zijn:

• een tijdelijke aanpassing van de arbeidsomstandigheden of van de risicogebonden werktijden van de betrokken werkneemster;
• indien een aanpassing van de arbeidsomstandigheden of van de risicogebonden werktijden technisch of objectief niet mogelijk is of om gegronde redenen redelijkerwijze niet kan worden verlangd, zorgt de werkgever; ervoor dat de betrokken werkneemster andere in haar toestand toelaatbare arbeid kan verrichten;
• indien overplaatsing technisch of objectief niet mogelijk is of om gegronde redenen redelijkerwijs niet kan worden verlangd, wordt de uitvoering van de arbeidsovereenkomst van de betrokken werkneemster geschorst of wordt de persoon wiens rechtspositie eenvoudig door de overheid is geregeld vrijgesteld van arbeid;

In het geval van agentia met hormoonontregelende eigenschappen, moet één van deze maatregelen onmiddellijk worden toegepast, dit wil zeggen vanaf het moment dat de werkgever op de hoogte wordt gesteld van de zwangerschap of op de hoogte is van het feit dat de werkneemster borstvoeding geeft. Dit wil zeggen dat wanneer er blootstelling is, ongeacht de mate van blootstelling of duur van blootstelling, de maatregelen van die aard zullen moeten zijn dat er geen mogelijkheid tot blootstelling meer kan zijn op de arbeidsplaats of tijdens de werkzaamheden. In de praktijk zal dit vaak kunnen leiden tot de situatie waarbij de werkgever er onmiddellijk voor zorgt dat er een aangepaste of andere arbeid wordt voorzien (zonder enige blootstelling) ofwel werkverwijdering toepast.

Het is belangrijk om te wijzen op het feit dat alle werknemers nadelige gezondheidseffecten kunnen ontwikkelen na, ongeacht mate en duur, blootstelling aan agentia met hormoonontregelende eigenschappen. Zo kunnen er meerdere negatieve gezondheidseffecten optreden die niet uitsluitend afhankelijk zijn van de jonge leeftijd of zwangerschap/lactatie, zoals ziektebeelden die te maken hebben met het immuunsysteem, het metabolisme of de schildklier, en ziektebeelden die ook expliciet van belang kunnen zijn bij volwassen mannen zoals teelbal- en prostaatkanker of een slechte kwaliteit van het sperma.  Werknemers die zwanger zijn/borstvoeding geven en jongeren op het werk zijn zeer kwetsbare groepen, waarvoor extra maatregelen moeten getroffen worden, maar het blijft noodzakelijk om in eerste plaats in te zetten op een preventiebeleid die alle werknemers beschermt. Daardoor moet er steeds voorrang gegeven worden aan maatregelen zoals eliminatie/substitutie van agentia met hormoonontregelende eigenschappen en een zodanige opzet van de arbeidsprocédés en de technische maatregelen, zodat het vrijkomen van agentia met hormoonontregelende eigenschappen op de arbeidsplaats wordt vermeden of tot een minimum wordt beperkt.

Het is daarnaast ook belangrijk op te merken dat in vele gevallen hormoonverstoring niet de enige gevaarlijke eigenschap van een bepaalde stof is: zo zijn onder meer de hormoonontregelaars benzylbutylftalaat (BBP), diisobutyl ftalaat (DIBP), bisfenol A, bis(2-ethylhexyl) ftalaat (DEHP) eveneens reprotoxisch (schadelijk voor de vruchtbaarheid en het ongeboren kind).

Naast de welzijnswetgeving moeten ook de verboden en beperkingen, opgelegd door de REACH verordening, in acht worden genomen.