Substitutie van een gevaarlijke stof of proces door een ongevaarlijke of minder gevaarlijke stof of proces staat aan de top van de hiërarchie van risicobeheersmaatregelen.

Voor kankerverwekkende en mutagene stoffen is substitutie, indien technisch mogelijk, zonder meer een verplichting. Ook de REACH verordening wordt geacht substitutie van onder meer kankerverwekkende en mutagene stoffen verder te faciliteren door verboden en beperkingen op te leggen: één van haar belangrijke doelstellingen is de substitutie van zeer zorgwekkende stoffen door minder gevaarlijke.

SUBSPORT is een platform voor uitwisseling van informatie over alternatieve stoffen en processen; het verschaft tools en richtlijnen voor stoffenevaluatie en substitutiebeheer.

  • Kankerverwekkende en mutagene agentia - Publicaties

    Chemicaliën op de werkvloer: een nieuw etiketteringssysteem (FOD Werkgelegenheid – 2014 – België)

    De zogenaamde CLP verordening (CLP staat voor “classification, labeling and packaging”) veranderde:

    • het indelingssysteem voor de identificatie en omschrijving van chemische gevaren in Europa;
    • en de manier waarop deze informatie over de gevaren van chemicaliën gecommuniceerd wordt op etiketten, in veiligheidsinformatiebladen en in andere documenten.

    Dat etiketteringssysteem geeft specifieke voorschriften voor kankerverwekkende en mutagene agentia.

    Deze publicatie is beschikbaar op de website van de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg, in de module Publicaties > Chemicaliën op de werkvloer: een nieuw etiketteringssysteem.

  • Campagnes

  • Europese sensibiliseringscampagne: Roadmap on carcinogens

    De ‘roadmap on carcinogens’ is een Europese bewustmakingscampagne waarbij goede praktijken op de werkvloer worden gepromoot ter preventie van risico’s van kankerverwekkende stoffen op het werk.

  • Inspectiecampagne rond chemische agentia in de sector van de oppervlaktebehandeling van metalen

    In het najaar van 2015 heeft de arbeidsinspectie (Toezicht op het Welzijn op het Werk) een inspectiecampagne gehouden bij 83 bedrijven in de metaalsector die oppervlaktebehandeling van metalen als activiteit uitvoeren.

  • Campagne over kwartsstof in de bouwsector (2010-2012)

    Van oktober 2010 tot juni 2012 voerden het Nationaal Actiecomité voor Veiligheid en hygiëne in het Bouwbedrijf (NAVB) en de Algemene Directie Toezicht Welzijn op het Werk (TWW) een campagne voor de bescherming van de bouwvakkers tegen kwartsstof.

  • Kankerverwekkende en mutagene agentia - Regelgeving

    Titel 2 betreffende de kankerverwekkende, mutagene en reprotoxische agentia van boek VI van de codex over het welzijn op het werk

    De structuur van titel 2 van boek VI van de codex is dezelfde als die van titel 1 betreffende de chemische agentia van boek VI van de codex, dat trouwens ook op deze deelgroep van de chemische agentia van toepassing is.

    • Ook hier staat de risicoanalyse centraal en ligt ze aan de basis van verdere preventiemaatregelen.
    • Vanwege de ernstige en soms dodelijke ziekten die deze chemische agentia kunnen veroorzaken, zijn een aantal van de opgelegde verplichtingen echter strenger.
    • Er wordt ook rekening gehouden met specifieke kenmerken van deze ziekten, bijvoorbeeld het feit dat ze zich soms tientallen jaren na de eerste blootstelling manifesteren.

    Meer informatie daarover en de regelgevende teksten staan op de website van de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg, in de rubriek Thema's > Welzijn op het werk > Chemische, kankerverwekkende, mutagene en reprotoxische agentia > Kankerverwekkende, mutagene en reprotoxische agentia.

    REACH (Registratie, Evaluatie en Autorisatie van Chemische stoffen)

    De Europese REACH verordening legt de industrie verplichtingen op om chemische stoffen:

    • te registreren;
    • het veilig gebruik ervan te beoordelen;
    • in bepaalde gevallen te laten vergunnen;
    • in bepaalde gevallen het gebruik te beperken.

    De autorisatieprocedure voor zeer zorgwekkende stoffen (substances of very high concern: SVHC's)

    De autorisatieprocedure binnen REACH is bedoeld om de risico's van zeer zorgwekkende stoffen te beheersen door die stoffen geleidelijk te vervangen door minder gevaarlijke alternatieven (substitutie).

    Kankerverwekkende en mutagene stoffen kunnen geïdentificeerd worden als zeer zorgwekkende stoffen (SVHC's).

    SVHC’s kunnen, na het doorlopen van een procedure, op de autorisatielijst in bijlage XIV van de REACH verordening worden gezet. Dit houdt in dat die stoffen na een bepaalde datum niet meer in de handel mogen worden gebracht of worden gebruikt, tenzij er een autorisatie is verleend voor het specifieke gebruik ervan of als het gebruik is vrijgesteld van autorisatie.

    De Belgische REACH-helpdesk van de FOD Economie helpt de Belgische bedrijven om hun verplichtingen en verantwoordelijkheden te begrijpen.

    Bescherming van de werknemer

    Meer informatie en de reglementering over de bescherming van de werknemer in het kader van REACH zijn beschikbaar op de website van het Europees Agentschap voor chemische stoffen (ECHA), in de rubriek Chemische stoffen in ons leven > Gebruik chemische stoffen op het werk op een veilige manier.

    CLP-verordening: toepassingsdata

    De CLP-verordening werd in december 2008 goedgekeurd door het Europees Parlement en is op 20 januari 2009 in werking getreden. De verplichtingen dienden ten laatste op 1 december 2010 te worden toegepast voor stoffen en ten laatste op 1 juni 2015 voor mengsels.

    Wat is CLP?

    “CLP” staat voor ‘Classification’, ‘Labelling’ en ‘Packaging’ (indeling, etikettering en verpakking) van stoffen en mengsels. Die term wordt gebruikt om een onderscheid te maken met het mondiale Globally Harmonised System of Classification and Labelling of Chemicals (GHS), dat grotendeels gelijklopend is. De verordening voorziet in indelings-, etiketterings- en verpakkingsregels voor stoffen en mengsels. Die verordening geeft specifieke voorschriften voor kankerverwekkende en mutagene agentia.

    Verband met REACH

    Waar REACH voornamelijk een grote impact heeft op producenten en importeurs van stoffen, heeft CLP een grote impact op downstreamusers, zoals formulatoren die deze stoffen en mengsels op de markt brengen. De nieuwe CLP-indeling diende voor 3 januari 2011 ter kennis gebracht te worden bij het Europees Agentschap voor chemische stoffen (ECHA).

    Nationale helpdesk

    CLP voorziet zoals REACH dat de lidstaten nationale helpdesks instellen om de producenten, importeurs, gebruikers en overige belanghebbenden informatie te verstrekken. De Belgische nationale helpdesk werd opgericht binnen de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu.

    Waar kan men de indeling van de stoffen vinden?

    Meer informatie over de indeling van stoffen is beschikbaar op de website van:

  • Parlementaire vragen

  • 410 Vlaams Parlement – Preventief beleid rond hormoonverstorende stoffen en PFOS/PFAS

  • 683 Kamer - PFOS

  • 326 Kamer - Ultrafijn stof op luchthavens

  • 2176 Kamer - Ban formaldehyde

  • 17898 en 18233 Kamer - Kankerverwekkende producten en reprotoxische risico’s waarmee werknemers in contact kunnen komen

  • 1050 Kamer - Voorzorgen bij het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen op het werk

  • 8842 & 8972 Kamer - De studie over de gevolgen van asbest | Kankerrisico bij arbeiders die met asfalt werken

  • 488 Kamer - Gezondheid en werk

  • 235 Kamer - Gezondheid van de werknemers in de keramieksector

  • 15753 Kamer - De carcinogeniteit van asbestvervangers

  • Interactief spel om studenten te leren omgaan met kankerverwekkende stoffen op de werkvloer (FOD Werkgelegenheid – België – 2023)