Substitutie

Substitutie van een gevaarlijke stof of proces door een ongevaarlijke of minder gevaarlijke stof of proces staat aan de top van de hiërarchie van risicobeheersmaatregelen.

Voor kankerverwekkende en mutagene stoffen is substitutie, indien technisch mogelijk, zonder meer een verplichting. Ook de REACH verordening wordt geacht substitutie van onder meer kankerverwekkende en mutagene stoffen verder te faciliteren door verboden en beperkingen op te leggen: één van haar belangrijke doelstellingen is de substitutie van zeer zorgwekkende stoffen door minder gevaarlijke.

SUBSPORT is een platform voor uitwisseling van informatie over alternatieve stoffen en processen; het verschaft tools en richtlijnen voor stoffenevaluatie en substitutiebeheer.

Campagnes

  • Europese sensibiliseringscampagne: Roadmap on carcinogens

    De ‘roadmap on carcinogens’ is een Europese bewustmakingscampagne waarbij goede praktijken op de werkvloer worden gepromoot ter preventie van risico’s van kankerverwekkende stoffen op het werk.
  • Inspectiecampagne rond chemische agentia in de sector van de oppervlaktebehandeling van metalen

    In het najaar van 2015 heeft de arbeidsinspectie (Toezicht op het Welzijn op het Werk) een inspectiecampagne gehouden bij 83 bedrijven in de metaalsector die oppervlaktebehandeling van metalen als activiteit uitvoeren.
  • Campagne over kwartsstof in de bouwsector (2010-2012)

    Van oktober 2010 tot juni 2012 voerden het Nationaal Actiecomité voor Veiligheid en hygiëne in het Bouwbedrijf (NAVB) en de Algemene Directie Toezicht Welzijn op het Werk (TWW) een campagne voor de bescherming van de bouwvakkers tegen kwartsstof.

Interactief spel om studenten te leren omgaan met kankerverwekkende stoffen op de werkvloer (FOD Werkgelegenheid – België – 2023)

In het kader van de Roadmap on carcinogens, de Europese campagne om de blootstelling aan kankerverwekkende stoffen (ofwel carcinogenen) in de werkcontext te verminderen, lanceerde de FOD Werkgelegenheid in september 2023 een interactief spel gelanceerd om studenten vertrouwd te maken met de maatregelen die genomen moeten worden om de risico’s van kankerverwekkende stoffen op de werkvloer te beheersen.

Ontdek het spel via de website Stopcarcinogenen.be.

De Franse en Engelse versies van het spel zijn beschikbaar via volgende links:

In het spel neem je de rol op van preventieadviseur en moet je mogelijke gevaren in specifieke werksituaties (een bouwwerf, een ziekenhuis en een fabriek) identificeren en je werkgever adviseren.

Bij het aanklikken van een locatie krijg je eerst een korte inleidende video te zien. Daarna kan je in meerdere ruimtes rondwandelen door op de pijtjes te klikken. Kijk telkens goed rond en klik alle gevaarlijke situaties aan. Die bevinden zich achter een aantal vraagtekens.

Nadat je alle risico’s hebt aangeduid, krijg je een overzicht van de correcte werkruimte met de juiste informatie.

Meer informatie is beschikbaar in volgend nieuwsbericht op deze BeSWIC-website: Interactief spel om studenten te leren omgaan met kankerverwekkende stoffen op de werkvloer.

Hoe gebruik ik het spel in de lessen?

De FOD Werkgelegenheid heeft een aantal hulpbronnen bij het spel ontwikkeld voor leerkrachten die hun leerlingen vertrouwd willen maken met het thema “veiligheid en gezondheid op het werk”.

De aangeboden informatie gaat dieper in op een aantal concepten die aan bod komen in het spel. Deze hulpbronnen kunnen dienen als lesmateriaal en bieden zo een aanvulling voor het spel.

Leerkrachten kunnen voor hun lessen gebruik maken van een:

Kankerverwekkende en mutagene agentia - Publicaties

Chemicaliën op de werkvloer: een nieuw etiketteringssysteem (FOD Werkgelegenheid – 2014 – België)

De zogenaamde CLP verordening (CLP staat voor “classification, labeling and packaging”) veranderde:

  • het indelingssysteem voor de identificatie en omschrijving van chemische gevaren in Europa;
  • en de manier waarop deze informatie over de gevaren van chemicaliën gecommuniceerd wordt op etiketten, in veiligheidsinformatiebladen en in andere documenten.

Dat etiketteringssysteem geeft specifieke voorschriften voor kankerverwekkende en mutagene agentia.

Deze publicatie is beschikbaar op de website van de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg, in de module Publicaties > Chemicaliën op de werkvloer: een nieuw etiketteringssysteem.

Parlementaire vragen

  • 410 Vlaams Parlement – Preventief beleid rond hormoonverstorende stoffen en PFOS/PFAS

  • 683 Kamer - PFOS

  • 326 Kamer - Ultrafijn stof op luchthavens

  • 2176 Kamer - Ban formaldehyde

  • 17898 en 18233 Kamer - Kankerverwekkende producten en reprotoxische risico’s waarmee werknemers in contact kunnen komen

  • 1050 Kamer - Voorzorgen bij het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen op het werk

  • 8842 & 8972 Kamer - De studie over de gevolgen van asbest | Kankerrisico bij arbeiders die met asfalt werken

  • 488 Kamer - Gezondheid en werk

  • 235 Kamer - Gezondheid van de werknemers in de keramieksector

  • 15753 Kamer - De carcinogeniteit van asbestvervangers

Kankerverwekkende en mutagene agentia - Regelgeving

Titel 2 betreffende de kankerverwekkende, mutagene en reprotoxische agentia van boek VI van de codex over het welzijn op het werk

De structuur van titel 2 van boek VI van de codex is dezelfde als die van titel 1 betreffende de chemische agentia van boek VI van de codex, dat trouwens ook op deze deelgroep van de chemische agentia van toepassing is.

  • Ook hier staat de risicoanalyse centraal en ligt ze aan de basis van verdere preventiemaatregelen.
  • Vanwege de ernstige en soms dodelijke ziekten die deze chemische agentia kunnen veroorzaken, zijn een aantal van de opgelegde verplichtingen echter strenger.
  • Er wordt ook rekening gehouden met specifieke kenmerken van deze ziekten, bijvoorbeeld het feit dat ze zich soms tientallen jaren na de eerste blootstelling manifesteren.

Meer informatie daarover en de regelgevende teksten staan op de website van de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg, in de rubriek Thema's > Welzijn op het werk > Chemische, kankerverwekkende, mutagene en reprotoxische agentia > Kankerverwekkende, mutagene en reprotoxische agentia.

REACH (Registratie, Evaluatie en Autorisatie van Chemische stoffen)

De Europese REACH verordening legt de industrie verplichtingen op om chemische stoffen:

  • te registreren;
  • het veilig gebruik ervan te beoordelen;
  • in bepaalde gevallen te laten vergunnen;
  • in bepaalde gevallen het gebruik te beperken.

De autorisatieprocedure voor zeer zorgwekkende stoffen (substances of very high concern: SVHC's)

De autorisatieprocedure binnen REACH is bedoeld om de risico's van zeer zorgwekkende stoffen te beheersen door die stoffen geleidelijk te vervangen door minder gevaarlijke alternatieven (substitutie).

Kankerverwekkende en mutagene stoffen kunnen geïdentificeerd worden als zeer zorgwekkende stoffen (SVHC's).

SVHC’s kunnen, na het doorlopen van een procedure, op de autorisatielijst in bijlage XIV van de REACH verordening worden gezet. Dit houdt in dat die stoffen na een bepaalde datum niet meer in de handel mogen worden gebracht of worden gebruikt, tenzij er een autorisatie is verleend voor het specifieke gebruik ervan of als het gebruik is vrijgesteld van autorisatie.

De Belgische REACH-helpdesk van de FOD Economie helpt de Belgische bedrijven om hun verplichtingen en verantwoordelijkheden te begrijpen.

Bescherming van de werknemer

Meer informatie en de reglementering over de bescherming van de werknemer in het kader van REACH zijn beschikbaar op de website van het Europees Agentschap voor chemische stoffen (ECHA), in de rubriek Chemische stoffen in ons leven > Gebruik chemische stoffen op het werk op een veilige manier.

CLP-verordening: toepassingsdata

De CLP-verordening werd in december 2008 goedgekeurd door het Europees Parlement en is op 20 januari 2009 in werking getreden. De verplichtingen dienden ten laatste op 1 december 2010 te worden toegepast voor stoffen en ten laatste op 1 juni 2015 voor mengsels.

Wat is CLP?

“CLP” staat voor ‘Classification’, ‘Labelling’ en ‘Packaging’ (indeling, etikettering en verpakking) van stoffen en mengsels. Die term wordt gebruikt om een onderscheid te maken met het mondiale Globally Harmonised System of Classification and Labelling of Chemicals (GHS), dat grotendeels gelijklopend is. De verordening voorziet in indelings-, etiketterings- en verpakkingsregels voor stoffen en mengsels. Die verordening geeft specifieke voorschriften voor kankerverwekkende en mutagene agentia.

Verband met REACH

Waar REACH voornamelijk een grote impact heeft op producenten en importeurs van stoffen, heeft CLP een grote impact op downstreamusers, zoals formulatoren die deze stoffen en mengsels op de markt brengen. De nieuwe CLP-indeling diende voor 3 januari 2011 ter kennis gebracht te worden bij het Europees Agentschap voor chemische stoffen (ECHA).

Nationale helpdesk

CLP voorziet zoals REACH dat de lidstaten nationale helpdesks instellen om de producenten, importeurs, gebruikers en overige belanghebbenden informatie te verstrekken. De Belgische nationale helpdesk werd opgericht binnen de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu.

Waar kan men de indeling van de stoffen vinden?

Meer informatie over de indeling van stoffen is beschikbaar op de website van:

In de praktijk

  • Kankerverwekkende en mutagene agentia
    Onderwijs

    Interactief spel om studenten te leren omgaan met kankerverwekkende stoffen op de werkvloer

    In het kader van de “Roadmap on Carcinogens”, de Europese campagne om de blootstelling aan kankerverwekkende stoffen (ofwel carcinogenen) in de werkcontext te verminderen, heeft de FOD Werkgelegenheid een interactief spel gelanceerd om studenten vertrouwd te maken met de maatregelen die genomen...
  • Kankerverwekkende en mutagene agentia

    Napo-video over de blootstelling aan kankerverwekkende stoffen op het werk

    In de animatiefilm “Napo in... de sluipmoordenaars” van het Europees Agentschap voor veiligheid en gezondheid op het werk (EU-OSHA) illustreren Napo en zijn collega’s typische beroepen waarin de blootstelling aan kankerverwekkende stoffen hoog is. Bouwvakkers, monteurs en houtbewerkers zoeken samen...
  • guidance_for_nlis_on_risks_from_worker_exposure_to_rcs_on_construction_sites_-_24th_october_201601_copy.jpg
    Kankerverwekkende en mutagene agentia
    Bouw

    Europees richtsnoer voor arbeidsinspecteurs over inhaleerbaar kristallijn silicastof op bouwplaatsen

    Het Comité van hoge functionarissen van de arbeidinspectie (SLIC) heeft samen met het Nederlandse Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (Arbeidsinspectie) een richtsnoer voor nationale arbeidsinspecteurs gepubliceerd over hoe zij de risico's voor werknemers door blootstelling aan...

Nieuws en evenementen

22.03.2024

Wijziging van de EU richtlijnen 2004/37/EG en 98/24/EG, wat de grenswaarden voor lood en de anorganische verbindingen daarvan en voor diisocyanaten betreft

Op 19 maart 2024 werd de richtlijn (EU) 2024/869 van het Europees parlement en de raad van 13 maart 2024 tot wijziging van Richtlijn 2004/37/EG van...
19.02.2024

Op de blog: de impact van klimaatuitdagingen op werknemers

Het Europees vakbondsinstituut (ETUI) heeft editie 28 van zijn tijdschrift rond veiligheid en gezondheid op het werk (VGW) HesaMag gewijd aan het...
12.02.2024

Fedris erkent twee nieuwe huidaandoeningen

Het Federaal Agentschap voor beroepsrisico's (Fedris) heeft de lijst van beroepsziekten uitgebreid met 2 nieuwe huidziekten: actinische...
02.02.2024

Wereldkankerdag 2024: hou het veilig met het “STOP”-principe

Op 4 februari wordt in het kader van de Wereldkankerdag wereldwijd de aandacht gevestigd op kanker en de preventie, diagnose en behandeling van...
03.01.2024

Belgisch voorzitterschap van de Raad van de Europese Unie

Tot 30 juni 2024 neemt België het voorzitterschap van de Raad van de Europese Unie op zich. In het kader van dit voorzitterschap organiseert de...
20.11.2023

Eerste resultaten van de enquête van EU-OSHA over de blootstelling van Europese werknemers aan risicofactoren voor kanker

Vandaag presenteert het Europees Agentschap voor veiligheid en gezondheid op het werk (EU-OSHA) de eerste bevindingen van de enquête over de...
10.11.2023

Werken in de zon is verantwoordelijk is voor 1 op de 3 sterfgevallen door niet-melanoom huidkanker

Nieuw onderzoek van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) en de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO) wijst op de gevaren van blootstelling aan...
05.05.2023

Richtsnoeren voor het veilig beheer van gevaarlijke geneesmiddelen op het werk

De Europese Commissie heeft, in samenwerking met belanghebbenden in de gezondheidszorg, een gids gepubliceerd om de blootstelling van werknemers aan...
logo_fod_zwart_wit.png
21.01.2020

Aanpassing van de regelgeving over chemische agentia

Een nieuw koninklijk besluit van 12 januari 2020 wijzigt de lijst van grenswaarden voor blootstelling aan chemische agentia en bepaalde voorschriften...
15.02.2023

De Europese Commissie wil nieuwe grenswaarden voor werkgerelateerde blootstelling aan lood en diisocyanaten

De Europese Commissie (EC) heeft recent enkele maatregelen genomen om de bescherming van werknemers tegen gezondheidsrisico's in verband met de...