In de wetenschappelijke literatuur is er voldoende bewijs voorhanden dat een systematische screening gevolgd door een korte interventie door een arts een effect heeft op het alcoholgebruik. Recente studies tonen aan dat op die manier het risicogebruik van alcohol met 15 tot 30 % kan worden verminderd.

De organisatie van de bedrijfsgezondheidszorg laat toe om een systematische screening en korte interventie uit te voeren bij alle werknemers die onderworpen zijn aan het periodiek medisch onderzoek. Een dergelijke systematische screening gekoppeld aan het arbeidsgeneeskundig onderzoek werd voordien enkel in Finland uitgevoerd. Het effect van screening en korte interventie kan worden versterkt door het actief promoten van een alcohol- en drugbeleid in de ondernemingen.

Doelstelling

De doelstelling van dit project was drieledig:

1. ter gelegenheid van het jaarlijks periodiek onderzoek door middel van een systematische screening risicovol alcoholgebruik bij de werkende bevolking in kaart brengen en informatie verstrekken over het risicogebruik
2. het aanbieden van een korte interventie door de arbeidsarts en eventueel doorverwijzen van werknemers die risico lopen op afhankelijkheid van alcohol
3. de promotie van het invoeren van een alcoholbeleid in bedrijven met een hoge prevalentie risicogebruik door de preventieadviseur psychosociaal welzijn.

Methodologie

In de periode van 1 april 2006 tot en met 31 maart 2007 vroeg Securex aan alle werknemers die op periodiek arbeidsgeneeskundig onderzoek kwamen, om aan dit alcoholproject deel te nemen. Voor dit project heeft men speciaal een folder ontworpen met informatie over het gebruik en de gezondheidsrisico's van alcohol. Deze folder werd uitgedeeld aan alle werknemers die zich in de periode van het project op het periodiek onderzoek aanboden.

Voor de screening naar risicovol alcoholgebruik gebruikte Securex de AUDIT (Alcohol Use Disorder Identification Test) vragenlijst. Deze vragenlijst is ontwikkeld door de Wereldgezondheidsorganisatie (WGO). Aan de hand van de vragenlijst heeft men de AUDIT-score berekend. Een score van 8 tot en met 12 voor mannen en van 7 tot en met 12 voor vrouwen komt overeen met risicogebruik. Een score van 13 tot en met 20 komt overeen met schadelijk gebruik en een score van 20 of hoger betekent risico op afhankelijkheid.

Bij de werknemers met een AUDIT-score van 'risicogebruik' en 'schadelijk gebruik' heeft de bedrijfarts een korte interventie aangeboden. De bedrijfartsen kregen voor dit project een specifieke vooropleiding met het gebruik van de handleiding van het PHEPA (Primary Health Care, European Project on Alcohol) project en een training in motiverende gespreksvoering. Werknemers met een risico op afhankelijkheid werden naar de behandelende arts doorverwezen.

Resultaten

In de periode van 1 april 2006 tot en met 31 maart 2007 ondergingen 107370 werknemers een periodiek arbeidsgeneeskundig onderzoek. 76701 (71,4%) van hen namen deel aan de screening. Van deze groep hadden 4768 (6,2%) een score voor risicogebruik; 879 (1,2%) een score voor schadelijk gebruik en 137 (0,2%) een score voor afhankelijkheid.

Aan 364 bedrijven van meer dan 50 werknemers heeft men feedback over hun anonieme groepsresultaten gegeven. In dertien bedrijven met een hoog percentage risicogebruik hebben de preventieadviseurs psychosociaal welzijn een actief alcoholbeleid opgestart. Nog eens 39 andere bedrijven zijn sterk geïnteresseerd in het opstarten van een dergelijk actief alcoholbeleid.

In 2004 kwam vanuit de sociale dienst het voorstel om een dergelijk beleid uit te werken, vooral met de bedoeling om werknemers met een drankprobleem te helpen. Het beleid moest dus hoofdzakelijk curatief geïnspireerd zijn en niet repressief.
De sociale dienst, de interne medische dienst, de interne en externe preventiedienst en de personeelsdienst werkten samen een nota uit waarin de methodologie en doelstellingen werden vastgelegd.

Werkgroep

Een volgende stap was het oprichten van de werkgroep ‘Verslavingen’, waar ook vakbondsvertegenwoordigers, verpleegsters en artsen van de interne medische dienst en de preventieadviseur bij betrokken waren. Ook twee externe consultants van de Vlaamse Vereniging voor Alcohol- en Drugproblemen (VAD) werden hierbij betrokken.

De werkgroep legde in 2006 de concrete objectieven van het alcoholbeleid vast. Deze komen in grote lijnen overeen met de objectieven van CAO 100, de collectieve arbeidsovereenkomst die ondernemingen verplicht om zo’n beleid op te stellen. Naast het curatieve aspect, wordt immers ook sterk de nadruk gelegd op preventie.

Van objectieven naar een procedure

Vervolgens werden de objectieven vertaald in concrete regels en een procedure voor het beheer van alcohol- en drugsproblemen op de werkplek. Het meebrengen van alcoholische dranken naar de werkplek is bij Dexia volledig verboden. Wat wel mag is een glas bier bij het middagmaal. Bij feestjes zakenlunches met derden is alcoholgebruik toegestaan.

De procedure maakt een onderscheid tussen de eerste keer dat een werknemer onder invloed op het werk verkeert en de volgende vaststelling(en). Na een eerste vaststelling wordt de werknemer op kosten van het bedrijf met een taxi naar huis gevoerd of kan hij bijkomen in een veilig lokaal. Er worden verder geen concrete gevolgen aan gegeven.

Bij volgende vaststellingen draait de werknemer zelf op voor de kosten van het transport en worden de uren afwezigheid afgetrokken van het jaarlijks verlof. Vervolgens wordt een formeel verslag van de feiten opgesteld. Dit wordt overgemaakt aan de personeelsdienst. Deze verslagen vormen een belangrijk element bij de functioneringsgesprekken.

Sensibilisering en preventie

Alle leidinggevenden bij Dexia kregen voorts een opleiding over alcoholbeleid. Het intranet van het bedrijf en affichecampagnes in de kantoren zorgden voor het informeren en sensibiliseren van het niet-leidinggevend personeel.

Meer info:

Over de aanpak van Dexia, zie op de website van Prevent: Alcohol- en drugsbeleid in de praktijk: Dexia kiest voor strenge maar curatieve aanpak.

Over CAO nr. 100 betreffende het voeren van een preventief alcohol- en drugsbeleid in de onderneming, zie op de website van:

• de Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg: Preventief alcohol- en drugsbeleid op de werkvloer
• Prevent: Invoering CAO 100 maakt weg vrij voor alcohol- en drugtests
• de Vereniging voor Alcohol- en andere Drugproblemen (VAD): CAO 100, de wet over alcohol en drugs op het werk.