“Musculoskeletale aandoeningen” (MSA) zijn een verzamelnaam voor de problemen ter hoogte van de musculoskeletale structuren (de spieren, de gewrichten, de pezen, de ligamenten en de zenuwen). Deze aandoeningen kunnen gelokaliseerd zijn ter hoogte van de bovenste en de onderste ledematen maar ook ter hoogte van de nek of de rug. MSA zijn het resultaat van verscheidene factoren: biomechanische factoren, omgevingsfactoren, psychosociale, organisatorische en persoonlijke factoren.

MSA brengen pijn en beperkingen met zich mee die een sterke impact kunnen hebben op de werknemer, zowel op persoonlijk als professioneel vlak. Indien er niet tijdig wordt ingegrepen, kunnen de aandoeningen verergeren en wordt het onmogelijk om bepaalde bewegingen nog uit te voeren. Na verloop van tijd zijn de gevolgen onomkeerbaar.

Musculoskeletale aandoeningen (Copyright Prevent/FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg)

Musculoskeletale aandoeningen of MSA worden vaak aangeduid met verschillende benamingen. Elk van deze benamingen wijzen op een andere onderliggende oorzaak of diagnostiek maar worden in de praktijk door elkaar gehanteerd.

• RSI: Repetitive Strain Injuries
• LATR: Lésions Attribuables au Travail Répétitif (Letsels toe te schrijven aan repetitieve arbeid)
• MSA: Musculoskeletale aandoeningen
• TMS: Troubles Musculo-Squelettiques
• MSDs: MusculoSkeletal Disorders
• CTD: Cumulative Trauma Disorders
• OCD: Occupational Cervicobrachial Disease
• OOS: Occupational Overuse Syndrome
• WMSD: Work-related Musculoskeletal Disorder

MSA omvatten aandoeningen aan de spieren, de pezen, de zenuwen, de ligamenten, de gewrichten en de slijmbeurzen.

Peesaandoeningen

Deze aandoeningen ontstaan hoofdzakelijk door herhaalde bewegingen, door een verhoogde spanning uitgeoefend door de spier op de pees of door een overmatige uitrekking van de pees.

De aandoeningen worden gekenmerkt door een ontsteking van de pees (tendinitis) en de peesschacht (tenosynovitis). In sommige gevallen gaat de ontsteking gepaard met een oedeem of een bloeduitstorting.

Een ontstekingsreactie is niet altijd de predominante factor. Bij de gevallen waarbij de aandoening leidt tot een vermindering van de kwaliteit van de bindweefsels van de pees, heeft men het over 'tendinose' in plaats van over tendinitis.

Voorbeelden: tendinitis van De Quervain, stenoserende tenosynovitis crepitans, epicondylitis.

Zenuwaandoeningen en Neurovasculaire aandoeningen

Bij zenuwaandoeningen wordt de zenuw op chronische wijze samengedrukt. Dit verstoort de functie van de zenuw. De neurale influx tussen de spieren en de hersenen wordt gehinderd met pijn, verlies van kracht, tastzin,... tot gevolg.

Bij neurovasculaire aandoeningen worden zowel de zenuwen als de bloedvaten getroffen. De druk op de zenuwen leidt tot pijngewaarwordingen en het samendrukken van de bloedvaten verhindert de zuurstoftoevoer naar het weefsel.

Voorbeelden: carpaal tunnel syndroom, het guyon tunnel syndrome, cervicobrachialgie, syndroom van Raynaud.

Spieraandoeningen

Spieraandoeningen worden gekenmerkt door een spiersamentrekking (spiercontractie) aangehouden in de tijd (intens of zwak). Deze spiersamentrekking kan de bloedsomloop verstoren. Gevolg is dat de spier niet meer gevoed wordt. Ook afvalstoffen kunnen niet meer  afgevoerd worden.

Voorbeelden: het stijve nek-syndroom (tension neck syndrome), lumbago

Artrose en het natuurlijke verouderingsproces

Artrose is het gevolg van slijtage aan het kraakbeen en de gewrichten. Door het veelvuldig bewegen kan het kraakbeen slijtage vertonen. Het komt vooral voor ter hoogte van de schouder en de wervelkolom.

Ter hoogte van de schouder kan het veelvuldig herhalen van traumatiserende bewegingen uiteindelijk leiden tot een artrose van het acromioclaviculair gewricht, m.a.w. het gewricht tussen het voorste deel van het schouderblad en het laterale deel van het sleutelbeen. Het gewricht voelt pijnlijk aan bij aanraking en bij het kruisen van de arm voor het lichaam.

Artrose ter hoogte van de wervelkolom is een gevolg van natuurlijke veroudering. De tussenwervelschijven verliezen geleidelijk hun vermogen om water op te nemen. De schijf neemt af in dikte. Het onderliggende bot, niet langer beschermd door het schokdempend weefsel, reageert vervolgens op de druk uitgeoefend door diverse houdingen en bewegingen en ontwikkelt kleine ‘uitgroeiingen’, ook wel "papegaaienbekken" (osteofyten) genoemd.  Deze natuurlijke veroudering leidt tot een mindere performantie van de tussenwervelschijf als schokdemper en een beperktere soepelheid van de wervelkolom.

Aandoeningen aan de tussenwervelschijf

Bij aandoeningen aan de tussenwervelschijf is er sprake van een breuk in de ring van de tussenwervelschijf. De zachte kern komt daarbij naar buiten en kan drukken op de zenuwuiteinden. De aftakeling van de tussenwervelschijf gebeurt vaak zeer geleidelijk. Deze wordt in de hand gewerkt door herhaalde buigingen en draaiingen van de wervelkolom.

Voorbeeld: hernia

Aandoeningen aan de slijmbeurzen

De slijmbeurzen (bursae sucrose) beschermen de pezen tegen rechtstreeks contact met de beenderen. Door een aantasting van de slijmbeurzen kan er een uitstorting optreden van de synoviale vloeistof in de beurs. Dit leidt tot een sterke zwelling van de bursa mucosa en kan de oorzaak zijn van een chronische ingekapselde slijmbeursontsteking.

Voorbeeld: hygroma aan de schouder

MSA kunnen gepaard gaan met pijn, een zwaar gevoel in de gewrichten, vermoeidheid, tintelingen, verlies van gevoel, gevoelloosheid, krampen, stijfheid, gevoeligheid voor druk, een branderig gevoel,... De symptomen helpen om MSA op te sporen, maar ze laten niet altijd toe om aan te duiden waar de aandoeningen zich precies voordoen. Indien de klacht zich situeert ter hoogte van een specifiek lichaamsdeel, kan aangegeven worden waar de MSA zich situeert. Indien de symptomen eerder algemeen zijn (spierpijn, tintelingen) dan ligt het minder voor de hand waar de oorsprong kan gezocht worden. Deze algemene, diffuse MSA komen vaker voor dan de MSA aan een specifiek lichaamsdeel. Ze zijn ook moeilijker te behandelen.

MSA kunnen plots optreden maar in de meeste gevallen is het een geleidelijk proces. De symptomen en de gevolgen verergeren in de tijd.

• Eerste stadium: pijn en vermoeidheid doen zich voor op het einde van de werkdag. Ze verdwijnen na nachtrust.
• Tweede stadium: de pijn houdt aan, ook na de nachtrust, en verstoort de slaap en de werkprestaties. Dit kan leiden tot kortdurende afwezigheden.
• Derde stadium: de pijn en spiervermoeidheid worden chronisch. Ze verstoren alle dagdagelijkse activiteiten en beperken de werkprestaties. Er treden duidelijke klinische signalen op.