Het voorkomen van musculoskeletale aandoeningen (MSA) is niet eenvoudig. Vaak spelen er meerder factoren een rol in het ontstaan van deze aandoeningen. Het is daarom belangrijk om op zoek te gaan naar een efficiënte en duurzame preventiestrategie die rekening houdt met deze verschillende factoren.
Musculoskeletale aandoeningen (MSA) - Publicaties
De Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg heeft een aantal publicaties met betrekking tot musculoskeletale aandoeningen.
Informatiemiddelen bestemd voor de werknemers
Om de werknemers te helpen MSA te vermijden bij de uitoefening van hun beroep werden een reeks praktische brochures uitgegeven met als titel “Musculoskeletale aandoeningen bij beroepen”. Momenteel zijn 36 titels verschenen “Preventie van musculoskeletale aandoeningen” voor:
- het personeel uit de sector van de thuishulp
- het personeel uit de schoonmaaksector
- het personeel uit de sector van de kinderopvang
- het verzorgend personeel van ziekenhuizen
- het kassapersoneel
- aanvullers van rekken
- het personeel van de goederenontvangst
- het personeel van de verkoopstoog
- de chauffeur-besteller
- de order-voorbereider
- de vrachtwagenchauffeur
- de veeteler
- landbouwers
- het personeel van groenaanleg
- het keukenpersoneel
- het logistiek personeel
- installateurs van sanitair en airconditioning
- stukadoors
- betonvlechters en –bekisters
- bestuurders van werfvoertuigen
- dakwerkers
- de metselaar en handarbeider
- call-center personeel
- de schoenmaker
- de bakker
- de verhuizer
- de fruitplukker
- kamermeisjes
- kelners
- administratief personeel
- barmannen
- de kapper
- de slager
- bagagesorteerders
- vuilnisophalers
- afvalsorteerders
Informatiemiddelen bestemd voor de preventiedeskundigen
Algemene informatiebrochure
Deze algemene brochure voor de preventie van MSA werd ontwikkeld om tegemoet te komen aan de vraag naar een algemene informatieve tool voor de preventie van MSA. De gids heeft drie doelstellingen: kennis verwerven van het musculoskeletaal apparaat, begrijpen hoe dit zich kan beschadigen en aangepaste oplossingen aanreiken om de ontwikkeling van musculoskeletale aandoeningen tegen te gaan:
Preventie van musculoskeletale aandoeningen (MSA) - Algemene informatiebrochure
Brochures per sector
Deze handleidingen, opgevat als pedagogisch instrument, hebben aandacht voor de preventie van musculoskeletale aandoeningen, waaronder rugpijn. Aan de hand van talrijke foto’s van werksituaties en lichaamshoudingen die men daarbij het best aanneemt, worden een aantal risico’s verduidelijkt.
Negen van deze handleidingen geven een overzicht van de risicofactoren verbonden aan specifieke activiteiten in 9 sectoren:
- Preventie van musculoskeletale aandoeningen (MSA) in de bouwsector
- Preventie van musculoskeletale aandoeningen (MSA) in de sector van de kinderopvang
- Preventie van musculoskeletale aandoeningen (MSA) in de land- en tuinbouwsector
- Preventie van musculoskeletale aandoeningen in de ziekenhuissector
- Preventie van musculoskeletale aandoeningen in de sector van de thuishulp
- Preventie van musculoskeletale aandoeningen in de horeca
- Preventie van musculoskeletale aandoeningen (MSA) in de distributiesector
- Preventie van musculoskeletale aandoeningen (MSA) in de transportsector en in de logistiek
- Preventie van musculoskeletale aandoeningen (MSA) in de sector van de afvalbehandeling
Praktische gids met aanbevelingen
Beheer van beroepsgebonden risico’s
De SOBANE-strategie is een methode voor het beheer van beroepsgebonden risico’s met vier interventieniveaus: opsporing, observatie, analyse en expertise.
De brochure “SOBANE-strategie: Musculoskeletale aandoeningen” maakt het mogelijk om dieper in te gaan op problemen die tot musculoskeletale aandoeningen leiden.
Manueel behandelen van lasten
Een gids en een identificatiefiche van de risicofactoren helpen om risico’s op MSA te voorkomen en te beperken alsook arbeidsongevallen verbonden aan de manuele behandeling en de fysieke arbeid.
-
Campagnes
Europese campagne ‘Gezond werk: verlicht de last!'
De campagne voor een gezonde werkplek 2020-2022 van het Europees Agentschap voor veiligheid en gezondheid op het werk, met als thema “Gezond werk: verlicht de last!”, ging op 29 september 2020 van start. De campagne biedt werknemers en werkgevers ondersteuning en richtlijnen om werkgerelateerde aandoeningen aan het bewegingsapparaat te herkennen en effectief aan te pakken en promoot het gebruik van praktische hulpmiddelen.
Campagne: Welzijn op het werk in de Federal Truck (2015-2016-2017-2018)
Om welzijn op het werk te promoten trokken de medewerkers van de Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg (FOD Werkgelegenheid) in november 2015 voor het eerst het land door in een volledig ingerichte vrachtwagen, die de naam ‘Federal Truck’ meekreeg.
Musculoskeletale aandoeningen (MSA) - Goede praktijken
“Gezond werk: verlicht de last!”: Belgische goede praktijken (FOD Werkgelegenheid – België – 2022)
Op donderdag 27 oktober 2022 organiseerde het Belgisch focal point van het Europees Agentschap voor veiligheid en gezondheid op het werk (EU-OSHA) het slotevenement van het Belgische luik van de Verlicht de last"-campagne van EU-OSHA: "Preventie van musculoskeletale aandoeningen (MSA) - Goede praktijken".
Tijdens het Belgische slotevenement werden verschillende Belgische goede praktijken voorgesteld, waaronder ook de Belgische laureaten van de award voor goede praktijken van EU-OSHA. Meer informatie over de inhoud van de verschillende projecten is beschikbaar in volgend bericht op deze BeSWIC website: "Verlicht de last": Belgische winnaars Awards voor goede praktijken gehuldigd tijdens slotevenement.
Presentaties tijdens het slotevenement
- Presentatie door Frank Dehasque: ‘Healthy Workplaces Lighten the Load’ campaign 2020-2022 (PDF, 6,48 MB);
- Presentatie door Yves De Groeve, arbeidsinspecteur bij de Algemene Directie Toezicht Welzijn op het werk en coördinator van de kennisdirectie ergonomie: Verlicht de last: Een blik van de inspectie (PDF, 1,70 MB);
- Goede praktijken:
- Nike: Het belang van het mee in rekening brengen van mentale aspecten bij het bepalen van de arbeidsbelasting in een logistieke omgeving (Katrien Devel - Preventieadviseur ergonomie bij Mensura) – Powerpointpresentatie: Het belang van het mee in rekening brengen van mentale aspecten (PDF, 2,08 MB),
- Carrefour: Van 3D motion capture tot de exploratie van jobrotatiemogelijkheden (Jolien Maes - Preventieadviseur ergonomie bij Attentia) – Powerpointpresentatie: Van 3D motion capture tot de exploratie van jobrotatiemogelijkheden bij Carrefour (PDF, 1,51 MB),
- Delhaize: De holistische aanpak van MSA in een supermarkt (Roeland Motmans - Preventieadviseur ergonomie bij Delhaize) – Powerpointpresentatie: Een ergonomieprogramma met de medewerker centraal (PDF, 2,33 MB),
- GZA Ziekenhuizen: Van ergonomiebeleid naar ergonomiecultuur (Veerle Peeters - Preventie- en milieuadviseur bij GZA Ziekenhuizen / Edwina Mariën – Preventieadviseur ergonomie bij IDEWE) – Powerpointpresentatie: Van ergonomiebeleid naar ergonomiecultuur (PDF, 396 KB).
Musculoskeletale aandoeningen (MSA) - Regelgeving
Een specifieke wetgeving in verband met werkgebonden musculoskeletale aandoeningen bestaat niet in België.
Volgens de welzijnswet is de werkgever verplicht het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk te bevorderen (Wet van 4 augustus 1996 betreffende het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk, BS 18/9/1996).
De werkgever dient er voor te zorgen dat het werk is aangepast aan de fysieke mogelijkheden van de mens en dat overmatige professionele fysieke en mentale vermoeidheid voorkomen wordt.
Om deze doelstellingen te bereiken houdt hij rekening met:
- de werkorganisatie en de werk- en productiemethoden (bv. minder monotone en tempo gebonden arbeid);
- de inrichting van de arbeidsplaats en arbeidspost (ergonomie);
- de keuze en het gebruik van de arbeidsmiddelen en persoonlijke beschermingsmiddelen;
- de psychosociale belasting.
De Codex voor de reglementering van het Welzijn op het Werk bevat wel onder meer delen over trillingen, het manueel hanteren van lasten, arbeidsmiddelen, beeldschermwerk, werkzitplaatsen en rustzitplaatsen.
Een uitgebreide toelichting over deze wetgeving is beschikbaar op de website van de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg:
-
Parlementaire vragen
55036904C Kamer (06/06/2023) - De aanpassingen van de werkplek voor MS-patiënten
55035131C Kamer (18/04/2023) - De musculokeletale aandoeningen op het werk
55033297C Kamer - De ambitie van het nationaal actieplan welzijn op het werk inzake musculoskeletale aandoeningen
1083 Kamer - De aanpak van spier en skeletaandoeningen
55032212C Kamer - De inspectiecampagne bij dienstenchequebedrijven
55026288C Kamer - De arbeidsongeschiktheidsgraad in de dienstenchequesector
466 Kamer - Impact van het telewerk op de werkgelegenheid
55003336C Kamer - De impact van het dienstenchequesysteem op de werkgelegenheid en de gezondheid op het werk
2047 Kamer - Ziekteverzuim
838 Kamer - Werkbaar werk - Psychosociale risico's
830 Kamer - Musculoskeletale aandoeningen - Preventiecampagne
335 Kamer - Europese bedrijvenenquête naar nieuwe en opkomende risico's
21608 Kamer - Het maximum toegelaten gewicht dat door arbeiders mag worden getild
-
Onderzoeken
Interventietypologieën voor preventie van musculoskeletale aandoeningen en psychosociale risico’s (FOD Werkgelegenheid - België - 2013)
DinBelg 2005 (Motmans R – België – 2005/2006)
Fit For Work? Musculoskeletale aandoeningen en de Belgische arbeidsmarkt (The work foundation & Prevent – België – 2009)
Fysieke activiteit: verbanden en gevolgen voor de gezondheid – samenvatting en aanbevelingen (Institut national de la santé et de la recheche médicale / INSERM – Frankrijk – 2008)
Organisationele en psychosociale factoren bij de ontwikkeling van musculoskeletale aandoeningen aan de bovenste ledematen (UCL – België – 2004)
Publicaties over onderzoeken van de Unité Hygiène et Physiologie du Travail (UCL - België)
Rugaandoeningen in het arbeidsmilieu: welke risicofactoren en welke preventiemaatregelen? (Institut national de la santé et de la recherche médicale / INSERM – Frankrijk – 2000)
Spier- en skeletaandoeningen in de Europese Unie – Feiten en cijfers (Europees Agentschap voor veiligheid en gezondheid op het werk EU-OSHA – EU – 2010)
Studie over chronische lage rugpijn (KCE – België – 2007)
Work-related neck and upper limb musculoskeletal disorders (Europees Agentschap voor veiligheid en gezondheid op het werk EU-OSHA – EU – 1998)
Musculoskeletale aandoeningen (MSA) - Sensibiliseringsmateriaal
3 animatiefilms MSA
Musculoskeletale aandoeningen (MSA) zijn de belangrijkste oorzaak van afwezigheid op het werk in België. Maar wat zijn MSA? En wat kunt u eraan doen? Ontdek een 5-stappenplan voor een duurzame en doeltreffende preventie van MSA en hoe dit in de praktijk kan toegepast worden, aan de hand van 3 animatiefilms die de Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg (FOD Werkgelegenheid) hiervoor ontwikkelde.
De films zijn beschikbaar op de het Youtube kanaal van de FOD Werkgelegenheid: MSA.
Film “Preventie van musculoskeletale aandoeningen”
In deze film wordt uitgelegd hoe deze aandoeningen ontstaan en wat we kunnen doen om ze te voorkomen. Deze aandoeningen nemen alsmaar in aantal toe. Ze treffen een grote groep Belgische werknemers: zowel mannen als vrouwen, jongeren als ouderen. Ze komen voor in alle beroepen en sectoren. Hoewel deze aandoeningen niet levensbedreigend zijn, hebben ze een grote impact op het werk en het privéleven. Preventie is daarom belangrijk!
Bekijk de film op het YouTube kanaal van de FOD Werkgelegenheid: Preventie van musculoskeletale aandoeningen.
Musculoskeletale aandoeningen handig in kaart gebracht
Musculoskeletale aandoeningen nemen alsmaar in aantal toe en treffen een grote groep Belgische werknemers. Wat zijn MSA? Wat zijn de gevolgen en oorzaken van MSA? Wat zijn oplossingen om MSA te voorkomen en welke tools zijn er voorhanden?
Deze vragen worden op een ludieke manier beantwoord aan de hand van 52 kaarten.
Ontdek de kaarten op de campagnewebsite: www.preventievanmsa.be.
De Flexaminator: een educatief spel
In dit spel voor leerlingen uit de derde graad van het secundair onderwijs gaat de stuntelige held “De Flexaminator” de strijd aan met musculoskeletale aandoeningen (MSA).
Het spel wil jongeren bewustmaken en informeren over de risico’s van MSA en wat men kan doen om ze te voorkomen: een goede houding, hulpmiddelen en technieken gebruiken, de omgeving optimaal inrichten, …
Het spel bestaat uit een handleiding voor de spelcoördinator en een reeks van educatieve opdrachten.
Het spel kan gratis gedownload worden op de website van de FOD Werkgelegenheid: De Flexaminator: een spel over het belang van een goede houding en de preventie van musculoskeletale aandoeningen.
Sensibiliserings- en preventiewebsite Preventievanmsa.be
Deze website geeft essentiële informatie en sensibiliseert op een praktische en heldere manier over MSA. Daarnaast komen er heel wat goede praktijken aan bod in de module “Preventie van MSA” in 6 arbeidsactiviteiten:
- Langdurig dezelfde houding
- Herhaalde bewegingen
- Langdurig zitten
- Tillen
- Trekken/duwen
- Personenzorg (zorg voor kinderen of zorg voor volwassenen)
De website: www.preventievanmsa.be.
Film “Preventie van rugklachten in de land- en tuinbouwsector”
Musculoskeletale aandoeningen nemen alsmaar in aantal toe en treffen een grote groep Belgische werknemers. De film is bedoeld om in de land- en tuinbouwsector het bewustzijn met betrekking tot MSA te vergroten, daarover te informeren en goede preventiepraktijken te promoten.
Bekijk de film op het YouTube kanaal van BeSWIC: Preventie van rugklachten in de land- en tuinbouwsector.
Film “Preventie van rugklachten in de sector van de thuishulp”
Musculoskeletale aandoeningen nemen alsmaar in aantal toe en treffen een grote groep Belgische werknemers. De film is bedoeld om in de sector van de thuishulp het bewustzijn met betrekking tot MSA te vergroten, daarover te informeren en goede preventiepraktijken te promoten.
Bekijk de film op het YouTube kanaal van BeSWIC: Preventie van rugklachten in de sector van de thuishulp.
Film “Preventie van rugklachten in de bouwsector”
Musculoskeletale aandoeningen nemen alsmaar in aantal toe en treffen een grote groep Belgische werknemers. De film is bedoeld om in de bouwsector het bewustzijn met betrekking tot MSA te vergroten, daarover te informeren en goede preventiepraktijken te promoten.
Bekijk de film op het YouTube kanaal van BeSWIC: Preventie van rugklachten in de bouwsector.
Film “Zorg vandaag voor je rug, morgen kan het te laat zijn”
Statische houdingen leggen een zware last op uw spieren en gewrichten. Zeker als u dan nog eens een verkeerde houding aanneemt.
Bekijk de film op het YouTube kanaal van BeSWIC: Zorg vandaag voor je rug, morgen kan het te laat zijn.
Film “Wissel van houding, spieren kan je niet wisselen”
Heffen en tillen, dat komt overal wel voor. Als u dit op een verkeerde manier doet, neemt de rugbelasting enorm toe.
Bekijk de film op het YouTube kanaal van BeSWIC: Wissel van houding, spieren kan je niet wisselen.
Film “Hou je pezen in de hand : vermijd repetitief werk”
Dezelfde beweging uitoefenen, opnieuw en opnieuw en opnieuw.... Repetitieve bewegingen: uw pezen zijn er niet gelukkig mee.
Bekijk de film op het YouTube kanaal van BeSWIC: Hou je pezen in de hand : vermijd repetitief werk.
Musculoskeletale aandoeningen (MSA) - Tools