De werkgever is verplicht om de risicofactoren die kunnen leiden tot musculoskeletale aandoeningen (MSA) te identificeren en te analyseren en op basis hiervan gepaste preventiemaatregelen te nemen. Vanuit een ergonomische benadering kan hij ervoor kiezen om maatregelen te nemen die de grijpafstand tot lasten, gereedschap, machines of andere gebruikte voorwerpen verkleinen. Het verkleinen van de grijpafstand vermindert de spiervermoeidheid en bevordert het aannemen van houdingen binnen het comfortbereik.

Horizontale grijpafstand

Bij de schikking van gereedschap of voorwerpen die regelmatig vastgenomen worden op het werkvlak, moet men rekening houden met de gebruiksfrequentie en de lengte van de bovenste ledematen. Twee grijpafstanden zijn hierbij van belang:

  • Maximale grijpafstand: afstand tussen pols en elleboog. Deze afstand is enkel voor minder frequente bewegingen geschikt.
  • Comfortafstand: half-gebogen houding van de arm (ongeveer 2/3 van de maximale afstand). Deze afstand is aangewezen voor frequente bewegingen.

 de maximale grijpafstand
In het groen: de comfortafstand en in het rood: de maximale grijpafstand (Copyright Prevent/FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg)
Grijpafstand aan een kassa
Grijpafstand aan een kassa (Copyright Prevent/FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg)

Verticale grijpafstand

Bij de verticale grijpafstand moet vooral gekeken worden naar de belasting van het schoudergewricht. Het schoudergewricht wordt aan een grote belasting onderworpen bij opheffing of abductie vanaf een hoek van 30°. Daarom is het belangrijk om voorwerpen, knoppen of handgrepen niet te hoog of te laag te plaatsen. Aangewezen is om voorwerpen, knoppen of handgrepen niet hoger dan het schoudergewricht te plaatsen. Om dezelfde reden is het aanbevolen om geen voorwerpen op te bergen of gebruik te maken van werktuigen of handvatten onder de hoogte van de handen. Dit om vermoeidheid van de rug voorkomen.
Te hoog geplaatste gootsteen 
Te hoog geplaatste gootsteen (Copyright Prevent/FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg)
Gootsteen op de juiste hoogte
Gootsteen op de juiste hoogte (Copyright Prevent/FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg)

Hulpmiddelen

Bepaalde hulpmiddelen kunnen de toegang tot moeilijk bereikbare plaatsen vergemakkelijken. Voorbeelden hiervan zijn verlengstukken en ladders of trapjes.

Verlengstuk

Een telescopische steel vergemakkelijkt de schoonmaak van hoger gelegen oppervlakken. Een haak met een handgreep maakt het makkelijker om grondroosters op te tillen in grootkeukens.
Gebruik van een haak om te vermijden dat de werknemer zich moet bukken
Gebruik van een haak om te vermijden dat de werknemer zich moet bukken (Copyright Prevent/FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg)

Ladder of trapje

In kleine ruimten kan het moeilijk zijn om bepaalde voorwerpen te bereiken. Een trapje of voetenbankje kan helpen, maar beperkt de reikwijdte van de gebruiker. Een platform geplaatst op de douchekuip maakt het makkelijker om de hoger gelegen delen van de muur te bereiken zonder dat het valgevaar vergroot wordt.
Platform geplaatst op een douchekuip om de toegang te vergemakkelijken
Platform geplaatst op een douchekuip om de toegang te vergemakkelijken (Copyright Prevent/FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg)

  • Campagnes

  • Europese campagne ‘Gezond werk: verlicht de last!'

    De campagne voor een gezonde werkplek 2020-2022 van het Europees Agentschap voor veiligheid en gezondheid op het werk, met als thema “Gezond werk: verlicht de last!”, ging op 29 september 2020 van start. De campagne biedt werknemers en werkgevers ondersteuning en richtlijnen om werkgerelateerde aandoeningen aan het bewegingsapparaat te herkennen en effectief aan te pakken en promoot het gebruik van praktische hulpmiddelen.

  • Campagne: Welzijn op het werk in de Federal Truck (2015-2016-2017-2018)

    Om welzijn op het werk te promoten trokken de medewerkers van de Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg (FOD Werkgelegenheid) in november 2015 voor het eerst het land door in een volledig ingerichte vrachtwagen, die de naam ‘Federal Truck’ meekreeg.

  • Musculoskeletale aandoeningen (MSA) - Regelgeving

    Een specifieke wetgeving in verband met werkgebonden musculoskeletale aandoeningen bestaat niet in België.

    Volgens de welzijnswet is de werkgever verplicht het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk te bevorderen (Wet van 4 augustus 1996 betreffende het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk, BS 18/9/1996).

    De werkgever dient er voor te zorgen dat het werk is aangepast aan de fysieke mogelijkheden van de mens en dat overmatige professionele fysieke en mentale vermoeidheid voorkomen wordt.

    Om deze doelstellingen te bereiken houdt hij rekening met:

    • de werkorganisatie en de werk- en productiemethoden (bv. minder monotone en tempo gebonden arbeid);
    • de inrichting van de arbeidsplaats en arbeidspost (ergonomie);
    • de keuze en het gebruik van de arbeidsmiddelen en persoonlijke beschermingsmiddelen;
    • de psychosociale belasting.

    De Codex voor de reglementering van het Welzijn op het Werk bevat wel onder meer delen over trillingen, het manueel hanteren van lasten, arbeidsmiddelen, beeldschermwerk, werkzitplaatsen en rustzitplaatsen.

    Een uitgebreide toelichting over deze wetgeving is beschikbaar op de website van de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg:

  • Parlementaire vragen

  • 55036904C Kamer (06/06/2023) - De aanpassingen van de werkplek voor MS-patiënten

  • 55035131C Kamer (18/04/2023) - De musculokeletale aandoeningen op het werk

  • 55033297C Kamer - De ambitie van het nationaal actieplan welzijn op het werk inzake musculoskeletale aandoeningen

  • 1083 Kamer - De aanpak van spier en skeletaandoeningen

  • 55032212C Kamer - De inspectiecampagne bij dienstenchequebedrijven

  • 55026288C Kamer - De arbeidsongeschiktheidsgraad in de dienstenchequesector

  • 466 Kamer - Impact van het telewerk op de werkgelegenheid

  • 55003336C Kamer - De impact van het dienstenchequesysteem op de werkgelegenheid en de gezondheid op het werk

  • 2047 Kamer - Ziekteverzuim

  • 838 Kamer - Werkbaar werk - Psychosociale risico's

  • 830 Kamer - Musculoskeletale aandoeningen - Preventiecampagne

  • 335 Kamer - Europese bedrijvenenquête naar nieuwe en opkomende risico's

  • 21608 Kamer - Het maximum toegelaten gewicht dat door arbeiders mag worden getild

  • Onderzoeken

  • Interventietypologieën voor preventie van musculoskeletale aandoeningen en psychosociale risico’s (FOD Werkgelegenheid - België - 2013)

  • DinBelg 2005 (Motmans R – België – 2005/2006)

  • Fit For Work? Musculoskeletale aandoeningen en de Belgische arbeidsmarkt (The work foundation & Prevent – België – 2009)

  • Fysieke activiteit: verbanden en gevolgen voor de gezondheid – samenvatting en aanbevelingen (Institut national de la santé et de la recheche médicale / INSERM – Frankrijk – 2008)

  • Organisationele en psychosociale factoren bij de ontwikkeling van musculoskeletale aandoeningen aan de bovenste ledematen (UCL – België – 2004)

  • Publicaties over onderzoeken van de Unité Hygiène et Physiologie du Travail (UCL - België)

  • Rugaandoeningen in het arbeidsmilieu: welke risicofactoren en welke preventiemaatregelen? (Institut national de la santé et de la recherche médicale / INSERM – Frankrijk – 2000)

  • Spier- en skeletaandoeningen in de Europese Unie – Feiten en cijfers (Europees Agentschap voor veiligheid en gezondheid op het werk EU-OSHA – EU – 2010)

  • Studie over chronische lage rugpijn (KCE – België – 2007)

  • Work-related neck and upper limb musculoskeletal disorders (Europees Agentschap voor veiligheid en gezondheid op het werk EU-OSHA – EU – 1998)

  • Musculoskeletale aandoeningen (MSA) - Sensibiliseringsmateriaal

    3 animatiefilms MSA

    Musculoskeletale aandoeningen (MSA) zijn de belangrijkste oorzaak van afwezigheid op het werk in België. Maar wat zijn MSA? En wat kunt u eraan doen? Ontdek een 5-stappenplan voor een duurzame en doeltreffende preventie van MSA en hoe dit in de praktijk kan toegepast worden, aan de hand van 3 animatiefilms die de Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg (FOD Werkgelegenheid) hiervoor ontwikkelde.

    De films zijn beschikbaar op de het Youtube kanaal van de FOD Werkgelegenheid: MSA.

    Film “Preventie van musculoskeletale aandoeningen”

    In deze film wordt uitgelegd hoe deze aandoeningen ontstaan en wat we kunnen doen om ze te voorkomen. Deze aandoeningen nemen alsmaar in aantal toe. Ze treffen een grote groep Belgische werknemers: zowel mannen als vrouwen, jongeren als ouderen. Ze komen voor in alle beroepen en sectoren. Hoewel deze aandoeningen niet levensbedreigend zijn, hebben ze een grote impact op het werk en het privéleven. Preventie is daarom belangrijk!

    Bekijk de film op het YouTube kanaal van de FOD Werkgelegenheid: Preventie van musculoskeletale aandoeningen.

    Musculoskeletale aandoeningen handig in kaart gebracht

    Musculoskeletale aandoeningen nemen alsmaar in aantal toe en treffen een grote groep Belgische werknemers. Wat zijn MSA? Wat zijn de gevolgen en oorzaken van MSA? Wat zijn oplossingen om MSA te voorkomen en welke tools zijn er voorhanden?

    Deze vragen worden op een ludieke manier beantwoord aan de hand van 52 kaarten.

    Ontdek de kaarten op de campagnewebsite: www.preventievanmsa.be

    De Flexaminator: een educatief spel

    In dit spel voor leerlingen uit de derde graad van het secundair onderwijs gaat de stuntelige held “De Flexaminator” de strijd aan met musculoskeletale aandoeningen (MSA).

    Het spel wil jongeren bewustmaken en informeren over de risico’s van MSA en wat men kan doen om ze te voorkomen: een goede houding, hulpmiddelen en technieken gebruiken, de omgeving optimaal inrichten, …

    Het spel bestaat uit een handleiding voor de spelcoördinator en een reeks van educatieve opdrachten.

    Het spel kan gratis gedownload worden op de website van de FOD Werkgelegenheid: De Flexaminator: een spel over het belang van een goede houding en de preventie van musculoskeletale aandoeningen.

    Sensibiliserings- en preventiewebsite Preventievanmsa.be 

    Deze website geeft essentiële informatie en sensibiliseert op een praktische en heldere manier over MSA. Daarnaast komen er heel wat goede praktijken aan bod in de module “Preventie van MSA” in 6 arbeidsactiviteiten: 

    • Langdurig dezelfde houding
    • Herhaalde bewegingen
    • Langdurig zitten
    • Tillen
    • Trekken/duwen
    • Personenzorg (zorg voor kinderen of zorg voor volwassenen)

    De website: www.preventievanmsa.be.

    Film “Preventie van rugklachten in de land- en tuinbouwsector”

    Musculoskeletale aandoeningen nemen alsmaar in aantal toe en treffen een grote groep Belgische werknemers. De film is bedoeld om in de land- en tuinbouwsector het bewustzijn met betrekking tot MSA te vergroten, daarover te informeren en goede preventiepraktijken te promoten.

    Bekijk de film op het YouTube kanaal van BeSWIC: Preventie van rugklachten in de land- en tuinbouwsector.

    Film “Preventie van rugklachten in de sector van de thuishulp”

    Musculoskeletale aandoeningen nemen alsmaar in aantal toe en treffen een grote groep Belgische werknemers. De film is bedoeld om in de sector van de thuishulp het bewustzijn met betrekking tot MSA te vergroten, daarover te informeren en goede preventiepraktijken te promoten.

    Bekijk de film op het YouTube kanaal van BeSWIC: Preventie van rugklachten in de sector van de thuishulp.

    Film “Preventie van rugklachten in de bouwsector”

    Musculoskeletale aandoeningen nemen alsmaar in aantal toe en treffen een grote groep Belgische werknemers. De film is bedoeld om in de bouwsector het bewustzijn met betrekking tot MSA te vergroten, daarover te informeren en goede preventiepraktijken te promoten.

    Bekijk de film op het YouTube kanaal van BeSWIC: Preventie van rugklachten in de bouwsector.

    Film “Zorg vandaag voor je rug, morgen kan het te laat zijn”

    Statische houdingen leggen een zware last op uw spieren en gewrichten. Zeker als u dan nog eens een verkeerde houding aanneemt.

    Bekijk de film op het YouTube kanaal van BeSWIC: Zorg vandaag voor je rug, morgen kan het te laat zijn.

    Film “Wissel van houding, spieren kan je niet wisselen”

    Heffen en tillen, dat komt overal wel voor. Als u dit op een verkeerde manier doet, neemt de rugbelasting enorm toe.

    Bekijk de film op het YouTube kanaal van BeSWIC: Wissel van houding, spieren kan je niet wisselen.

    Film “Hou je pezen in de hand : vermijd repetitief werk”

    Dezelfde beweging uitoefenen, opnieuw en opnieuw en opnieuw.... Repetitieve bewegingen: uw pezen zijn er niet gelukkig mee.

    Bekijk de film op het YouTube kanaal van BeSWIC: Hou je pezen in de hand : vermijd repetitief werk.

  • Musculoskeletale aandoeningen (MSA) - Tools