21.08.2023

De Commissie van deskundigen inzake crisisbeheer heeft op 25 april 2023 het witboek met aanbevelingen ter verbetering van het crisisbeheer in België overhandigd aan minister Verlinden.

Dit bericht geeft meer informatie over het ontstaan van deze commissie en de inhoud van het witboek. Vervolgens wordt er verwezen naar andere BeSWIC-berichten over crisisbeheer, noodplanning en diensten betrokken bij de noodplanning, zoals de Civiele Veiligheid en de brandweer.

Ontstaan en inhoud witboek

Genese

Op 28 maart 2022 ging binnen de Federale Overheidsdienst Binnenlandse Zaken een commissie van deskundigen inzake crisisbeheer van start. De commissie van deskundigen inzake crisisbeheer wordt voorgezeten door Lodewijk De Witte, eregouverneur van de provincie Vlaams-Brabant. Hij wordt bijgestaan door twee programmabeheerders uit de administratie en door 19 deskundigen uit de academische wereld, de federale en gewestelijke bestuursniveaus, de vijf disciplines van de hulpverlening en de noodcentrales 112.

De opdracht van de commissie bestaat erin het crisisbeheer op alle beleidsniveaus in België in kaart te brengen en een advies uit te werken met coherente en praktijkgerichte aanbevelingen, die het mogelijk maken om het crisisbeheer verder te optimaliseren. Er zal een proactief organisatiemodel worden uitgewerkt dat toekomstbestendig is om op elk moment een noodsituatie het hoofd te bieden. Overheden zullen in toenemende mate met noodsituaties van diverse omvang en impact geconfronteerd worden. Recent werd België immers geconfronteerd met de coronapandemie, de overstromingen van juli 2021, cyberaanvallen op diverse FOD’s, de vluchtelingenstroom vanuit Oekraïne of de aanslagen van 2016.

In dit kader heeft Marie Muselle, coördinatrice van de Federale Ondersteuningscel die werd opgericht na de overstromingen van juli 2021, officieel het eindverslag van deze cel aan de minister overhandigd. Dat rapport zal deel uitmaken van de bronnen en werkdocumenten die de commissie zal gebruiken.

Enkele dagen later, op 31 maart 2022, werd bovendien plenair in het Waalse parlement gestemd over het rapport van de parlementaire onderzoekscommissie overstromingen. Meer informatie in het Frans op de website van Wallonië: Rapport de la Commission d'enquête parlementaire "Inondations".

Meer informatie over de aanstelling van de commissie is beschikbaar in volgend bericht op de website van de Federale Overheidsdienst Binnenlandse Zaken: Oprichting commissie van deskundigen voor een optimaal crisisbeheer.

Op 4 juli 2022 verscheen het Koninklijk besluit van 3 juni 2022 houdende oprichting van een commissie van deskundigen inzake crisisbeheer.

Inhoud

De Commissie van deskundigen inzake crisisbeheer heeft op 25 april 2023 het witboek met aanbevelingen ter verbetering van het crisisbeheer in België overhandigd aan minister Verlinden.

De gehanteerde methodologie – een mix van breed bronnenonderzoek (met inbegrip van evaluaties van noodsituaties in de laatste 20 jaar, op elk beheersniveau), interviews, workshops en participatie van het parlement (hoorzitting op 15 februari 2023 in de commissie voor Binnenlandse Zaken, Veiligheid, Migratie en Bestuurszaken van De Kamer) – is vernieuwend gezien de reikwijdte en de focus op de deskundigheid van lokale actoren en burgers.

Het witboek vangt aan met een transversaal thema rond de risicocultuur. Wanneer de term ‘risicocultuur’ momenteel wordt genoemd, is dat vooral om de afwezigheid of het tekort ervan te benadrukken. Er zijn wel enkele acties om de bevolking en de samenleving bewust te maken van risico's, maar die zijn onvoldoende gepland en gecoördineerd.

Vervolgens worden tal van aanbevelingen besproken, gewogen en overzichtelijk gesynthetiseerd in vijf thema’s (fiches): evolueren, versterken, communiceren, herstellen en evalueren. Naast de aanbevelingen biedt elk thema ook achtergrond, theorie en terminologie:

  • De fiche “evolueren” onderschrijft de solide werking van de bestaande ruggengraat (Burgemeester/Gouverneur/Minister) bij de aanpak van eerder ‘klassieke’ incidenten en noodsituaties. Echter, rekening houdend met de gekende en toekomstige uitdagingen, beveelt de Commissie aan om te evolueren in de richting van een crisisbeheer dat ook
    rekening houdt met de complexiteit van noodsituaties door te investeren in ‘turbulence governance’ en dit vanuit een netwerkbenadering.
  • De fiche “versterken” zet in op het verstevigen en verder professionaliseren van de bestaande structuren door middel van een continu proces van leren en verbeteren. Daarbij gaat het zowel over huidige en nieuwe partners, over vorming, over een verduidelijking van de fasering en over samenwerking en coördinatie.
  • De fiche “communiceren” legt de nadruk op continuïteit tussen risicocommunicatie, alarmering, crisiscommunicatie en herstel, en dit volgens de logica van inclusiviteit en via een multikanaalbenadering.
  • De fiche “herstel” is een vrijwel compleet nieuw initiatief binnen de bestaande noodplanning. De Commissie stelt dat er meer belang moet worden gehecht aan de herstelperiode door er een duidelijk en ambitieus juridisch kader voor te scheppen. Er worden specifieke rollen en structuren aan deze periode gekoppeld met aandacht voor een aantal belangrijke leidende principes.
  • De fiche “evalueren” stelt het gebrek aan systematische, kwaliteitsvolle en gedeelde evaluaties én een gebrek aan een opvolging van actiepunten aan de kaak. Het is bijgevolg essentieel om het leerproces te systematiseren, te harmoniseren, te versterken en te delen.

Om adequaat invulling te geven aan deze aanbevelingen, is het noodzakelijk om te voorzien in twee permanente structuren, namelijk een onafhankelijk, nationaal referentiecentrum en een onafhankelijk nationaal adviescomité.

Meer informatie

Meer informatie is beschikbaar op de website de Federale Overheidsdienst Binnenlandse Zaken:

Ook het Verbond van Belgische Ondernemingen (VBO) deelde hierover volgend bericht: naar een beter crisisbeheer in België.

Daarnaast vond op 20 juni 2023 over het witboek een hoorzitting in de commissie voor Binnenlandse Zaken, Veiligheid, Migratie en Bestuurszaken van De Kamer van Volksvertegenwoordigers plaats.

In het witboek wordt ook verwezen naar “Sendai Framework for Disaster Risk Reduction 2015 – 2030” van de Verenigde Naties (VN). Meer informatie hierover op de website van de ‘United Nations Office for Disaster Risk Reduction’ (UNDRR): Sendai Framework for Disaster Risk Reduction 2015-2030.

De minister van Binnenlandse Zaken en de directeur-generaal van het Nationaal Crisiscentrum (NCCN) namen midden mei 2023 twee dagen deel aan een VN-overleg in New York in het kader van het “Sendai Framework for Disaster Risk Reduction”. Lees hierover volgend bericht op de website van het nationaal crisiscentrum: België stelt inspanningen inzake risicobeheer voor tijdens VN-overleg in New York. 

In het kader van het transversale thema risicocultuur kan ook verwezen worden naar het wetenschappelijk onderzoek naar de risicoperceptie en -beleving in ons land. De Belg blijkt het best voorbereid te zijn op een pandemie, hevige storm en een hittegolf, maar scoort slecht voor risico’s zoals een aardbeving, nucleaire dreiging of grote elektriciteitspanne. De resultaten van dit onderzoek zullen de basis vormen van toekomstige risico-informatiecampagnes. Meer informatie in dit bericht op de website van het nationale crisiscentrum: Belgen zijn het best voorbereid op stormen en hittegolven.

BeSWIC-artikels

Op deze BeSWIC zijn al diverse berichten verschenen over deze materie.

In crisissituaties (in de federale fase) speelt het nationale crisiscentrum een belangrijke rol. Naar aanleiding van 30 jaar crisiscentrum verscheen volgend bericht op deze BeSWIC-website: 30 jaar Crisiscentrum.

De gouverneurs spelen een belangrijke rol in de provinciale fase. Zo hebben 2 gouverneurs in het kader van de jaarlijkse openingsredes over hun rol in de noodplanning gesproken. De teksten van de redes zijn beschikbaar op de website van de gouverneur:

Deze teksten werden ook vermeld in volgend BeSWIC-bericht: De brandweer van morgen: wetenschappelijk onderzoek en andere documenten.

Met de tag brandweer en noodplan kunnen op deze BeSWIC-website heel wat van deze (en andere) artikels teruggevonden worden.