06.11.2023

In de voedingsindustrie past men wel vaker het proces van fermentatie met behulp van bacteriën toe, bijvoorbeeld voor de conservering van melkproducten of tijdens de productie van alcoholische dranken zoals wijn en bier (respectievelijk gisting of vinificatie genoemd). Bij deze processen komt koolstofdioxide (CO2) vrij. Als deze CO2 de lucht of zuurstof in een (omsloten) ruimte verdringt (het hoeft daarbij zelfs niet over een besloten ruimte te gaan), kunnen dodelijke concentraties bereikt worden.

In het najaar van 2023 vielen er meerdere doden bij de fermentatie van druivensap (naar wijn) (ofwel vinificatie): twee doden op 2 oktober 2023 in Spanje, een dode op 14 september 2023 in Italië en een dode op 3 oktober 2023 in Frankrijk.

Dit artikel biedt meer uitleg over deze incidenten en overloopt enkele documenten van een aantal Europese lidstaten (in de taal van dat land) over besloten ruimte in deze sector. Tenslotte geeft het artikel een overzicht van relevante BeSWIC-berichten over andere biologische processen waarbij gassen vrijkomen en risico’s bij het betreden van besloten ruimten.

(Recente) incidenten in de wijnsector in drie verschillende landen

In de Riojastreek in Spanje stierven begin oktober 2023 twee schoonbroers bij een controle van de wijnfermentatie, één ervan tijdens een reddingspoging. Daarnaast werd een buitenlandse medewerker met vergiftigingsverschijnselen afgevoerd. In dezelfde streek vielen op 7 oktober 2020 ook al twee doden als gevolg van blootstelling aan gelijkaardige risico’s.

Meer informatie is beschikbaar in het Engels in volgende nieuwsberichten:

Op 14 september 2023 stierf een persoon bij onderhoudswerkzaamheden aan een wijntank in Italië. Een andere persoon werd met vergiftingsverschijnselen afgevoerd. Meer informatie is beschikbaar in het Engels in volgende nieuwsberichten:

Op 12 juni 2023 stierven dan weer een vader en een zoon en in begin oktober 2021 stierven er vier personen bij fermentatieprocessen in Italië. Meer informatie in het Italiaans en het Engels in volgende nieuwsberichten:

Op 3 oktober 2023 viel een dode in de Loirestreek in Frankrijk. Een wijnboer had geprobeerd een werknemer te redden uit een tank, maar overleed later zelf in het ziekenhuis. Meer informatie is beschikbaar in het Frans in volgende nieuwsberichten:

In Frankrijk viel zowel in 2018 en 2019 een dode te betreuren bij reinigingswerken in wijntanks in de Muscadetstreek in de buurt van Nantes. Meer informatie is beschikbaar in het Frans in volgende nieuwsberichten:

Besloten of afgesloten ruimten in de wijnsector in Europa

Het is belangrijk om over deze risico’s te informeren en te sensibiliseren over de noodzaak om de nodige beschermingsmaatregelen te nemen. Ook in kleinere familiebedrijven. In verschillende landen zijn diverse documenten beschikbaar die de risico’s en maatregelen in afgesloten ruimten (in het Engels “enclosed spaces”) en/of besloten ruimten (in het Engels “confined spaces”) beschrijven.

Deze CO2-gassen die tijdens de fermentatie worden gevormd, worden in het Spaans ook omschreven als “tufo del vino”. Hierover bestaat ook redelijk wat informatie in het Spaans:

De gassen worden in het Italiaans omschreven als ‘gas asfissianti’. In het Italiaans bestaat er ook redelijk wat informatie:

Ook in Frankrijk sensibiliseert men rond de risico’s van fermentatie:

In het Duits worden deze gassen “Gärgase” genoemd.

Deze fermentatierisico’s kwamen ook aan bod in volgende BeSWIC-berichten:

Biologische en andere processen

Er zijn nog andere biologische processen waarbij gassen kunnen vrijkomen. Het risico van mestgassen (H2S) en broei in de landbouwsector kwam aan bod in volgend BeSWIC-bericht: Het betreden van besloten ruimten en mestgassen in de landbouw.

Bij houtpellets, vervoerd in schepen en opgeslagen in silo’s, brengen de auto-oxidatieprocessen CO-gassen voort. Dit kwam aan bod in volgend BeSWIC-bericht: CO-risico’s bij de opslag van houtpellets.

Ook bij verbrandingsprocessen kan CO vrijkomen. In de herfst, wanneer verwarmingstoestellen opnieuw worden aangestoken, komen meer ongevallen voor als gevolg van slechte verbrandingen. In deze periode van het jaar zijn er veelal sensibilisatiecampagnes. Zo sensibiliseert Vlaanderen vanaf 16 oktober 2023 met volgende campagne: Herken de symptomen van een CO-vergiftiging.

Lees volgende nieuwsberichten over deze campagne:

Een overzicht van diverse sensibilisatiecampagnes over CO in het verleden komt aan bod in volgend BeSWIC-bericht: CO-risico’s: update webpagina’s en sensibilisering voor het najaar.

Om rijpingsprocessen van fruit te vertragen, kunnen deze opgeslagen worden in ULO-koelcellen onder verminderde zuurstof. Meer informatie hierover in volgend BeSWIC-bericht: Risico’s van koelkamers in de fruitsector.

Fosfides (aluminium en magnesium) worden gebruikt bij begassingen, waarbij fosfine vrijkomt. Dit is beschreven naar aanleiding van het nieuwe begassings-ontgassings-KB in volgend BeSWIC-bericht: Nieuw KB begassingen en ontgassing en update berichten over gassen in containers.

Tenslotte werden verschillende BeSWIC-berichten over de risico’s van besloten ruimte geactualiseerd. Een overzicht is beschikbaar in volgend BeSWIC-bericht: Update van berichten rond de risico’s van besloten ruimten. Dit bericht somt diverse maatregelen die kunnen genomen worden op.