Het betreden van besloten ruimten en mestgassen in de landbouw

22.06.2015

Update 14/10/2022

Bij het mixen van mestgassen of het betreden van een aalkar, put of ruimte met deze mestgassen kunnen er toxische dampen vrijkomen met soms dodelijke gevolgen. Het Vlaams Instituut voor Landbouw- en Visserijonderzoek (ILVO) heeft daarover in april 2015 een sensibilisatiefilmpje uitgebracht. De landbouwsector heeft daarnaast ook andere initiatieven genomen voor de veiligheid van landbouwers.

Hieronder krijgt u dus ook een overzicht van de nieuwe initiatieven die in de landbouw zijn ontwikkeld:

  • rond de risico’s van mestgassen en het betreden van besloten ruimten
  • opleidingen rond risico’s van mestgassen
  • risico’s in de landbouw
  • filmpjes over arbeidsveiligheid van de Boerenbond
  • de recente ongevallenstatistieken in de landbouw
  • brochures over veilige landbouwmachines
  • wetgevende initiatieven

Drie dodelijke ongevallen

Op 7 augustus 2014 kwamen er 2 landbouwers om in Alveringem (West-Vlaanderen). De slachtoffers wilden een beerput ledigen. Omdat de pomp niet naar behoren werkte, daalde het eerste slachtoffer in de put af, maar hij raakte bevangen door gassen. Toen het tweede slachtoffer in de put afdaalde om hem te redden, raakte ook hij bedwelmd. Meer info in dit artikel van ‘De Standaard’: Gas in regen- of beerput kan dodelijk zijn

Een ander ongeval gebeurde op 10 april 2015. Een varkenshouder viel in een mestkelder en kwam om het leven. Vermoedelijk liggen mestgassen of het struikelen aan de oorsprong van dit ongeval. Meer info in dit artikel van ‘Het Laatste Nieuws’: Boerenzoon sterft in mestkelder

In Makkinga (Nederland) stierven op 19 juni 2013 drie mensen bij het reinigen van een mestsilo. Meer info over het onderzoek van de Nederlandse Onderzoeksraad voor Veiligheid met betrekking tot dat ongeval: Dodelijk ongeval in mestsilo te Makkinga.

Film van ILVO: Veilig omgaan met mestgassen

In de 5 minuten durende film van ILVO wordt gewezen op de risico’s van mestgassen. Op het einde van de film worden nog eens de 10 veiligheidstips meegegeven:

  • Mix niet bij windstil weer of bij dreigend onweer
  • Mix niet tegen de wind in
  • Breng, indien mogelijk, alle dieren naar buiten of zet ze boven de voedergang
  • Zet de dode hoeken af in de stal
  • Ventileer de stal maximaal en met de wind mee
  • Sta windopwaarts bij het openen van het deksel van de mestkelder
  • Mix de mest regelmatig
  • Verlaat tijdens het mixen de stal, de ruimte rond het mixgat en de trekkercabine
  • Zet het werkgebied rond de mestopslag af
  • Zorg ervoor dat niemand het gebied waar het gas heen waait, kan betreden.

Raadpleeg de videozone op de website van ILVO:

Opleidingen, websites en rekenmodellen rond mestgassen

Website HazMatCat

Jetty Middelkoop is adviseur transport gevaarlijke stoffen van de brandweer in Nederland en geeft al jaren les over de gevaren van mest- en kuilgassen. Zij houdt een anoniem register bij met ongevallen en bijna-ongevallen.

Op haar website HazMatCat vindt u informatie over rotting, mestgassen, ademhaling, broei en fermentatie, zoals dat onder meer ontstaat door gasvorming bij het inkuilen van gras. U vindt er ook haar eindwerk van 2012: Gasgevaren van biogasinstallaties (PDF). Ze heeft ook het document “Kiek uut met stront”: Leidraad veilig werken in mestopslagen gemaakt.

Andere organisaties hebben nadien die informatie op hun website overgenomen of artikels erover gepubliceerd:

e-learning en onderwijs

Cumelia heeft eind 2014 een interactieve e-learning module over mestgassen ontwikkeld om alle leerlingen, werknemers en werkgevers in de Nederlandse agrarische sector zo goed mogelijk te informeren over de gevaren van mestgassen. Ook Jetty Middelkoop heeft daaraan meegewerkt. De module vindt u op de website mestgassen.nl

Het belang om dit mee op te nemen in het curriculum van de agrarische scholen wordt geïllustreerd door het artikel ‘Het gaat nog veel te vaak mis’.

Studiedag van 3 juli 2014

Eén maand voor het dodelijk ongeval in Alveringem was er al een studiedag in de varkenssector over deze problematiek. Spreekster was o.a. Jetty Middelkoop. Raadpleeg de presentaties, het perscommuniqué en andere documenten met betrekking tot die studiedag:

International Engineering Standard ANSI/ASABE S607 "Ventilating Manure Storages to Reduce Entry Risks"

Na jarenlang onderzoek hebben onderzoekers van het Amerikaanse Northeast Center for Agricultural Medicine (NEC) in 2010 een nieuwe Amerikaanse ontwerpnorm ANSI/ASABE S607 "Ventilating Manure Storages to Reduce Entry Risks" opgesteld.

ILVO

Het Instituut voor Landbouw- en Visserijonderzoek (ILVO) publiceert de laatste 4 jaar de ongevalscijfers voor de Vlaamse landbouw. Er is een dalende trend van 22 doden in 2011 tot 6 doden in 2014. In die cijfers zijn zowel de arbeidsongevallen opgenomen als de ongevallen overkomen door de zelfstandige landbouwer en zijn gezin. De laatste cijfers in Vlaanderen (2020) zijn beschikbaar op de webpagina arbeidsongevallen van departement landbouw & visserij. Op 7 februari 2022 werd aan de Vlaamse Minister van landbouw hierover een parlementaire vraag gesteld en op 15 september 2021 was hierover een gedachtewisseling in de Vlaamse Commissie voor Landbouw, Visserij en Plattelandsbeleid.

In Nederland zijn er tevens ongevalscijfers en kunnen d.m.v. Storybuilder lessen uit ongevallen getrokken worden.

Algemeen heeft ILVO een specifieke webpagina Arbeidsveiligheid in de landbouw. Voor de varkenssector is er een specifieke webpagina rond mest- en kuilgassen en voor de rundveesector een specifieke webpagina rond veiligheid.

Daarnaast heeft het ILVO ook de brochure “Landbouw zonder kleerscheuren (PDF)” uitgegeven.

De Waalse tegenhanger van ILVO is: Mission Wallonne des Secteurs Verts. Andere informatie over de Waalse landbouw kan u ook vinden op de portaal van de Waalse landbouwsector.

Initiatieven van de Boerenbond

Met de steun van de Afdeling Duurzame Landbouwontwikkeling (ADLO) van de Vlaamse overheid zijn de Boerenbond, IDEWE en ILVO gestart met een demoproject 'Arbeidsveiligheid in de tuinbouw’. Hiermee wil men de sector bewust maken van de problemen, het thema bespreekbaar maken en ook zorgen dat het effectief wordt aangepakt.

Er wordt gefocust op drie aspecten:

  • Bewustmaking van de sector
  • Aandacht voor machineveiligheid
  • Arbeidsveiligheidsbeleid integreren in de bedrijfsvoering.

Sensibiliserend materiaal in de vorm van filmpjes en pictogrammen zijn uitgewerkt. In Boer&Tuinder verschijnen er ook tips van de maand. In het najaar van 2015 tot het voorjaar van 2016 starten er demonstratiemomenten.

Meer info: Arbeidsveiligheid en - gezondheid

Ook is er een demoproject rond ergonomie opgestart. Er verscheen ook een specifiek BeSWIC-artikel over ergonomieposters in de tuinbouw.

Machineveiligheid

Fedagrim

Fedagrim, de Belgische Federatie van de toeleveranciers van machines, gebouwen en uitrustingen voor de landbouw en voor de groenvoorzieningen, heeft recent een brochure opgesteld over het veilig gebruik van landbouwmachines.

Meer info: Brochure: Veilig gebruik van landbouwmachines

Nederland

De Nederlandse tegenhanger van Fedagrim is Fedecom. Beiden zijn lid van de Europese federatie Climmar.

De publicatie “Veilig en gezond werken met landbouwmachines” van SZW van 2013 is niet meer beschikbaar. Evenwel is de publicatie Eerlijk, veilig en gezond werken in de agrarische en groene sector - Inspectieresultaten 2015 beschikbaar.

In Nederland gebruiken vele sectoren keurmerken onder de supervisie en met de goedkeuring van de Nederlands Arbeidsinspectie (SZW). Sedert 2016 bestaat er het VA-keur (fusie van VeBIT en COM-Keur).

Europa

Wetgevende initiatieven: omzetting IAO verdrag 184

De Internationale Arbeidsorganisatie (IAO) heeft het verdrag nr. 184 over de veiligheid en de gezondheid in de landbouw aangenomen op 21 juni 2001 tijdens de 89e zitting van haar conferentie in Genève.

Op 27 april 2015 werd er een Kamerdocument ingediend om dit verdrag om te zetten: Wetsontwerp houdende instemming met het Verdrag nr. 184 (IAO) inzake de veiligheid en de gezondheid in de landbouw, aangenomen door de Conferentie tijdens haar 89ste zitting, Genève, 21 juni 2001

Met de boycot om landbouwproducten naar Rusland uit te voeren, hebben sommige sectoren binnen de landbouw het steeds moeilijker en is er een stijging van het aantal faillissementen. In dit kader is er een recent wetsvoorstel ingediend: Wetsvoorstel tot afstemming van de procedure van gerechtelijke reorganisatie op de specifieke kenmerken van de landbouwsector

Om boeren tevens hulp te bieden bij bedrijfsproblemen, gezinsproblemen en persoonlijke problemen werd de hulporganisatie vzw Boeren op een Kruispunt opgericht.

Meer info