Landbouw kan via verschillende manieren veiliger gemaakt worden: sensibilisatie, opleidingen, campagnes, inspecties, enz.
Hieronder wordt nader ingegaan op:
- de brochure over veiligheid van landbouwtractoren van de Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg (FOD WASO)
- de webpagina’s over arbeidsveiligheid van de Boerenbond
- de campagne ‘Landbouw zonder kleerscheuren’ van het Instituut voor Landbouw- en Visserijonderzoek (ILVO) en PreventAgri
- de campagne ‘Altijd Alert’ van Stigas, de Nederlandse preventiedienst voor de agrarische en groene sectoren
- Britse en Ierse publicaties.
In de rubriek meer info vindt u nog meer informatie over landbouwrisico’s. Een eerder gepubliceerd artikel op deze website van het Belgisch kenniscentrum over welzijn op het werk BeSWIC geeft u ook een algemeen overzicht over de risico’s in de land- en tuinbouw en de hovenierssector.
Die aandacht voor veiligheid is wel nodig. In 2012 komt de land- en tuinbouw spijtig genoeg naar voren als vierde grootste risicogroep voor arbeidsongevallen. In Vlaanderen alleen werden zo’n 20 dodelijke arbeidsongevallen en 300 ongevallen met blijvend letsel geteld.
In 2013 waren er 16 dodelijk ongevallen in de Vlaamse land- en tuinbouw. Begin februari 2014 werd hierover uitvoerig bericht in de Vlaamse pers en beroepsmedia. Berichten hierover in:
- ILVO: Landbouwers en hun perceptie van risico
- De Standaard: Arbeidsongevallen pijnpunt
- Het Nieuwsblad: Land- en tuinbouw is gevaarlijkste sector
- het Vlaams infocentrum land- en tuinbouw (VILT): Aantal dodelijke ongevallen in land- en tuinbouw daalt
- De Loonwerker: Land- en tuinbouw is gevaarlijkste sector
- Landbouwleven: Minder ongevallen met dodelijke afloop in de Vlaamse land- en tuinbouwsector
Brochure over veiligheid van landbouwtractoren
Inleiding
De FOD WASO heeft die brochure uitgegeven in de reeks die gewijd is aan de preventie in de land- en tuinbouwsector en kadert in het Preventagri project. Ze is gebaseerd op het eindwerk van Hugues Lorent in 2002 voor het behalen van het certificaat van preventieadviseur niveau 1, evenwel geactualiseerd tot de huidige stand van zaken.
U kunt de publicatie raadplegen of bestellen via de website van FOD WASO: Veiligheid van landbouwtractoren : risico’s en preventiemaatregelen
Risico’s en preventiemaatregelen
Naast enkele algemene bepalingen rond types tractoren, de bestuurderspost en ongevallen somt de brochure specifieke risico’s en preventiemaatregelen die o.a. betrekking hebben op:
- Wegverkeer
- Omkantelen
- Verplettering
- Vallen tijdens het op- en afstappen
- Geluid en trillingen
- Banden
- Aftakas
- Onderhoud en controles
Webpagina’s van de Boerenbond
De Boerenbond heeft een aantal webpagina’s uitgewerkt rond preventie, veiligheid en verkeer. Die hebben zowel betrekking op alle als op specifieke sectoren van de landbouw. Raadpleeg die pagina’s bij het thema ‘Preventie/veiligheid/verkeer’ van de onderwerpen van het kenniscentrum van de Boerenbond:
- Arbeidsveiligheid op mijn bedrijf
- Veilig werken met de plukwagen
- Signalisatie landbouwvoertuigen
- Wat moet je weten over uitzonderlijk vervoer
- Tips om overlast met tractoren te beperken
Campagne ‘Landbouw zonder kleerscheuren’ van ILVO-PreventAgri
Op 19 februari 2013 heeft het ILVO dit persbericht gepubliceerd: Vlaamse land- en tuinbouwsector sluit 2012 af met 21 dodelijke slachtoffers. Daarna heeft het instituut zijn campagne ‘Landbouw zonder kleerscheuren’ gelanceerd. Meer info daarover op de website van:
- ILVO: Landbouw zonder kleerscheuren - Campagne voor een veiligere land- en tuinbouw
- het Praktijkcentrum voor Land- en Tuinbouw (PCLT): Landbouw zonder kleerscheuren - Campagne voor een veiligere land- en tuinbouw
Voor die campagne heeft ILVO-PreventAgri:
- een brochure uitgegeven: Landbouw zonder kleerscheuren (PDF)
- een filmpje op YouTube gezet: ILVO landbouw zonder kleerscheuren
- een campagnewebsite opgezet: PreventAgri - Landbouw zonder kleerscheuren
De campagne werd bij de stakeholders in de landbouw verder bekend gemaakt op de werktuigdagen. Meer info daarover op de website van:
- VILT: Arbeidsveiligheid centraal op Werktuigendagen
- Tuinbouwnet.be: Arbeidsongevallen in de Vlaamse land- en tuinbouw voorkomen
Ze kreeg op 5 november 2013 ook de hoogste politieke steun van Vlaams Minister president Peeters tijdens een ronde tafel. Meer info op de website van:
- VILT: Peeters organiseert ronde tafel over arbeidsveiligheid
- De politieke partij CD&V: 1ste Ronde Tafel rond Arbeidsveiligheid in de Vlaamse land- en tuinbouw
In Wallonië is het PreventAgri initiatief een dienst van de ‘Mission Wallonne des Secteurs Verts’: Preventagri - Santé et sécurité dans les secteurs verts. De risicoanalyse wordt gratis uitgevoerd: Analyse des risques
Campagne ‘Altijd Alert’ van Stigas
De Nederlandse preventiedienst Stigas heeft in het kader van zijn ‘Altijd Alert’ campagne, 5 filmpjes over typische risicovelden in de landbouwwereld op YouTube geplaatst:
Meer toelichting over die filmpjes vindt u op de website van het Nederlandse Groen Kennisnet: Altijd alert zijn!
Nog veel meer filmpjes rond landbouw, zoals ook die in het kader van de campagne ‘Werken aan morgen’, kunt u bekijken via het YouTube kanaal StigasNL.
Die thema’s komen ook aan bod in de Stigas Veiligheidskrant: Altijd Alert - Straks ook weer veilig thuis (PDF)
In 2015 heeft de inspectie SZW 512 inspecties uitgevoerd in de agrarische en groene sector. De resultaten kan je lezen in dit verslag.
Britse en Ierse publicaties
De website van de ‘Health and Safety Executive’ (HSE), het Britse agentschap voor veiligheid en gezondheid op het werk, biedt u een resem van gratis publicaties over diverse domeinen van de landbouw. Naast algemene brochures gaan de publicaties over o.a. kinderen, heffen en behandelen, dieren, bestrijdingsmiddelen, voertuigen, machines, werken op hoogte en allerlei onderwerpen, zoals ziekten: Agriculture
Op dezelfde website vind men tevens info over de “Farm Safety and Health Awareness Days”
Ook op de website van Lantra, de Britse Raad voor de vorming en opleiding in de sector van de aan het land gebonden en milieu industrieën, vindt u diverse publicaties: LANTRA - Health and Safety
Op de website van de ‘Health and Safety Authority’ (HSA), het Ierse agentschap voor veiligheid en gezondheid op het werk, krijgt u publicaties over voertuigen, machines, vallen, dieren, kinderen, landbouwers ouder dan 65 jaar en andere onderwerpen: Agriculture and Forestry
Meer info
Risico’s in de agrarische sector
- Transport:
- Brochure van de KBC Bankverzekeringsholding: Voertuigen in de land- en tuinbouw: bent u veilig op (de) weg (PDF)
- Verkeersongevallen met landbouwvoertuigen - Een analyse voor de periode 1987-2010 (PDF)
- Op de website van de Nederlandse Onderzoeksraad Voor Veiligheid: Verkeersongevallen met (land)bouwvoertuigen
- Brochure van het Algemeen Boerensyndicaat (ABS), de federatie van de technologische industrie Agoria, de Boerenbond, de Belgische federatie van de toeleveranciers van machines, gebouwen en uitrustingen voor de landbouw en voor de groenvoorzieningen Fedagrim, de Fédération Wallonne de l’Agriculture (FWA) en de Nationale Centrale Landbouw-Service, de beroepsvereniging van de toeleveranciers van de landbouwsector, gevalideerd door Centrex wegverkeer, het kennis- en expertisecentrum van de geïntegreerde politie, en de Federale Overheidsdienst Mobiliteit en Vervoer: Signalisatie op landbouwvoertuigen - Een praktische handleiding (PDF)
- Toelichting over het koninklijk besluit van 21 augustus 2013 tot wijziging van het koninklijk besluit van 15 maart 1968 houdende algemeen reglement op de technische eisen waaraan de auto’s, hun aanhangwagens, hun onderdelen en hun veiligheidstoebehoren moeten voldoen: Afmetingen landbouwvoertuigen
- Politie bekeurt 20 West-Vlaamse landbouwvoertuigen
- Engelse informatiebrochures van Lantra over de risico’s door het gebruik van landbouwvoertuigen
- Gevaarlijke stoffen:
- Inherente gevaren van pesticiden: Belgische Vereniging van de Industrie van Gewasbeschermingsmiddelen Phytofar
- Emissies
- Risico’s m.b.t. de ademhaling
- Studiedag van de Vlaamse overheid, Departement Landbouw en Visserij, Afdeling Duurzame Landbouwontwikkeling in samenwerking met ILVO: Studiedag Fijn stof en gassen in vleesvarkensstallen: binnenluchtkwaliteit en emissies - 26 april 2013 (PDF)
- Stikstofbedwelming en brandwonden bij manipulaties van stikstof bij kunstmatige inseminatie van dieren: Rundvee-inseminatie en vruchtbaarheidsproblemen bij koeien - De gevaren voor de mens bij het uitvoeren van artificiële inseminaties
- Op 19 juni 2013 waren er 3 doden in Nederland door intoxicatie van waterstofsulfide. Meer info daarover op de website van de Nederlandse Onderzoeksraad Voor Veiligheid: Dodelijk ongeval in mestsilo te Makkinga
Code van goede praktijk naar aanleiding van dit ongeval: “Kiek uut met stront” - Leidraad veilig werken in mestopslagen (PDF) - Publicatie over graanstof van HSE: Grain dust (PDF)
- Het ‘National Institute for Occupational Safety and Health’ (NIOSH), het Amerikaanse Nationaal Instituut voor Veiligheid en Gezondheid op het Werk, vraagt om assistentie bij het voorkomen van het ‘organic dust toxic syndrome’ (ODTS), een acute respiratoire ziekte bij landarbeiders die vervuilde organische stof inademen: Request for Assistance in Preventing Organic Dust Toxic Syndrome (PDF)
- Agricultural Health and Safety Network (Canada): Video: "Breathe Easy: Respiratory Hazards on the Farm"
- Centre for Agricultural Medicine, University of Saskatchewan (Canada): Dusts (PDF)
- Productschap Tuinbouw (Nederland): Grenzen voor luchtkwaliteit in Nederlandse serres
- 8 sectoradviezen en beheersmaatregelen op de website van het Nederlandse samenwerkingsproject “Stof? Pak 't aan!”: Sectoradviezen
- Berichten op deze website van het Belgisch kenniscentrum over welzijn op het werk BeSWIC over:
- vrijzetting van waterstofsulfide in een put: Waterstofsulfide: een dodelijk gevaar
- ultra low oxygen in koelruimten van de fruitsector: Risico’s van koelkamers in de fruitsector
- Understanding Hydrogen Sulfide in the Mushroom Industry (PDF)
- National Agricultural Safety Database (NASD): Manure pits/Farm Ponds/Wells
- Risico’s m.b.t. de ademhaling
- Materieel om met deze stoffen om te gaan (op de website van VILT):
- Omgaan met dieren:
- Nieuwsbericht van VTM over een ongeval met een stier op 14 september 2013: Man in levensgevaar na aanval door stier
- Bericht in de krant “Het Nieuwsblad”: Opnieuw dode door aanval stier
- Informatiefiche over de veilige behandeling van vee van het Canadese ‘Institute of Agricultural Rural and Evironmental Health’ (in het Frans): Manipulation sécuritaire du bétail (PDF)
- Publicatie van Stigas: Veilig omgaan met stieren
- Persbericht van het Nederlandse Elsevier: Twee doden op boerderij Hengelo door aanval dolle stier
- Brochure van FOD WASO: Veiligheid in de paardensector
- Eindwerk Gerrit Schulting 2012: Arbeidsrisico’s fokstier in de melkveehouderij
- Machines, tractoren en 'all terrain vehicle’ (ATV):
- Op de website van de HSE:
- Farm Vehicles
- Stap-voor-stap handleiding: Using tractors safely (PDF)
- Seminarie van het Europees Vakbondsinstituut: ETUI Seminar "Machinery safety in agriculture: better ergonomics for better working conditions"
- Op de website van de ‘Mutualité sociale agricole’ (MSA) van Ardèche Drôme Loire, de instelling voor verplichte sociale bescherming van landbouwers en hun werknemers in Frankrijk: Les risques liés aux machines et engins agricoles
- Op de website van het ministère de l’Agriculture, de l’Agroalimentaire et de la Forêt, het ministerie van landbouw, voedsel en bosbouw van Frankrijk
- Gids uitgegeven in het kader van de ‘Safe farms’ campagne van de Canadese provincie Manitoba: All Terrain Vehicle (ATV) Safety For Agricultural Workers (PDF)
- Engelse informatiebrochure van Lantra over de risico’s door het gebruik van machines in de landbouw: Safety Focus on: Farm machinery (PDF)
- Brochure van CEMA, de Europese vereniging van de constructeurs van landbouwmachines: Insight in the conformity of agricultural machinery to European legislation (PDF)
- Rapporten van de “Kommission Arbeitsschutz und Normung” (KAN), de Duitse commissie voor arbeidsveiligheid en –gezondheid en normering, over de veiligheid van:
- landbouwmachines: Sicherheit von Landmaschinen - Safety of agricultural machinery - La sécurité des machines agricoles (PDF)
- bosbouwmachines: Safety of forestry machinery (PDF)
- Normen over tractoren van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO):
- Veiligheidscartoons over tractoren op de website “Yesterday’s Tractors” over oldtimer tractoren: Safety
- Op de website van de HSE:
- Musculoskeletale aandoeningen (MSA) en ergonomie:
- Brochure van FOD WASO: Goede veiligheidspraktijken in de landbouwsector
- Europees project ‘Goede methoden in de landbouw: participatie van sociale partners bij de preventie van musculoskeletale aandoeningen’: Musculoskeletal problems in Agriculture
- Brochures van de externe dienst voor preventie en bescherming op het werk IDEWE in het kader van het Europees project ‘Goede methoden in de landbouw’:
- Informatieblad van de HSE: Operator seat restraints for tractors and mobile work equipment in agriculture and forestry (PDF)
- Kinderen:
- Publicatie van de HSA: Code of Practice on Preventing Accidents to Children and Young Persons in Agriculture (PDF)
- Publicaties en webpagina van de HSE:
- Engelse informatiebrochure van Lantra over de risico’s met kinderen op de boerderij: Safety focus on: Children on farm (PDF)
- Op de website van het Europees Agentschap voor veiligheid en gezondheid op het werk: Kinderen in de landbouw
- Factsheet Storybuilder kinderen in de landbouw: Analyse van ongevallen met kinderen in de landbouw (PDF)
- Strobalen:
- Brochure van de HSE: Safe working with bales in agriculture (PDF)
- Richtlijnen van de Nieuw-Zeelandse dienst voor arbeidsveiligheid- en gezondheid van het departement van arbeid: Guidelines for the safe handling, transportation and stacking of large hay bales (PDF)
- NASD: Grain Handling/Harvesting/Storage
- Elektrische risico’s:
- Engelse informatiebrochures van Lantra over elektrische risico’s in de landbouw:
- Op de website van de HSE: Electricity
- Op de website van het ministère de l’Agriculture, de l’Agroalimentaire et de la Forêt, het ministerie van landbouw, voedsel en bosbouw van Frankrijk: Électrificateurs de clôtures
- Artikel op deze website van het Belgisch kenniscentrum over welzijn op het werk BeSWIC over de gevaren van hoogspanningslijnen met ook enkele voorbeelden in de landbouwsector: Kom niet te dicht bij hoogspanningsleidingen
- Brandrisico’s:
- het rapport van de Nederlandse Hogeschool Van Hall-Larenstein over stalbranden: Brand in veestallen (PDF)
- richtlijnen in het Engels van de Confederation of Fire Protection Associations in Europe (CFPA-E) over:
- brandveiligheid in landbouwgebouwen: CFPA-E Guideline No 17:2008 – Fire safety in farm buildings (PDF)
- zelfontbranding: European Guideline CFPA-E No 31:2013 F – Protection against self-ignition and explosions in handling and storage of silage and fodder in farms (PDF)
- brochure van FOD WASO in het kader van het Preventagri project: Preventie van brand en land- en tuinbouw (PDF)
- technisch rapport van de U.S. Fire Administration, de Amerikaanse administratie voor brandpreventie en -bestrijding: Special Report:The Hazards Associated with Agricultural Silo Fires (PDF)
- artikel uit de Encyclopedia of Life Support Systems (EOLSS): Agricultural-related fires and explosions (PDF)
- Onderhoudsrisico’s:
- Factsheet 99 van het Europees Agentschap voor veiligheid en gezondheid op het werk: Veilig onderhoud in de landbouw
- Nieuwsbericht op deze website van het Belgisch kenniscentrum over welzijn op het werk BeSWIC:
- Dit bericht vermeldt ook enkele risico’s van ontploffende banden in landbouwsituaties: Ontploffingsgevaar bij monteren, demonteren en oppompen van banden
- Vallen, uitglijden en struikelen:
- Engelse informatiebrochures van Lantra over het valrisico:
- NASD: Back Safety/Lifting/Slips/Trips/Falls
- Oudere landbouwers:
- Agricultural Health and Safety Network (Canada): Older Farmers - A Growing Population
- Brochure van de HSA: Safety of older farmers (PDF)
Risico’s in bepaalde agrarische sectoren en zeevisserij
- Arbocatalogussen (Nederland):
- Vereniging van Groothandelaren in Bloemkwekerijproducten (VGB): Arbocatalogus groothandel bloemen en planten (PDF)
- Vereniging van Bloemenveilingen in Nederland (VBN): Arbocatalogus bloemenveilingen
- Groente- en fruitgroothandel: Digitale Arbocatalogus van het AGF Groothandelsfonds
- Arbocatalogus agrarische en groene sectoren (akkerbouw en vollegrondteelt, bloembollenteelt en bloembollenhandel, boomteelt en vaste plantenteelt, bos en natuur, fruitteelt, glastuinbouw, hoveniers en groenvoorziening, mechanisch loonwerk, melkvee-, graasdieren-, paarden-, pluimvee- en varkenshouderij)
- Fruitsector:
- Folder van de externe dienst voor preventie en bescherming op het werk CLB Externe Preventie: Welzijn binnen de fruitsector (PDF)
- Brochure van de Nederlandse Arbeidsinspectie: Arbeidsrisico’s in de fruitteelt
- Bosbouw:
- HSE: Tree work information
- NASD: Logging safety
- Catalogus over de gevaren in de bosbouw (in het Duits):
- Factsheet van de Nederlandse Inspectie SZW: Veilig en gezond werken in de glastuinbouw - Resultaten van inspecties bij glastuinbouwtelers (PDF)
- Risico’s zeevisserij (provincie West-Vlaanderen):
Belgische en Europese organisaties rond landbouwmachines
- Belgische Federatie van de toeleveranciers van machines, gebouwen en uitrustingen voor de landbouw en voor de groenvoorzieningen: Fedagrim
- Europese Confederatie van aannemers van landbouwwerken, plattelandsontwikkeling en bosbouwondernemers: CEETTAR
- Europese Vereniging van de machinebouw industrie: CECIMO
Belgische en buitenlandse beurzen rond landbouw en landbouwmachines
- Tweejaarlijkse internationale vakbeurs voor land- en tuinbouwmaterialen en –machines, tuinbouw en mechanisatie, veevoeding, veeteelt, stallenbouw en uitrusting: Agro-Expo
- Internationale beurs voor akkerbouw, veeteelt, tuin en groene zones: Agribex
- Werktuigendagen voor Land- en Tuinbouw
- De Beurs van Libramont
- De grootste vakbeurs voor landbouwmachines en-werktuigen ter wereld: Agritechnica
Buitenlandse websites over veiligheid en gezondheid in de landbouw
- Verenigd Koninkrijk:
- HSE: Agriculture health and safety
- Lantra: Health and Safety
- Frankrijk:
- Directions régionales des entreprises, de la concurrence, de la consommation, du travail et de l'emploi d’Aquitaine (Direccte Aquitaine): Consulter les publications Agriculture prévention
- Mutualité sociale agricole
- Ierland:
- HSA: Agriculture
- Agriculture and Food Development Authority (Teagasc): Health & Safety
- Ierse getuigenis in het Europees parlement: Safety and Health in Agriculture “Farming - a hazardous occupation – how to improve health & safety?” (PDF)
- Zwitserland: Beratungsstelle für Unfallverhütung in der Landwirtschaft (BUL)
- Canada
- Canadian Agricultural Safety Association (CASA) - Association canadienne de sécurité agricole (ACSA)
- Canadian Federation of Agriculture (CFA): Programs & Projects – Farm Safety - 2013
- Provincie Brits-Columbia:
- Safety at Work centre for the agriculture industry
- Opleidingsinstituut voor sierteelt en landbouw gebaseerde activiteiten: HortEducationBC (HEBC)
- Agricultural Health and Safety Network: All Fact Sheets
- Verenigde Staten: National Agricultural Safety Database (NASD)
Ongevallen
- Film van FIDEA verzekeringen over het verzekeren van arbeidsongevallen in een landbouwbedrijf
- Ongevallenstatistieken in België; cijfers van het Fonds voor arbeidsongevallen:
- In het buitenland:
- HSE: Fatal injuries in farming, forestry and horticulture (Dodelijke verwondingen in de landbouw, bosbouw en tuinbouw)
- HSA; getuigenissen over ongevallen: Survivor stories
- Nieuwsbericht van Proplanta, het Duits informatiecentrum voor de landbouw: Forscher analysieren Beinahe-Unfälle in der Landwirtschaft (Onderzoekers analyseren bijna-ongevallen in de landbouw)
- Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (Nederland): Arbeidsongevallen in de sector landbouw en visserij (PDF)
- Nieuwsbericht uit JuroFoon, de Nederlandse website voor juridisch advies, hulp en informatie: Jaarlijks 400 kinderen gewond door verboden werk op boerderij
- Analyse van het Nederlandse Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu: Ongevallen met kinderen in de landbouw (PDF)