Op 16 mei 2023 organiseerde het ‘Collège belgique de l’Académie royale’ een seminarie onder de titel “De evaluatie van gezondheidsschade van slachtoffers van terroristische aanslagen: beoordeling en perspectieven”. Op 29 april 2023 organiseerde de ‘Académie royale de Médecine de Belgique’ een symposium over “geneeskunde in oorlogstijd”.
Dit artikel geeft een samenvatting van deze 2 symposia, informatie over traumageneeskunde en een overzicht van BeSWIC-berichten met een medische invalshoek.
Symposium “Geneeskunde in oorlogstijd”
Het symposium van 29 april 2023 werd georganiseerd door de ‘Académie royale de Médecine de Belgique’. De Koninklijke Academie voor Geneeskunde van België (vleugel ‘Fédération Wallonie – Bruxelles’) wil vooral een centrum zijn voor werk, reflectie en uitwisseling van ideeën, een smeltkroes van wetenschappelijk medisch denken en een adviesorgaan waarnaar overheidsinstanties kunnen verwijzen.
Het symposium kan integraal herbekeken worden op het YouTube-kanaal van de ‘Académie royale de Médecine de Belgique’: Samedi 29 avril 2023 - Symposium sur la médecine en temps de guerre.
Volgende sprekers namen het woord: Anne Simon, Barend Cochez, Bart Raeymaekers, Christophe Gueibe, Frédéric Dorandeu, Daniel Garin, Martial Ledecq, Pierre Neirinckx en Viviane Henry.
Anne Simon besprak de taken van de Health Emergency Preparedness and Response Authority (HERA). Barend Cochez lichtte de werking van het CBRNe-expertisecentrum van het Nationaal Crisiscentrum toe. Viviane Henry stelde vervolgens het Platform Farmaceutische Strategische Stock (PFSS) voor. Meer informatie over dit platform in volgend bericht op de website van Newsbelgium: opbouw van de federale farmaceutische stock.
In 2022 gaf de Federale Raad van Ziekenhuisvoorzieningen een advies over de strategische voorraad van persoonlijk beschermingsmateriaal (PBM) in de ziekenhuizen, dat beschikbaar is op de website van de Federale Overheidsdienst Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu (FOD Volksgezondheid): Advies 563 m.b.t. een strategische voorraad van persoonlijk beschermingsmateriaal (PBM) in de ziekenhuizen.
In de coronaperiode verschenen onder andere volgende artikels over PBM op deze BeSWIC-website:
- (Semi)-normatief referentiedocument van NBN voor het maken, gebruiken en onderhouden van mondmaskers
- VITO geaccrediteerd om FFP2 en FFP3-maskers te testen
Het belang van goede beschermingsmiddelen en gasdetectie wordt, vanuit een historische context, geïllustreerd door volgend artikel op deze BeSWIC-website: 100 jaar na de eerste gasaanvallen.
Symposium “De evaluatie van gezondheidsschade van slachtoffers van terroristische aanslagen: beoordeling en perspectieven”
Het symposium van 16 mei 2023, “de evaluatie van gezondheidsschade van slachtoffers van terroristische aanslagen: beoordeling en perspectieven”, werd georganiseerd door het ‘Collège belgique de l’Académie royale’. Dit college staat onder de auspiciën van de ‘Académie royale des Sciences, des Lettres et des Beaux-Arts’ (Koninklijke Academie voor Wetenschappen, Letteren en Schone Kunsten van België).
De missie van het Belgisch college is om burgers te voorzien van de middelen en kennis die ze nodig hebben om de complexe wereld waarin ze leven te begrijpen en om de kritische meningen te vormen.
Het college biedt een programma van meer dan honderd lezingen per jaar. Deze cursussen op universitair niveau worden gegeven door persoonlijkheden die bekend staan om hun expertise in het onderwezen vakgebied.
Volgende sprekers namen het woord: Myriam Gueuning (slachtoffer van de aanslagen van 22 maart 2016), Pierre Neirinckx, Cindy Gribomont, Jean-Pol Pironet, Frédéric Sondag, Paul Deltenre, Anne Fréart en Magali Huret.
Cindy Gribomont, diensthoofd Evaluatie lichamelijke schade, verduidelijkte de procedure en wetgeving rond de vergoeding van 771 slachtoffers in het kader van het statuut van de nationale solidariteit. Jean-Pol Pironet gaf een presentatie over de rol van de Gerechtelijk-Geneeskundige Dienst (GGD) en de evaluatie van de gevolgen en letsels van slachtoffers van terroristische daden. Frédéric Sontag onderzocht intussen ongeveer 250 slachtoffers van de aanslagen van 22 maart 2016. Hij ervaart een goede verstandhouding tussen arts en slachtoffer, met weinig klachten.
Meer info
- op de website van de ‘Académie royale des Sciences, des Lettres et des Beaux-Arts’ (in het Frans): Évaluation des atteintes à la Santé des victimes d’attentat terroriste : bilan et perspectives;
- op de website van de FOD Volksgezondheid: MEDEX, belangrijke gast op seminarie rond terroristische aanslagen.
De studiedag “Lessen trekken uit de terreuraanslagen in Parijs” in 2016 in Gent, waarover in het Tijdschrift voor Geneeskunde en Gezondheidszorg een artikel verscheen (enkel voor leden), is het vermelden waard in deze context. Ook de voordracht van Lode Blondeel op het Vlaamse brandweercongres van 1 oktober 2016, waarover het artikel “omgaan met oorlogswonden” in de Brandweer (m/v) nr 557 verscheen (pag. 29-33), verdient een vermelding. In Zorgwijzer 60 van Zorgnet Icuro was er een Dossier Aanslagen in Brussel (pag 9-16).
De presentaties van het SYMPOMED symposium 2016 “De nieuwe uitdagingen in de rampengeneeskunde” n.a.v. de aanslagen zijn niet meer beschikbaar. Enkel van de sprekers Wim Hermans “Opvang D2 intervenanten” en Ives Hubloue “Het Medisch interventieplan (MIP) Multi-site CoDGH Brussels Hoofdstedelijk Gewest” zijn de presentaties beschikbaar op docplayer. Een andere spreker Olivier Vermylen gaf in Le Spécialiste (N°81) een getuigenis: Attentats de Bruxelles: témoignage du «dir méd» à Maelbeek (pag. 2). En nog een andere spreker Luc Orlans gaf op 20 maart 2017 tijdens de 43° week van de verpleegkunde de voordracht: operationele lessen 1 jaar na datum. Dit is ook te lezen op deze BeSWIC: Campagne “agressie en geweld tegen hulpverleners is NOOIT ok”.
Traumageneeskunde
Deze 2 symposia zetten de traumatologie als studie van verwondingen die door ongevallen of geweld zijn veroorzaakt, en van de chirurgische behandeling ervan, in de kijker.
Traumatologie is een tak van de geneeskunde. Wanneer men de woorden “conflict medicine”, “Explosions and Blast Injuries”, “Mass trauma” en “trauma medicine” in een zoekmotor ingeeft, kan men meteen heel wat informatie vinden rond het onderwerp. Hieronder enkele voorbeelden van interessante websites (in het Engels):
- ‘International Review of the Red Cross’:
- Deel I van het themanummer 889 van 2013 dat zich richt op patronen van aanvallen op de gezondheidszorg, gebaseerd op resultaten van gegevensverzameling en veldstudies op het gebied van gezondheid,
- Deel II van dit themanummer 890 van 2013 richt zich op de wettelijke, operationele of beleidsmaatregelen die kunnen worden genomen om de toegang tot medische zorg in een onstabiele context te verbeteren;
- College van Europa (in het Engels): Proceedings of the Bruges Colloquium: Terrorism, Counter-Terrorism and International Humanitarian Law Terrorisme (17th Bruges Colloquium 20-21 October 2016) (PDF, 600 KB);
- het ‘Health Care in Danger’-initiatief (HCID) (in het Engels):
- HCiD Initiative,
- ‘Volunteering red cross’: Health care in danger;
- ‘Science Museum’ (in het Engels): war and medicine;
- ‘National Health Service’ (NHS) (in het Engels): Clinical Guidelines for Major Incidents and Mass Casualty Events;
- enkele andere interessante artikels in het Engels:
- ‘Surgical Neurology International’: Medical schools in times of war: Integrating conflict medicine in medical education,
- ‘Israel Medical Association’ (IMA): Bomb Explosions in Acts of Terrorism - Detonation, Wound Ballistics, Triage and Medical Concerns (PDF, 333 KB),
- ‘Centers for Disease Control and Prevention’ (CDC): Explosions and Blast Injuries: a primer for clinicians (PDF, 141 KB),
- ‘Journal of the Royal Society of Medicine’:
In de nasleep van de aanslagen van 22 maart 2016 in Brussel zijn er ook enkele eindwerken verschenen rond het onderwerp:
- op de website van Scriptiebank:
- Chermaine van de Gruiter: Terreur…slaat in als een bom: Verpleegkundige aandachtspunten bij blastletsels - Treat first what kills first,
- Leyssens Linda, Leyten Wendy, Van Genechten Gwen: Blast injuries: prehospitale benadering;
- masterproef in de geneeskunde van Eloïse Vermylen: Forensische en Medische Aspecten van een Bomexplosie: een Literatuurstudie.
Er bestaan ook medische organisaties en verenigingen die werk verrichten rond traumatologie:
- European Federation of National Associations of Orthopaedics and Traumatology (EFORT);
- Nederlandse Vereniging voor Traumachirurgie;
- Belgische Vereniging voor Orthopedie en Traumatologie;
- Fonds Optimalisatie van zorg en zorgmodellen in de trauma aan de KU Leuven, met een inspirerende lezing van prof. dr. Stefaan Nijs, die beschikbaar is op het YouTube-kanaal van de KU Leuven: Traumachirurgie: behandeling van letsels na ongevallen of geweld.
Na de aanslagen in Parijs en Brussel werd bovendien de vraag gesteld om in de opleidingen eerste hulp het gebruik van knelverband opnieuw op te nemen. Lees enkele artikels hierover:
- Le figaro (in het Frans): Après les attentats, la pose d'un garrot revient dans les formations aux premiers secours
- UC Louvain (in het Frans): Former les médecins à la chirurgie d’urgence pour appréhender les blessures de guerre et la réalité de terrain
- Dumas (in het Frans): Application du garrot tourniquet en traumatologie civile : revue systématique de la littérature (PDF, 4,48 MB)
- Nederlanse Omroep Stichting (NOS): Je kunt niet zeggen hoe je reageert op een aanslag
- Getuigenissen op een Ketenavond van Campus Vesta in het najaar 2020 van diverse tussenkomende partijen en een patiënte die een lange weg aflegde na een traumatische amputatie.
Niet enkel bij terroristische aanslagen, maar ook bij gewapende conflicten en in oorlogssituaties (zoals bij de oorlog in Ukraïne) speelt oorlogsgeneeskunde een rol en komt dit in de actualiteit. Enkele voorbeelden van berichten op de website van Artsen zonder Grenzen:
- Oekraïne: artsen zonder grenzen helpt oorlogsgewonden in kinderziekenhuis Kyiv
- update Soedan: uitzonderlijk aantal oorlogschirurgie toont lijden in Khartoem
Daarnaast spelen ook ethische aspecten een rol bij deze omstandigheden (denk aan vragen zoals wie krijgt welke zorgen bij een triage). Ook in de coronaperiode kwamen deze vragen naar voren. Dit wordt geïllustreerd in artikel 30 van de code van medische deontologie en de regels van de World Medical Association (WMA) regulations in times of armed conflict and other situations of violence.
Enkele artikels rond ethische aspecten en triage:
- Pubmed: Second thoughts about who is first: the medical triage of violent perpetrators and their victims
- ‘Springer Link’: When do caregivers ignore the veil of ignorance? An empirical study on medical triage decision–making
- ‘Bioethics Today’: Ethical Dilemmas in Covid-19 Medical Care: Is a Problematic Triage Protocol Better or Worse than No Protocol at All?
Uiteraard is er ook een psychosociale component, waarop hier niet dieper wordt ingegaan.
Relevante artikels op Beswic
In het verleden verschenen op deze BeSWIC-website een aantal artikels met een medische invalshoek. Hieronder vindt u, onderverdeeld per subthema (zoals het soorten artsen, arbeidsomstandigheden, instrumenten ter identificatie en enkele taken), een overzicht:
- Soorten artsen:
- Arbeidsomstandigheden:
- Arbeidsomstandigheden bij artsen-specialisten in opleiding
- Burn-out bij artsen en verpleegkundigen (FOD Werkgelegenheid – België – 2013)
- Een digitaal portaal ter ondersteuning van het mentaal welzijn van zorgverleners
- Risico op zuurstofgerelateerde branden in ziekenhuizen waar Covid-19 patiënten worden behandeld
- Voorstelling van de Belgische resultaten na 10 jaar richtlijn inzake preventie van scherpe letsels
- Instrumenten ter identificatie van de arts:
- Enkele taken van de (arbeids)arts:
- Bedrijfsartsen kunnen zelf nieuwe beroepsrisico’s melden
- Medex-studie over medische onderzoeken van piloten en chauffeurs
- Dringende, medische en psychosociale hulpverlening in cijfers
- Vergiftiging en antidota: symposium Antigifcentrum en andere informatiebronnen
- Re-integratietraject 2.0: wijzigingen aan de procedure van het re-integratietraject voor arbeidsongeschikte werknemers
- Duty to care: welzijn van werknemers in het buitenland
- Vroegtijdige opsporing van neuskanker bij ex-houtbewerkers
- Covidvaccinaties: wat er allemaal bij komt kijken naast de preventie van prikongevallen