14.12.2023

Het Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg (KCE) heeft zich op vraag van de Federale Overheidsdienst Volksgezondheid gebogen over de organisatie van de ziekenhuiszorg bij CBRNe-incidenten: noodsituaties waarbij chemische (C), biologische (B) of radiologische/nucleaire (RN) stoffen vrijkomen, al dan niet in combinatie met explosieven (E).

Bij CBRNE-incidenten denken we bijvoorbeeld aan een ongeval in een chemisch bedrijf of bij een transport van gevaarlijke stoffen, een kernramp of een terroristische aanslag.

Dit bericht geeft meer informatie over dit rapport, het 20-jarig bestaan van het KCE en andere BeSWIC-berichten over noodplanning en CBRNe-incidenten.

Over het rapport

CBRNe-incidenten

Grote CBRNe-incidenten staan in ons collectieve geheugen gegrift: de treinramp in Wetteren, de kernrampen in Tsjernobyl en Fukushima, enzovoort. Deze incidenten kunnen kwaadwillig gebeuren (bijvoorbeeld door terreur) of onopzettelijk (bijvoorbeeld door een ongeval). Mensen (patiënten, hulpverleners, omstanders) of materiaal (infrastructuur en voertuigen), dieren, voorwerpen en de omgeving (gebouwen, ziekenwagens) kunnen daarbij besmet worden met een gezondheidsbedreigende stof.

Dergelijke rampen vereisen een multidisciplinaire aanpak en/of een doorgedreven coördinatie tussen de verschillende actoren en instanties (waaronder Volksgezondheid, Binnenlandse Zaken en Defensie). De disciplines die worden ingeschakeld op het terrein zijn onder andere brandweer, zorgverleners, Rode Kruis, politie, Civiele Bescherming, Defensie en specifieke communicatieteams.

CBRNe-incidenten kunnen snel de daadkracht van de getroffen regio overstijgen en een grote druk leggen op het gezondheidszorgsysteem. De betrokken overheden en het gezondheidszorgsysteem moeten hierop gepast kunnen reageren.

Een leidraad voor zorgorganisaties

In het rapport ligt de focus hoofdzakelijk op noodsituaties waarbij chemische stoffen vrijkomen en waarbij de gevolgen zich onmiddellijk of binnen enkele uren voordoen. Het hoopt een leidraad te kunnen zijn voor de zorgorganisaties op de plaats van de ramp en in het ziekenhuis bij deze incidenten.

Bij het verlenen van medische zorg in noodsituaties spelen de Belgische ziekenhuizen een hoofdrol. Het KCE pleit ervoor om voort te bouwen op hun reeds bestaande expertise, en ze in te delen in gespecialiseerde “Type I CBRNe-ziekenhuizen” voor de opvang van ernstig gewonde CBRNe-slachtoffers en “Type II CBRNe-ziekenhuizen” voor de opvang van slachtoffers die geen complexe zorg nodig hebben. “Type I-ziekenhuizen” beschikken idealiter over specifieke afdelingen, zoals een brandwondencentrum en een groot traumacentrum. Alle types ziekenhuizen moeten de slachtoffers ook correct kunnen ontsmetten, beschikken over Persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM) (onder andere kledij en maskers) en hun medewerkers moeten opgeleid zijn om besmette slachtoffers tijdig te herkennen en helpen.

Snelle decontaminatie is cruciaal op de plaats van de ramp. Daarvoor is er een mobiele infrastructuur nodig. De grootste decontaminatiecapaciteit bevindt zich vandaag bij de civiele bescherming. In ons land is er momenteel één CBRNe-MUG, gestationeerd in het Militair Ziekenhuis Koningin Astrid in Brussel, met een mobiele decontaminatie-eenheid.

Bijkomende voorwaarde voor een effectieve zorgorganisatie bij rampen is, onder andere, een transparante, toegankelijke nationale voorraad van onder andere antidota en persoonlijke beschermingsmiddelen.

De internationale wetenschappelijke literatuur over de veerkracht van gezondheidssystemen en ziekenhuizen werd onderzocht, rapporten over CBRNe-incidenten van een selectie van landen werden bekeken, 40 interviews met sleutelfiguren werden gehouden en 14 experten in 3 workshops geraadpleegd bij de totstandkoming van dit document.

Uiteindelijk worden er 9 aanbevelingen gemaakt voor diverse overheden:

  • Gecoördineerd en geïntegreerd beleid
  • Ziekenhuisparaatheid
  • Ziekenhuisnoodplannen
  • Opleidingen en trainingen
  • Capaciteit
  • Communicatie en informatie
  • Opvolging
  • Europese samenwerking
  • Ethiek

Meer informatie op de website van het KCE:

20 jaar KCE

Het KCE bestaat dit jaar 20 jaar. Op 30 november 2023 wordt dit gevierd. Lees het persbericht hierover op de website van het KCE: Symposium ‘20 years KCE’.

Opgelet: het KCE mag men niet verwarren met het KCCE, het federaal kenniscentrum civiele veiligheid.

Meer info

Over ziekenhuisnoodplannen verschenen volgende berichten:

Op de website van het Nationaal Crisiscentrum (NCCN) is ook informatie te vinden over het CBRNE-expertisecentrum.

Tenslotte verdient het eindwerk van Tim Certyn in het kader van de opleiding rampenmanagement in dit kader een vermelding. Het eindwerk is beschikbaar op de website Rampenmanagement: Onderzoek naar het proces voor registratie van getroffenen in ziekenhuizen (PDF, 3,45 MB).

Relevante BeSWIC-berichten

Op deze BeSWIC-website verschenen al diverse berichten over noodplanning, de 5 disciplines van de noodplanning, crisisbeheer, het nationaal crisiscentrum, incidenten met een CBRNe-aspect, antidotes enzovoort. Enkele voorbeelden: