Musculoskeletale aandoeningen (MSA)

Op het werk kunnen bepaalde werkzaamheden of taken aan de basis liggen van klachten ter hoogte van de musculoskeletale structuren. Deze problemen (lumbalgie, tendinitis...) worden aangeduid met de term musculoskeletale aandoeningen (MSA) en ze kunnen het hele lichaam treffen: de rug, de nek de bovenste en de onderste ledematen.

MSA vormen gezondheidsproblemen die in hoge mate verband houden met de arbeidsomstandigheden en die veel verschillende oorzaken kunnen hebben. Als er niets wordt gedaan om de risicofactoren af te bouwen en de arbeidsomstandigheden te verbeteren, evolueren ze van een ongemakkelijk gevoel of hinder tot chronische pijn en lichamelijke invaliditeit. Iedereen en elke bedrijfssector kan getroffen worden door MSA. Niemand blijft gespaard. De aandoeningen hebben een grote rechtstreekse, maar ook onrechtstreekse impact op de gezondheid (pijn, ziektes…) van de werknemers, op het economisch welzijn (absenteïsme, productieverlies, verlies van knowhow, opleiding van vervangers…) van de ondernemingen, en op de maatschappij (kosten op gebied van gezondheidszorg, kosten i.v.m. banenverlies…).

Volgens een Belgische nationale enquête over arbeidsomstandigheden in 2021 bij 4.198 Belgische werknemers, ondervond in de loop van de laatste 12 maanden:

  • 52% van de werknemers rugpijn;
  • 56% pijn aan de bovenste ledematen (nek, schouders of armen);
  • 36% pijn aan de onderste ledematen (heupen, benen, knieën of voeten).

Die enquête werd georganiseerd met medewerking van de Europese Stichting tot verbetering van de levens- en arbeidsomstandigheden van Dublin. Meer informatie over de analyse van de gegevens van de enquête vindt u op de website van de FOD Werkgelegenheid: 2023 - Analyse van de Belgische gegevens i.v.m. de arbeidsomstandigheden verzameld door EUROFOUND (EWC(t)S 2021) - Jobkwaliteit in België in 2021.

Omwille van hun multicausale en cumulatieve aard, vergt de preventie van MSA een totaalaanpak, die op proactieve wijze alle risicofactoren integreert om te anticiperen op problemen en die op participatieve wijze uitgaat  van de knowhow van de werknemers i.v.m. hun professionele activiteiten. Te specifiek gerichte en geïsoleerde interventies hebben weinig effect. Men moet de arbeidsorganisatie herbekijken, alsook de inrichting van de werkposten, de arbeidsomstandigheden verbeteren,… Kortom: het invoeren van collectieve initiatieven is essentieel. Acties op het individuele niveau, zoals bv. een opleiding in tiltechnieken, zullen pas relevant en nuttig zijn wanneer men ze combineert met collectieve acties.

De wettelijke context is duidelijk: de preventie van MSA is geen geïsoleerd gebeuren dat losstaat van de preventie van andere beroepsrisico’s. De MSA komen immers voor met tal van andere risico’s (veiligheid, psychosociale risico’s, werkuitrusting, fysieke omgeving…). Wanneer men tracht om MSA te voorkomen zonder rekening te houden met deze andere elementen, riskeert men ofwel andere problemen voor de gezondheid en de veiligheid van de werknemers te vergroten, ofwel maatregelen te moeten treffen die onmogelijk uitvoerbaar zijn. Een totaalaanpak, gepland, multidisciplinair, participatief en geïntegreerd in het beleid van de onderneming is cruciaal voor het succes van duurzame preventie.

Een duurzame strategie voor de preventie van MSA moet verschillende stappen omvatten. Het is belangrijk om bij alle stappen alle actoren van de onderneming te betrekken, te beginnen met de hiërarchische lijn en de werknemers. Door hun knowhow over hun werk, zijn ze geschikt om tijdens alle 5 stappen de nodige initiatieven te nemen:

  1. Aftasten;
  2. Een risicoanalyse uitvoeren;
  3. Een actieplan opmaken;
  4. Dit plan uitwerken;
  5. Het actieplan evalueren.

Afhankelijk van de complexiteit van de moeilijkheden die zich voordoen, zijn externe deskundigen beschikbaar om ondersteuning te bieden. Het is belangrijk om de resultaten van alle stappen op de werkvloer bekend te maken.

MSA vormen een groot probleem. Ze zijn ook verbonden met andere belangrijke probleemvelden: de vergrijzing van de werknemers, de organisatie van preventie in alle ondernemingen (ook in de kleinste), arbeidsongevallen, psychosociale risico’s… De kennis is voorhanden en er bestaan tal van tools om de ondernemingen te helpen om de problematiek inzake MSA in kaart te brengen en een echte duurzame strategie ter voorkoming van de beroepsrisico’s te ontwikkelen.

Goede praktijken

  • Musculoskeletale aandoeningen (MSA) - Goede praktijken

Campagnes

  • Europese campagne ‘Gezond werk: verlicht de last!'

    De campagne voor een gezonde werkplek 2020-2022 van het Europees Agentschap voor veiligheid en gezondheid op het werk, met als thema “Gezond werk: verlicht de last!”, ging op 29 september 2020 van start. De campagne biedt werknemers en werkgevers ondersteuning en richtlijnen om werkgerelateerde aandoeningen aan het bewegingsapparaat te herkennen en effectief aan te pakken en promoot het gebruik van praktische hulpmiddelen.
  • Campagne: Welzijn op het werk in de Federal Truck (2015-2016-2017-2018)

    Om welzijn op het werk te promoten trokken de medewerkers van de Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg (FOD Werkgelegenheid) in november 2015 voor het eerst het land door in een volledig ingerichte vrachtwagen, die de naam ‘Federal Truck’ meekreeg.

Musculoskeletale aandoeningen (MSA) - Sensibiliseringsmateriaal

3 animatiefilms MSA

Musculoskeletale aandoeningen (MSA) zijn de belangrijkste oorzaak van afwezigheid op het werk in België. Maar wat zijn MSA? En wat kunt u eraan doen? Ontdek een 5-stappenplan voor een duurzame en doeltreffende preventie van MSA en hoe dit in de praktijk kan toegepast worden, aan de hand van 3 animatiefilms die de Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg (FOD Werkgelegenheid) hiervoor ontwikkelde.

De films zijn beschikbaar op de het Youtube kanaal van de FOD Werkgelegenheid: MSA.

Film “Preventie van musculoskeletale aandoeningen”

In deze film wordt uitgelegd hoe deze aandoeningen ontstaan en wat we kunnen doen om ze te voorkomen. Deze aandoeningen nemen alsmaar in aantal toe. Ze treffen een grote groep Belgische werknemers: zowel mannen als vrouwen, jongeren als ouderen. Ze komen voor in alle beroepen en sectoren. Hoewel deze aandoeningen niet levensbedreigend zijn, hebben ze een grote impact op het werk en het privéleven. Preventie is daarom belangrijk!

Bekijk de film op het YouTube kanaal van de FOD Werkgelegenheid: Preventie van musculoskeletale aandoeningen.

Musculoskeletale aandoeningen handig in kaart gebracht

Musculoskeletale aandoeningen nemen alsmaar in aantal toe en treffen een grote groep Belgische werknemers. Wat zijn MSA? Wat zijn de gevolgen en oorzaken van MSA? Wat zijn oplossingen om MSA te voorkomen en welke tools zijn er voorhanden?

Deze vragen worden op een ludieke manier beantwoord aan de hand van 52 kaarten.

Ontdek de kaarten op de campagnewebsite: www.preventievanmsa.be

De Flexaminator: een educatief spel

In dit spel voor leerlingen uit de derde graad van het secundair onderwijs gaat de stuntelige held “De Flexaminator” de strijd aan met musculoskeletale aandoeningen (MSA).

Het spel wil jongeren bewustmaken en informeren over de risico’s van MSA en wat men kan doen om ze te voorkomen: een goede houding, hulpmiddelen en technieken gebruiken, de omgeving optimaal inrichten, …

Het spel bestaat uit een handleiding voor de spelcoördinator en een reeks van educatieve opdrachten.

Het spel kan gratis gedownload worden op de website van de FOD Werkgelegenheid: De Flexaminator: een spel over het belang van een goede houding en de preventie van musculoskeletale aandoeningen.

Sensibiliserings- en preventiewebsite Preventievanmsa.be 

Deze website geeft essentiële informatie en sensibiliseert op een praktische en heldere manier over MSA. Daarnaast komen er heel wat goede praktijken aan bod in de module “Preventie van MSA” in 6 arbeidsactiviteiten: 

  • Langdurig dezelfde houding
  • Herhaalde bewegingen
  • Langdurig zitten
  • Tillen
  • Trekken/duwen
  • Personenzorg (zorg voor kinderen of zorg voor volwassenen)

De website: www.preventievanmsa.be.

Film “Preventie van rugklachten in de land- en tuinbouwsector”

Musculoskeletale aandoeningen nemen alsmaar in aantal toe en treffen een grote groep Belgische werknemers. De film is bedoeld om in de land- en tuinbouwsector het bewustzijn met betrekking tot MSA te vergroten, daarover te informeren en goede preventiepraktijken te promoten.

Bekijk de film op het YouTube kanaal van BeSWIC: Preventie van rugklachten in de land- en tuinbouwsector.

Film “Preventie van rugklachten in de sector van de thuishulp”

Musculoskeletale aandoeningen nemen alsmaar in aantal toe en treffen een grote groep Belgische werknemers. De film is bedoeld om in de sector van de thuishulp het bewustzijn met betrekking tot MSA te vergroten, daarover te informeren en goede preventiepraktijken te promoten.

Bekijk de film op het YouTube kanaal van BeSWIC: Preventie van rugklachten in de sector van de thuishulp.

Film “Preventie van rugklachten in de bouwsector”

Musculoskeletale aandoeningen nemen alsmaar in aantal toe en treffen een grote groep Belgische werknemers. De film is bedoeld om in de bouwsector het bewustzijn met betrekking tot MSA te vergroten, daarover te informeren en goede preventiepraktijken te promoten.

Bekijk de film op het YouTube kanaal van BeSWIC: Preventie van rugklachten in de bouwsector.

Film “Zorg vandaag voor je rug, morgen kan het te laat zijn”

Statische houdingen leggen een zware last op uw spieren en gewrichten. Zeker als u dan nog eens een verkeerde houding aanneemt.

Bekijk de film op het YouTube kanaal van BeSWIC: Zorg vandaag voor je rug, morgen kan het te laat zijn.

Film “Wissel van houding, spieren kan je niet wisselen”

Heffen en tillen, dat komt overal wel voor. Als u dit op een verkeerde manier doet, neemt de rugbelasting enorm toe.

Bekijk de film op het YouTube kanaal van BeSWIC: Wissel van houding, spieren kan je niet wisselen.

Film “Hou je pezen in de hand : vermijd repetitief werk”

Dezelfde beweging uitoefenen, opnieuw en opnieuw en opnieuw.... Repetitieve bewegingen: uw pezen zijn er niet gelukkig mee.

Bekijk de film op het YouTube kanaal van BeSWIC: Hou je pezen in de hand : vermijd repetitief werk.

Musculoskeletale aandoeningen (MSA) - Tools

Reflectiechecklist IPA - ergonomie en MSA (FOD Werkgelegenheid - België)

De Reflectiechecklist IPA - ergonomie en MSA is een toegankelijke tool die de interne preventieadviseur (IPA) ondersteunt in de aanpak van MSA en bij het opstarten van een ergonomiebeleid in de organisatie. Via positieve stellingen wordt de IPA aangezet om te reflecteren over het bestaande preventiebeleid rond MSA in de organisatie. De tool concentreert zich op de eerste twee stappen die zijn omschreven in de Gids voor de preventie van musculoskeletale aandoeningen op het werk (FOD Werkgelegenheid), namelijk “Aftasten” en “De risicoanalyse maken”. De checklist zelf verwijst de IPA eveneens door naar andere nuttige informatie en bronnen.

De tool is beschikbaar op de website van de FOD Werkgelegenheid, in de module Publicaties: Reflectiechecklist IPA - ergonomie en MSA.

Deze checklist kan worden gebruikt in combinatie met de Knipperlichtentool Ergonomie en de preventie van MSA.

Knipperlichtentool Ergonomie en de preventie van MSA (FOD Werkgelegenheid - België)

De Knipperlichtentool Ergonomie en de preventie van MSA is beschikbaar in Excel-formaat en bevat verschillende indicatoren/knipperlichten om te reflecteren over het ergonomiebeleid, de preventie van MSA, de stand van zaken, het beschikbare cijfermateriaal, en de prioriteiten die kunnen worden gesteld. Deze knipperlichten worden idealiter ingevuld door een stuurgroep waarin alle actoren zitten die betrokken zijn bij dit preventiebeleid. Het instrument biedt ook de mogelijkheid om jaarlijks te worden doorlopen om de ondernomen acties te evalueren.

De tool is beschikbaar op de website van de FOD Werkgelegenheid, in de module Publicaties: Knipperlichten Ergonomie en de preventie van MSA: infofiche en tool.

E-learning welzijn op het werk (e-campus – België)

Door middel van animaties, afbeeldingen, video's, ... kan men met deze gebruiksvriendelijke tool de wetgeving inzake welzijn op het werk en de belangrijkste principes daarvan op een eenvoudige manier begrijpen om de bewustwording te vergroten en beroepsrisico's in elk bedrijf te voorkomen.

Meer info daarover is beschikbaar in de module Tools > E-learning om de eerste stappen op vlak van welzijn op het werk te zetten (gezondheid, veiligheid, PSR, MSA…) (e-campus – België).

Beheer van beroepsgebonden risico’s (FOD Werkgelegenheid - België)

De SOBANE-strategie is een methode voor het beheer van beroepsgebonden risico’s met vier interventieniveaus: opsporing, observatie, analyse en expertise.

De brochure “SOBANE-strategie: Musculoskeletale aandoeningen” maakt het mogelijk om dieper in te gaan op problemen die tot musculoskeletale aandoeningen leiden.

Manueel behandelen van lasten (FOD Werkgelegenheid - België)

Een gids en een identificatiefiche van de risicofactoren helpen om risico’s op MSA te voorkomen en te beperken alsook arbeidsongevallen verbonden aan de manuele behandeling en de fysieke arbeid.

Laten we de rug van de verzorgenden verzorgen (FOD Werkgelegenheid - België)

De 3 brochures “Laten we de rug van de verzorgenden verzorgen” zijn praktische hulpmiddelen die de thuisverzorgers, in samenwerking met hun hulpvragers, in staat moeten stellen hun werkomstandigheden te verbeteren.

Deze publicaties zijn beschikbaar op de website van de FOD Werkgelegenheid, in de module Publicaties > Laten we de rug van de verzorgenden verzorgen.

ART tool (HSE – Verenigd Koninkrijk)

Assessment of Repetitive Tasks (ART tool) is een tool om repetitieve taken te evalueren waarbij de bovenste ledematen belast worden. De tool evalueert een aantal gemeenschappelijke risicofactoren van repetitieve taken die bijdragen tot de ontwikkeling van MSA aan de bovenste ledematen.

De tool is in het Engels beschikbaar op de website van de “Health and Safety Executive” (HSE): ART tool.

Bereken het maximale tilgewicht met de NIOSH-tilnorm (NIOSH – USA)

Voor het berekenen van het maximale tilgewicht onder diverse omstandigheden heeft het Amerikaanse instituut “National Institute of Occupational Safety and Health” (NIOSH) een methode ontwikkeld. Deze berekeningsmethode wordt in Nederland en België ook wel de NIOSH formule of de NIOSH tilnorm genoemd. In de berekening wordt rekening gehouden met de hoogte, afstand tot het lichaam, verplaatsing en het draaien van het bovenlichaam bij het tillen van een object. Ook wordt gekeken hoe vaak wordt getild en of het object gemakkelijk is vast te pakken.

De tool is downloadbaar in het Engels op de website van NIOSH: Applications manual for the revised NIOSH lifting equation (PDF, 3,81 MB).
Maak de berekening in het Nederlands via de website ergonomiesite: NIOSH-calculator.

Calculator voor de berekening van de dagelijkse blootstelling aan hand-arm trillingen (HSE – Verenigd Koninkrijk)

Deze blootstellingscalculator voor hand-armstrillingen berekent de dagelijkse blootstelling.

Deze tool is beschikbaar in het Engels op de website van de "Health and Safety Executive " (HSE): Hand-arm vibration exposure calculator.

Berekeningstool (Liberty Mutual Insurance Company – USA)

Aan de hand van deze online berekeningstool kan worden ingeschat welk gedeelte van de bevolking in staat is een bepaalde taak herhaaldelijk uit te voeren gedurende de werkdag. Deze tool werd ontwikkeld aan de hand van een psychofysische benadering en zijn gebaseerd op het werk van Dr. Stover Snook, Dr. Vincent Ciriello, Dr. Jim Potvin, Dr. Wayne S. Maynard en Dr. George Brogmus voor het Liberty Mutual Research Institute for Safety.

De tool bepaalt een maximaal toegelaten gewicht van de manueel te hanteren last (heffen, neerzetten, duwen, trekken, dragen) voor vooraf bepaalde percentages van de bevolking, in functie van de afstand tussen het lichaam en de last, de verticale verplaatsing van het object, het bewegingsbereik en de frequentie van de manutentie. Er zijn verschillende berekeningsmodellen voor mannen en vrouwen.

Meer info daarover en de berekeningstool zijn beschikbaar in het Engels op de website van Liberty Mutual, onder de module "Manual Materials Handling": Liberty Mutual Manual Materials Handling Population Percentiles.

MAC tool (HSE – Verenigd Koninkrijk)

De “Manual Handling Assessment Chart” (MAC) tool bevat beoordelingsdiagrammen voor de risico’s die gepaard gaan met het manueel hanteren van lasten (tillen of dragen en of tillen met meerdere personen). De gebruiker moet acht stappen volgen om de situatie te beoordelen en een numerieke code en een kleurcode toekennen die overeenstemt met de risicograad. Illustraties van situaties bij elke risicograad helpen de gebruiker bij het maken van deze evaluaties.

Deze tool is in het Engels beschikbaar op de website van de HSE: Manual handling assessment charts (the MAC tool).

Manueel behandelen van lasten: Gids en FIFARIM-identificatiefiche (FOD Werkgelegenheid - België)

De risico’s bij manuele behandeling en fysieke arbeid zijn de voornaamste oorzaken van arbeidsongevallen en beroepsziekten. De bedoeling van deze gids en fiche is het voorkomen en verminderen van deze risico’s en het verminderen van het energieverbruik om de doeltreffendheid van de arbeid te verbeteren.

Deze publicaties zijn beschikbaar op de website van de Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg (FOD Werkgelegenheid), in de module Publicaties:

Quick Exposure Check (QEC) methode (CNESST - Canada)

Met deze vragenlijst kunnen werknemers en werkgevers het risico op MSA op de werkplek evalueren.

Het document is beschikbaar in het Frans op de website van de “Commission des normes, de l’équité, de la santé et de la sécurité du travail” (CNESST): Troubles musculosquelettiques - Méthode QEC.

OCRA-methode (EPM – Italië)

De OCRA-checklist is een instrument waarmee een snelle inschatting kan worden gemaakt van de risico’s tijdens de eerste observatie van een werkpost, voornamelijk voor manuele en repetitieve handelingen.

De tool is in het Engels beschikbaar op de website van “Ergonomia della Postura e del Movimento” (EPM): SOFTWARE DOCUMENTS >>  OCRA UTILITIES >>  ENGLISH index.

OREGE (INRS – Frankrijk)

De “Outil de Repérage et d'Evaluation des GEstes” (OREGE) is een eenvoudige tool voor het beoordelen van biomechanische risicofactoren van MSA aan de bovenste ledematen.

De tool is in het Frans beschikbaar op de website van het “Institut national de recherche et de sécurité pour la prévention des accidents du travail et des maladies professionnelles” (INRS), het Franse nationaal Instituut voor onderzoek en veiligheid voor de preventie van arbeidsongevallen en beroepsziekten: OREGE : un outil simple d'évaluation des facteurs de risque biomécaniques de TMS du membre supérieur.

Beoordelingsinstrumenten voor fysieke belasting (TNO – Nederland)

Op de website ‘fysiekebelastingbeoordelen.tno.nl’ staan er beoordelingsinstrumenten om de risico’s van fysieke belasting op het werk zelf te kunnen beoordelen.

De instrumenten zijn beschikbaar op de website TNO Fysieke belasting.

Pushing and Pulling tool (HSE – Verenigd Koninkrijk)

Deze tool voor trek- en duwactiviteiten is ontworpen om de gebruiker te begeleiden bij de vragen die hij zichzelf moet stellen tijdens de risico-evaluatie. Trek- en duwbewegingen worden vaak als alternatief gekozen voor het tillen van lasten, maar verschillende factoren bemoeilijken dat trekken of duwen (oneffen oppervlakken, obstakels, trappen, hellingen, enz..).

Deze tool is in het Engels beschikbaar op de website van de HSE: Pushing and Pulling loads.

RULA (Osmond Ergonomics - Verenigd Koninkrijk)

De “Rapid Upper Limb Assessment” (RULA) is een onderzoeksmethode voor ergonomische analyses van werkplekken waar aandoeningen aan de bovenste ledematen worden gerapporteerd. RULA is een screening-tool die biomechanische en posturale belasting beoordeelt voor het hele lichaam, maar bijzondere aandacht besteedt aan nek, romp en bovenste ledematen. RULA moet gebruikt worden als onderdeel van een groter ergonomisch onderzoek.

Deze tool is in het Engels beschikbaar op deze website van “Osmond Ergonomics”: RULA - Rapid Upper Limb Assessment.

REBA (University of Nottingham - Verenigd Koninkrijk)

De “Rapid Entire Body Assessment” (REBA) is een tool om vlug statische als dynamische houdingen van het hele lichaam te analyseren. De REBA-methode lijkt op RULA en verschaft een objectieve meting van het risico op MSA dat veroorzaakt wordt door de taken. De methode laat eveneens toe om minder sedentaire taken te evalueren waarbij het hele lichaam wordt belast.

Deze tool is beschikbaar in het Engels op de website van “Cornell University Ergonomics”: REBA Worksheet.

Meer info in het Nederlands daarover op de Ergonomie site: REBA – Rapid Entire Body Assessment.

Checklist voor het manueel hanteren van lasten (SUVA – Zwitserland)

De checklist “Alléger la charge” van de "Caisse Nationale Suisse d’Assurances" (SUVA) bevat 22 situaties die moeten worden geanalyseerd aan de hand van ja/deels/neen vragen. Er wordt voornamelijk stilgestaan bij de planning van het werk, de hulpmiddelen voor het verplaatsen van lasten, tilacties en opleiding. In het kader van de checklist moeten een aantal taakobservaties worden verricht. Op een bijhorende fiche kunnen in navolging van de observatie de maatregelen worden genoteerd.

De checklist is in het Frans beschikbaar op de website van SUVA: Alléger la charge - Liste de contrôle.

Calculator voor de berekening van de dagelijkse blootstelling aan lichaamstrillingen (HSE – Verenigd Koninkrijk)

Deze blootstellingscalculator voor lichaamstrillingen berekent de dagelijkse blootstelling.

Deze tool is beschikbaar in het Engels op de website van de HSE: Whole body vibration calculator.

Lage rugpijn en radiculaire pijn: een tool om het zorgpad te definiëren (KCE – België)

Het Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg (KCE) ontwikkelde een tool om een zorgpad te definiëren dat voor elk type patiënt kan bepalen welke onderzoeken best worden uitgevoerd en welke de optimale behandeling is, afhankelijk van het type en de duur van de rugpijn. De tool werd uitgewerkt in samenwerking met vertegenwoordigers van alle relevante gezondheidszorgberoepen en met de patiënten. Voor een groter gebruiksgemak ontwikkelde het KCE ook een interactieve online tool.

Meer informatie over deze tool is beschikbaar op de website van het KCE:

Tien video’s over de preventie van de MSA in de sector van de hulp- en zorgverlening aan personen (INRS - Frankrijk)

Het INRS heeft tien video’s uitgebracht over de preventie van MSA. De video’s tonen een nieuwe benadering voor het optillen en verplaatsen van personen in de sector van de hulp- en zorgverlening aan personen. Deze benadering met het oog op de preventie van risico's inzake MSA in de zorgsector moet deel uitmaken van een globaal preventieplan van de diensten voor gezondheidszorg.

De video’s staan op de website van het INRS, in het Frans: Dix vidéos sur la prévention des TMS dans le secteur de l’aide et du soin à la personne.

Musculoskeletale aandoeningen (MSA) - Publicaties

De Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg heeft een aantal publicaties met betrekking tot musculoskeletale aandoeningen.

Informatiemiddelen bestemd voor de werknemers

Om de werknemers te helpen MSA te vermijden bij de uitoefening van hun beroep werden een reeks praktische brochures uitgegeven met als titel “Musculoskeletale aandoeningen bij beroepen”. Momenteel zijn 36 titels verschenen “Preventie van musculoskeletale aandoeningen” voor:

Informatiemiddelen bestemd voor de preventiedeskundigen

Algemene informatiebrochure

Deze algemene brochure voor de preventie van MSA werd ontwikkeld om tegemoet te komen aan de vraag naar een algemene informatieve tool voor de preventie van MSA. De gids heeft drie doelstellingen: kennis verwerven van het musculoskeletaal apparaat, begrijpen hoe dit zich kan beschadigen en aangepaste oplossingen aanreiken om de ontwikkeling van musculoskeletale aandoeningen tegen te gaan:

Preventie van musculoskeletale aandoeningen (MSA) - Algemene informatiebrochure

Brochures per sector

Deze handleidingen, opgevat als pedagogisch instrument, hebben aandacht voor de preventie van musculoskeletale aandoeningen, waaronder rugpijn. Aan de hand van talrijke foto’s van werksituaties en lichaamshoudingen die men daarbij het best aanneemt, worden een aantal risico’s verduidelijkt.

Negen van deze handleidingen geven een overzicht van de risicofactoren verbonden aan specifieke activiteiten in 9 sectoren:

Praktische gids met aanbevelingen

Beheer van beroepsgebonden risico’s

De SOBANE-strategie is een methode voor het beheer van beroepsgebonden risico’s met vier interventieniveaus: opsporing, observatie, analyse en expertise.

De brochure “SOBANE-strategie: Musculoskeletale aandoeningen” maakt het mogelijk om dieper in te gaan op problemen die tot musculoskeletale aandoeningen leiden.

Manueel behandelen van lasten

Een gids en een identificatiefiche van de risicofactoren helpen om risico’s op MSA te voorkomen en te beperken alsook arbeidsongevallen verbonden aan de manuele behandeling en de fysieke arbeid.

Parlementaire vragen

  • 55036904C Kamer (06/06/2023) - De aanpassingen van de werkplek voor MS-patiënten

  • 55035131C Kamer (18/04/2023) - De musculokeletale aandoeningen op het werk

  • 55033297C Kamer - De ambitie van het nationaal actieplan welzijn op het werk inzake musculoskeletale aandoeningen

  • 1083 Kamer - De aanpak van spier en skeletaandoeningen

  • 55032212C Kamer - De inspectiecampagne bij dienstenchequebedrijven

  • 55026288C Kamer - De arbeidsongeschiktheidsgraad in de dienstenchequesector

  • 466 Kamer - Impact van het telewerk op de werkgelegenheid

  • 55003336C Kamer - De impact van het dienstenchequesysteem op de werkgelegenheid en de gezondheid op het werk

  • 2047 Kamer - Ziekteverzuim

  • 838 Kamer - Werkbaar werk - Psychosociale risico's

  • 830 Kamer - Musculoskeletale aandoeningen - Preventiecampagne

  • 335 Kamer - Europese bedrijvenenquête naar nieuwe en opkomende risico's

  • 21608 Kamer - Het maximum toegelaten gewicht dat door arbeiders mag worden getild

Onderzoeken

  • Interventietypologieën voor preventie van musculoskeletale aandoeningen en psychosociale risico’s (FOD Werkgelegenheid - België - 2013)

  • DinBelg 2005 (Motmans R – België – 2005/2006)

  • Fit For Work? Musculoskeletale aandoeningen en de Belgische arbeidsmarkt (The work foundation & Prevent – België – 2009)

  • Fysieke activiteit: verbanden en gevolgen voor de gezondheid – samenvatting en aanbevelingen (Institut national de la santé et de la recheche médicale / INSERM – Frankrijk – 2008)

  • Organisationele en psychosociale factoren bij de ontwikkeling van musculoskeletale aandoeningen aan de bovenste ledematen (UCL – België – 2004)

  • Publicaties over onderzoeken van de Unité Hygiène et Physiologie du Travail (UCL - België)

  • Rugaandoeningen in het arbeidsmilieu: welke risicofactoren en welke preventiemaatregelen? (Institut national de la santé et de la recherche médicale / INSERM – Frankrijk – 2000)

  • Spier- en skeletaandoeningen in de Europese Unie – Feiten en cijfers (Europees Agentschap voor veiligheid en gezondheid op het werk EU-OSHA – EU – 2010)

  • Studie over chronische lage rugpijn (KCE – België – 2007)

Musculoskeletale aandoeningen (MSA) - Regelgeving

Een specifieke wetgeving in verband met werkgebonden musculoskeletale aandoeningen bestaat niet in België.

Volgens de welzijnswet is de werkgever verplicht het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk te bevorderen (Wet van 4 augustus 1996 betreffende het welzijn van de werknemers bij de uitvoering van hun werk, BS 18/9/1996).

De werkgever dient er voor te zorgen dat het werk is aangepast aan de fysieke mogelijkheden van de mens en dat overmatige professionele fysieke en mentale vermoeidheid voorkomen wordt.

Om deze doelstellingen te bereiken houdt hij rekening met:

  • de werkorganisatie en de werk- en productiemethoden (bv. minder monotone en tempo gebonden arbeid);
  • de inrichting van de arbeidsplaats en arbeidspost (ergonomie);
  • de keuze en het gebruik van de arbeidsmiddelen en persoonlijke beschermingsmiddelen;
  • de psychosociale belasting.

De Codex voor de reglementering van het Welzijn op het Werk bevat wel onder meer delen over trillingen, het manueel hanteren van lasten, arbeidsmiddelen, beeldschermwerk, werkzitplaatsen en rustzitplaatsen.

Een uitgebreide toelichting over deze wetgeving is beschikbaar op de website van de FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg:

In de praktijk

  • Musculoskeletale aandoeningen (MSA)

    Brochure “Awards voor goede praktijken voor een gezonde werkplek 2022”

    Het Europees Agentschap voor veiligheid en gezondheid op het werk (EU-OSHA) bracht in september 2022 een brochure uit waarin de 16 organisaties (8 winnaars en 8 deelnemers met een eervolle vermelding) van de 15e editie van de Awards voor goede praktijken worden voorgesteld. Ook talrijke andere...
  • Ergonomie / Musculoskeletale aandoeningen (MSA)

    “Goede praktijk”-Initiatieven voor de preventie van MSA

    De jaarlijkse Awards voor goede praktijken voor een gezonde werkplek, die door het Europees Agentschap voor veiligheid en gezondheid op het werk (EU-OSHA) en zijn nationale focal points worden georganiseerd, onderscheiden organisaties die buitengewone en innovatieve benaderingen hanteren op het...
  • Biologische agentia / Fysische agentia / Musculoskeletale aandoeningen (MSA) / Psychosociale risico’s (PSR)
    Kappers

    OSHwiki-artikel met risicofactoren in de kappersbranche

    De bescherming van de gezondheid van de werknemers in de kappersbranche staat al geruime tijd hoog op de agenda van de sectorale sociale dialoog van de Europese Unie (EU).
  • Musculoskeletale aandoeningen (MSA) / Jongeren

    4 landen geven praktische tips om via scholen MSA bij toekomstige werknemers te helpen voorkomen

    Het schoolsysteem biedt de uitgelegen kans om actief en gezond gedrag aan te leren voordat toekomstige generaties de arbeidsmarkt betreden, hetgeen hun kans op het ontwikkelen van een musculoskeletale aandoening (MSA) zal verminderen.
  • Musculoskeletale aandoeningen (MSA) / Interne dienst voor preventie en bescherming op het werk (IDPBW)

    Praktische tips om MSA te voorkomen door middel van werknemersparticipatie

    Werkgerelateerde aandoeningen aan het bewegingsapparaat (ofwel musculoskeletale aandoeningen – MSA) brengen hoge kosten met zich mee voor werknemers en bedrijven in de Europese Unie. Werknemers zelf spelen een cruciale rol in het voorkomen van deze aandoeningen.
  • Musculoskeletale aandoeningen (MSA) / Jongeren / Stagiairs

    Conversatiestarters voor gesprekken op de werkvloer over MSA

    Het Europees Agentschap voor veiligheid en gezondheid op het werk (EU-OSHA) biedt in het kader van de campagne “Gezond werk: verlicht de last!” een reeks praktische gespreksstarters over aandoeningen aan het bewegingsapparaat (ofwel musculoskeletale aandoeningen – MSA).
  • Telewerk / Musculoskeletale aandoeningen (MSA)

    Hoe de musculoskeletale gezondheid van telewerkers beschermen: enkele praktijkvoorbeelden

    De voorbije jaren hebben veel bedrijven risicopreventiemaatregelen voor telewerkende werknemers ingevoerd. De aanpak verschilt in Europa van land tot land, waarbij sommige landen vooral op wetgeving steunen om telewerk te reguleren en de balans tussen werk en privéleven te bevorderen, en anderen de...
  • Musculoskeletale aandoeningen (MSA)

    Twee nieuwe tools om MSA op de werkplek adequaat aan te pakken

    De FOD Werkgelegenheid is verheugd om twee gratis en toegankelijke tools voor te stellen die een aanvulling vormen op de vele MSA-tools die reeds beschikbaar zijn op BeSWIC.
  • Telewerk / Musculoskeletale aandoeningen (MSA)

    Praktische tips en checklists van EU-OSHA voor gezond en doeltreffend thuiswerken

    Drie OSHwiki-artikelen van het Europees Agentschap voor veiligheid en gezondheid op het werk (EU-OSHA) bieden inzicht in thuiswerken en beroepsgerelateerde aandoeningen aan het bewegingsapparaat.
  • Musculoskeletale aandoeningen (MSA) / Beroepsziekten / OIRA / Risicoanalyse
    Kappers

    Niet-bindende richtlijnen voor kappers

    Het Directoraat-Generaal Werkgelegenheid (DG EMPL) van de Europese Commissie (EC) heeft een reeks niet-bindende richtlijnen voor kappers en kapsters uitgebracht. De richtlijnen bieden algemene informatie over risicoanalyse, specifieke richtsnoeren op het vlak van veiligheid en gezondheid op het...

Nieuws en evenementen

18.03.2024

Werknemers overschatten hun gezondheid: resultaten van een studie van Attentia

Uit 167.427 arbeidsgeneeskundige onderzoeken die HR-dienstverlener Attentia in 2023 uitvoerde bij 91.245 werknemers, blijkt dat de werkende Belg zijn...
14.03.2024

Nieuwe indicatoren voor psychosociale risico’s in VGW-barometer van EU-OSHA

Het Europees Agentschap voor veiligheid en gezondheid op het werk (EU-OSHA) heeft haar VGW-barometer bijgewerkt met enkele nieuwe indicatoren voor...
09.02.2024

Ergonomie en MSA: advies van de Hoge Raad en update van BeSWIC-berichten

Op 12 januari 2024 bracht de Hoge Raad voor Preventie en Bescherming op het werk een advies uit over het ontwerp van koninklijk besluit (OKB) tot...
29.11.2023

Nieuw ESENER-verslag over VGW in de vervoer- en opslagsector

De vervoer- en opslagsector is uitermate divers en omvat een breed scala aan rollen, zoals chauffeurs en magazijnbeheerders, om er maar enkele te...
01.09.2023

De relatie tussen (chronische) pijn en psychosociale risico's: verklaring van de ‘Societal Impact of Pain’

De ‘Societal Impact of Pain’ (SIP) lanceerde eind mei 2023 een gezamenlijke verklaring over pijn en geestelijke gezondheid voor Europese en nationale...
24.05.2023

Europese maand van de diversiteit 2023: diversiteit op de werkplek in de kijker

In mei wordt de Europese maand van de diversiteit gevierd. Het thema is dit jaar opnieuw bruggen bouwen. Bruggen bouwen tussen organisaties en...
03.05.2023

Op de blog: Exoskeletten in de bouw en update van BeSWIC-berichten over diverse nieuwe technologie

Het gebruik van Exoskeletten is de voorbije jaren enorm toegenomen. Ze worden in diverse sectoren gebruikt, en dus ook in de bouwsector.
03.04.2023

De jobkwaliteit in België in 2021: Toenemende impact van psychosociale risico’s en musculoskeletale aandoeningen op werknemers

Psychosociale risico’s en musculoskeletale aandoeningen nemen toe, kwaliteit van werk gaat achteruit maar kwaliteit van tewerkstelling stijgt: dat...
04.01.2023

Op de blog: het effect van digitalisering op psychosociale risicofactoren en MSA

De digitalisering van de economie heeft de aard en de organisatie van het werk in Europa al aanzienlijk veranderd. In de komende tien jaar zal meer...

Herbeleef de topbijeenkomst “Een gezonde werkplek” 2022

08.12.2022 14:12
Op 14 en 15 november 2022 vond in Bilbao (Spanje) de topbijeenkomst van de campagne “Gezond werk: verlicht de last! 2020-2022” van het Europees...